Aktüel (Popüler Makaleler)
Femisid: Kavram ve Mücadele
1 Ağustos 2014’te yürürlüğe giren 'Kadına Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye İlişkin Avrupa Konseyi Sözleşmesi’nden hareketle kadına yönelik şiddetin insan hakları ihlali ve kadınlara yönelik ayrımcılığın bir biçimi olarak anlaşılmaktadır. İster kamusal, ister özel alanda meydana gelsin, kadınlara fiziksel, cinsel, psikolojik ve ekonomik zarar veya ıstırap veren veya verebilecek olan toplumsal cinsiyete dayalı her türlü eylem veya bu eylemlerle tehdit etme, zorlama veya keyfi olarak özgürlükten yoksun bırakma anlamına gelir. Şiddet, kadınların hayatını kaybetmesiyle...
İdeal Şehir Kurma Planları
Hindistan’ın birçok açıdan en zengin ve en yeşil şehri olan Chandigarh, ülkenin en kötü günlerinde doğan bir rüya olmuştu. 1947’de İngiltere’den bağımsızlığını alan Hindistan bu süreçte ikiye bölündü ve on dört milyon Hindu, Sih ve Müslüman yerlerinden edildi. Etnik gerginlik ve düşmanlıklar nedeni ile de bir milyona yakın insan hayatını kaybetmişti. Pencap eyaletinde bu bölünme, eski başkent Lahor’un Pakistan sınırları içinde kalması anlamına gelmekteydi. 1949’da Pencap’ın yeni başkenti olarak Chandighar şehrinin kurulmasına karar verildi ve bu barış ile birlikte...
Kabiliyetin Yüzeysel Yolculuğu
Üniversiteler, bilimin ve nitelikli insanların yetiştirildiği güzel kurumlar. Benzer konularda uğraşan insanlar birbirini besliyor, ortak çalışmalarla yeni bulgulara ulaşıyorlar. Daha sonra bu bulgular endüstride kişilerin veya grupların araştırmalarında ve ticari kaygısı olan kurumlarca kullanılıyor, bazen hayatı kolaylaştırıyor, bazen bir süreci iyileştiriyor. Üniversitelerin faaliyet alanını üçe bölüyorum: Bunlar bilim üretmek, üretilen bilimi kullanabilen piyasa insanı yetiştirmek, kişilerin gelişimine çeşitli şekilde katkıda bulunmak. Bir üniversite bunların üçünü de iyi yapabiliyor olabilir veya çeşitli nedenlerle yapamıyor olabilir. Kaynağını bir dikeye odaklayabilir veya...
Direnişe Giden Boşluklar
Mutlu olmak istiyoruz. Yalnızca biz insanlar değil, petrol bataklarında kaybolan martılar, beton üstünde sürünen salyangozlar, yeraltında terk edilmiş maden işçileri, babaları çalınmış çocuklar, çocukları katledilen anneler, anne olmayı reddedenlerimiz ve en basit haliyle var olmak için direnenlerimiz. Ancak Nietzsche şöyle buyurur: Mutluluk, bir rotanın sonunda bizi bekleyen, beyaz atlı prenslerin avuç dolusu olduğu, hurilerin kilimler dokuduğu bir köy değildir. O, amacına ulaşmış olmanın getirdiği bir güçlülük halidir. Aynı zamanda, direnişin son bulduğu yanılgısıdır. Ve bu yanılgı, talihsiz bir şekilde,...
Değerlerin Müştereken İnşası
Harikulade bir sofra hazırlamışsın ama kimse oturmak istemiyor. Anlatacak harika bir hikayen var ama dinlemek isteyen yok. Dünyanın en sevimli, en eğlenceli oyuncağını yapmışsın ama onunla oynayacak hiç çocuk yok. Külçe külçe altının var ama Pasifik’in orta yerinde, ıssız bir adadasın ve o altınlarla alacak hiçbir şey yok: Gerçek birer kabus! Değerler müştereken inşa ediliyor. Değerler öyle bir kenarda kendi başına duran, kendinden menkul ve onlarla ilişkiye giren tarafların yokluğunda herhangi bir anlam ifade eden şeyler değil. Bu bakımdan...
Macron Modeli Türkiye İçin Ne İfade Edebilir?
Uzun süredir gündemi oyalayan yeni parti iddialarının yerini yeni partiye dair kulis haberleri aldı. Son olarak, geçtiğimiz günlerde BirGün gazetesinde "Gül Ekibinin Stratejisi: Macron Modeli ve İki Yıllık Yenileme" başlıklı bir yazı yayımlandı. Macron ve partisi ile Babacan ve "yeni parti" arasında paralellikler kurmadan önce önce şu "Türk tipi Macron modeli"nin ne olduğunu anlamak lazım. 2017 yılında yapılan sistem değişikliği referandumundan sonra, Türkiye siyaseti yeni bir kavram üretmiş oldu: Macron modeli. Bu kavram, adından tahmin edildiği üzere aynı yıl...
Aksi İddia Edilemez Sözde Gerçekler
“Bor’u işlemeyelim diye oluyor bütün bunlar”; “Avrupalı devletler acı çekelim istiyor”; “Siyonist lobi iş başında”; “bütün dünyayı birkaç aile yönetiyor zaten”… ve daha niceleri. Tanıdık geliyorlar değil mi? Kısa bir taksi yolculuğunda radyo reklama girince ya da aile arası muhabbet siyaset kıskacına saplanınca bunlara benzer cümlelerle sahneye çıkıyor insanlar. 'Komplocu' ilan edildiklerinde ise hep bir cevapları var. Örneğin Bor’un hiçbir zaman değer sağlamamış bir madde olduğunu anlatınca, 'batı masalları’ materyal gerçekler oluyor. Avrupalıları da Kurtuluş Savaşı’nda denize döktük; öç...
Sosyal Kimlik ve Aidiyet Ekseriyeti
İnsan, iki ayak üzerinde dik biçimde, dille sözle dolaşan demektir. Yani denilebilir ki insan muhabbetiyle insandır. Muhabbet ise konuşmanın ötesinde “ben” ve “öteki” arasında iki tarafın da tüm varlığıyla kurabileceği bir sevgi ortamını ifade eder. Ancak, kimi zaman dostlarımız sesimizin, gözlerimizin, ellerimizin ulaşamayacağı coğrafyalarda kalır. 2011 yılında Suriye’de başlayıp durdurak bilmeden yayılan karanlık da tam olarak böyle bir yalnızlığa denk düşüyor.
2011 yılında, Suriye’de Arap Baharı’nın doruk noktasına ulaşmasını takiben Özgür Suriye Ordusu’nun kuruluşu, Dostlar Grubu ve Türkiye’nin sürece dahil...
Yeni Zelanda: Kahramanlık ve Utanç
İnsanlık, bugün 'Batı medeniyeti' tanımının altında kutsadığı değerlere ulaşmak için çok acı çekti. Savaşlar, saldırılar, katliamlar, soykırımlar… Bugün "paylaşmamız gerek" dediğimiz değerlerin oluşmasına sebep oldular. Bugün farklılıkların suç olmadığını, insan hayatının her şeyden üstün olduğunu savunanların eli, tarihin karanlığında güçlendi. Fakat bu dünya görüşü, hayatı boyunca büyük savaş görmemiş, hayatın ne menem bir nane olabileceğini tatmamış insanların namlularının ucunda, saldırı altında. Batı medeniyetine karşı tehlike, İslam’dan ya da herhangi bir dindar/milliyetçi cepheden değil, radikalizmden geliyor. Radikaller için ise kutsal...
Kahramanın İhaneti
Bir zamanlar bilinmez bir diyarda en kötü ve en güçlü ejderhaların elinden bin bir güçlükle kurtardıkları prensesleri onurları uğrunda kurban etmekten çekinmeyen kahramanlar yaşarmış. Absürt bir masalın girişi gibi görünen bu cümle, aslında günümüzde içinde yaşadığımız toplum da dâhil olmak üzere birçok ülkede kangren olmuş bir yaraya dönüşen, son derece yanlış bir biçimde namus ya da kadın cinayeti olarak adlandırılan, erkeklerin çoğu zaman onur ve şeref gibi kavramları bahane edip gerçekte kendilerine ait gördükleri kadınların kontrollerinden çıkmasıyla oluşan yetersizlik,...
Göç Unsuru ve İşgücü Verileri
Modern dönemdeki bu tür nepotizm tartışmaları, kamuoyunun ve bireylerin konuya dair nasıl düşüneceklerine ilişkin önemli rol oynuyor. Şüphesiz ki; birçok teori ve yaklaşımlar arasında net bir ayrım ortaya koymak da oldukça zor. Ve bu yüzden de bu düşünce içerisinde örtüşmenin her zaman belli bir ölçüsü vardır. Bu karşılıklı etkileşimde geçmişten bu yana insanlar çokça fikir sunabiliyor olsa da küreselleşmenin bir başka özelliği de, göçün büyümesi ve dünya çapındaki toplumlarda genişleyen ekonomileri ile kalıcı yerleşmiş toplulukları oluşturmasıdır. Bu esaslara dayalı...
Deli Miyiz Ne?
M. Sait Üçlü'nün de dediği gibi; "Göbeklitepe (Xerawreşk) Tapınağı; insanlık tarihinde bir ilktir. Doğru diye bildiğimiz tüm ilkleri, som altın tahtından alaşağı ediyor. Tümünün yerleri değişiyor. Bu tapınak; açığa çıkarılıp, henüz anlatılmamış demokratik uygarlığın ve tarihin yeni adıdır. Yeni bir arkeolojik, yeni bir uygarlık ve yeni bir zihniyetin keşfidir. Tarihin en eski, en büyük, en orijinal ve demokratik, eşitlikçi, özgürlükçü insan aklının, emeğinin, düşlerinin ve tasarımının en görkemli yapısıdır. Mevcut bulgulara göre tüm ilklerin kök hücresidir. Egemenlerin, "bilimsellik" ve...
Kitle ve Katakulli
İnsanların bir başlarınayken sergiledikleri uyumlu ve tutarlı davranışları bir grubun, kalabalığın ya da kitlenin içindeyken bir yana bırakıp bambaşka davranışlara yönelebilmeleri bilindik bir olgu olsa da her seferinde dikkat çekmeye ve şaşırtıcı olmaya devam ediyor. Farkhunda Melikzade’nin 2015 Mart’ında Afganistan’ın başkenti Kabil’de muska satan bir kişiyle girdiği tartışma sonrasında Kur’an yaktığı iddiasıyla toplanan kalabalık tarafından dövülüp, üzerinden arabayla geçilip yakılması, Bangladeş’te genç bir kadının tacize uğradığını ifşa etmesinden sonra burka giyen birkaç kişi tarafından yakılarak öldürülmesi, ya da Türkiye’de...
Piyanistini Yitirmiş Ülke
Keşke yalnızca piyanistini yitirmiş olsa. Oysa Türkiye, kendini bir arada tutan hemen her şeyi yitirmiş, "aynı masaya oturamayanlar" ülkesine dönüştü. Fazıl Say’ın, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ı konserine çağırmasını da bu tablonun dışında değerlendirmek imkânsız. Politik uçların yalnızca birkaç şarkılığına paylaştığı masa bile katlanılmaz olmuş. Herkes, masanın üzerindeki tabakların kırılmasını, tarafların birbirlerine saldırmasını istiyor. Buna "kutuplaşma" değil, "katlanamama" demek gerekir.
Londra’ya taşındıktan aylar sonra, geçtiğimiz Aralık’ta, ilk defa Türkiye’ye döndüğüm zaman bu toplumsal hastalığın farkına vardım. Sabiha Gökçen Havalimanı’nın pasaport sırası...
Namus
"Namus" kelimesi Antik Yunan'daki Namos kelimesinden türetilmiştir. Namos kelimesinin kökünde yer alan "nam" hecesi İngilizce’ye "name", Arapça’ya ise "nam" olarak geçmiştir. Namusun kaybedilmesi aslında ismin değerini kaybetmekle özdeşleşmiştir. O dönemlerde erkeğe ait olduğu düşünülen kadının, ait olduğu erkek dışındaki bir başka erkekle ilişki kurarak değerinin düşürülmesi, erkek için kesesindeki altının değerinin düşmesine eşdeğer görülmüştür.
Binlerce yıl önce bile erkeğin namusunu kadın belirlemiş, ancak kadının namusunu kimin belirleyeceği konusu hep es geçilmiştir. Ne yazık ki o günlerden bu günlere çok da...
Bilim (Popüler Makaleler)
Korku Satar Gerçek Gizlenir
Her dönem öyleydi ama herkesin kendini kitlelere duyurma imkânı bulduğu bu zamanda yazdığını okutmak, söylediğini duyurmak, sözünü dinletmek isteyenlerin daha yaratıcı olmaları gerekiyor galiba. Ya da daha sorumsuz! Belki günümüzdeki sağanak komplo yağmurunun sebebi budur. Ne de olsa artık ağaç katliamları, doğa tahribatları, yolsuzluklar, ahlâksızlıklar adeta gündelik hayatın rutini haline geldi. “İstanbul’da hava kirliliği tehlikeli boyutta” desen kim dönüp bakacak? “ÇED raporuna rağmen X inşaatı devam ediyor” desen kimin dikkatini çekecek? Aynı filmi geçen ay da görmüştük, geçen yıl...
Nanomateryal ve Nanoteknoloji Alanları
Taş Devri'nden uzay çağına dek materyaller sanayileşmenin ve dünya genelinde ekonomik büyümenin bel kemiği olduğu tartışması bir gerçek. Bugün de günlük hayatta kullandığımız akıllı telefonlar, bindiğimiz ya da sürdüğümüz araçlar dahil olmak üzere pek çok elektronik ya da mekanik sistemin sorunsuz, güvenli ve uzun ömürlü işlemesi için materyallere fazlası ile bağımlıyız. Özet ile materyaller birçok açıdan, günümüzün ileri düzeyde sanayileşmiş ve dijital toplumunun ardındaki itici güçtür.
Araştırma keşifleri son hızla devam ediyor ve mikroelektronik, güneş enerjisi, havacılık, optoelektronik, bilişim ve...
Schrödinger’in Kedisi Deneyi
Kuantum mekaniğinin temel dalga denklemini yazan Erwin Schrödinger de sonraki yorumları kabullenemeyenler arasındadır. Schrödinger, sonuçta kuramdan soğudu. Bundan sonra o da Albert Einstein gibi kuramın mantıksızlığını çarpıcı biçimde ortaya koyacak örnekler aramaya koyuldu. 1935'te ortaya koyduğu "Schrödinger’in Kedisi" adı ile anılan düşünce deneyi bunların en ünlüsüdür. Aynı yıl Einstein, Podolski ve Rosen, EPR Deneyi adıyla bir düşünsel deneyle kuantum kuramının aldığı biçimi eleştirmeye çalıştılar. Ama zaman Schrödinger’i ve Einstein’i değil, kuantum kuramını haklı çıkardı. Şimdi Schrödinger’in düşünce deneyini görelim:
Sağlıklı bir...
Kozmozdan Kaosa
Deney ve gözlemlerle kavradığımız fizik dünyayı kozmos olarak kabul edilmesini gerekçelendirmek kolaydır: çünkü bu dünyada sürekli bir değişim vardır, fakat bu değişim hep aynı şekilde gerçekleşmektedir. Algılanan değişim sadece belirli kurallar içinde gerçekleşmekle kalmaz, aynı zamanda akılla kavranılabilir bir özellik de taşır. Dolayısıyla sadece bu gibi özellikler bile, algılanan fizik dünyayı bir “kozmos” olarak nitelemek için güçlü birer gerekçedir.
Benzeri bir şekilde, kaosun varlığını gerekçelendirmek de yine zor olmayacaktır. Küçük Zeynep’in gerçeklerle hiçbir ilişkisi olmasa da bir hikâyeyi her akşam...
Powehi’ye Özel
İnsan; en gelişmiş canlı sayılan yaratıktır. İnsan var olduğundan bu yana bu tanımın içini fazlasıyla doldurmuştur. Başlarda oldukça yabani bir yaşam sürmüştür. Ancak zamanla yeni şeyler öğrenerek, öğrendiğini uygulayarak ve daha ilerisini hayal ederek sürekli bir gelişim göstermiştir. Bugünkü neticeye ulaşırken de bazı dönüm noktaları olmuştur. Bunlardan birisi elbette tarımın bulunmasıdır. Diğer bir dönüm noktası ise yazının bulunmasıdır. Yazı, belki de tarihin en büyük yeniliğidir. Yazı, insanlık tarihi için bir milattır, yaşanılan günü ve bilgiyi geleceğe aktarmada faydalı bir...
Bilim Tavşan Deliğinde
İlk baskısı 1865 yılında yapılan Alice Harikalar Diyarında, sıradan bir çocuk masalı değildir. Kitabın yazarı Charles Lutwidge Dodgson, Lewis Caroll takma adıyla eser veren ünlü bir matematikçi, papaz ve fotoğrafçıdır. Çektiği yarıçıplak küçük kız fotoğrafları yüzünden çocuk tacizi ile suçlanmıştır. Lewis Caroll’un, kitabının kahramanı olan gerçek Alice’yi sadece adıyla değil, fotoğraflarıyla da ölümsüzleştirmesi, insanı düşündürür. Alice, matematikçi-yazarın çalıştığı okulun müdürünün küçük kızı Alice Liddel’dir. Yazar, "Through the Looking-Glass" isimli kitabındaki akrostişi de Alice Liddell için yazmıştır. Alice Harikalar Diyarında,...
Sosyolojinin Termodinamigi
“Sosyolojinin Fiziği” başlıklı bir yazımda “Enerjinin Korunumu” yasasından söz etmiştim. Sosyoloji, insan toplumlarını inceleyen bir bilim dalıdır. Termodinamik ise çok parçacıklı sistemlerin ölçülebilen sıcaklık, basınç ve enerji gibi bütünsel değişkenleri ile ilgilenen bir fizik bilimidir. Bu iki bilim arasında ortak yasalar olabileceği ve fizik biliminin toplum davranışlarını anlamakta yardımcı olabileceği görüşündeyim.
Termodinamigin birinci yasası bir sistemin iç enerjisi bulunduğunu ileri sürer ve bu enerjinin kapalı sistemlerde korunduğunu söyler. Birinci yasa "Bir kapalı sistemin iç enerjisindeki değişim, sisteme eklenen ısı miktarı...
İçgüdünün Diğer Nesillere DNA ile Aktarılması
Neden bazı şeyleri otomatik olarak yapıyor, korkuyor veya seviyoruz? Bilimsel olarak bakarsak, bu yazıda da göreceğiniz gibi daha önceden yaşamış olan atalarımızdan bize geçmiş olan genetik bir çok şey, bizim kimliğimizi oluşturuyor. Bazı dini inançlar ise buna, “Önceki hayatlarınızdan kalma kaydolmuş anılar ve travmalar” diyor.
Bütün canlılar için biyolojik olarak iki amaç vardır: Hayatta kalmak ve üremek. Bu, hiçte kolay bir görev değildir, birçok yazımızda değindiğimiz, seçilim mekanizmalarına karşı mücadele etmeyi gerektirir. Üstelik doğanın şartlarından ötürü, bu mücadele, en az...
Özne Enerjisi
"Özne olmak zor, şey olmak kolaydır!" dedim. Neden? Çünkü özne doğrudan doğruya enerjidir. Enerji de iş yapmak durumundadır. Enerji atıl kalamaz. Sürekli üretir, dönüştürür ve kendi de dönüşür. Enerji aynı durumda, eylemsiz, kalamaz. Sürekli eylem içinde olmak zorundadır. En temel eylem de düşünce eylemidir. İşte bu bakımdan beynimiz sürekli faaldir. Çünkü her insan faildir de ondan. Ancak, anlamlı faaliyet olduğu gibi, anlamsız eylem de vardır. Peki ama bu anlam konusuna kim karar verecek? Kimin eylemi anlamlı, kiminki anlamsız? Nasıl...
Görüngü ve Hipergerçek
Görüngübilim felsefesinin kökünü Edmund Husserl'ın yaklaşımında bulmaktayız. Husserl'e göre varlığın aslı hakkında fikir ileri sürerken daima “tırnak içinde” konuşmak gerekir. Çünkü öz, tam olarak bilinemez. Ancak teğetsel veya asimptotik olarak yaklaşabiliriz. Bir eğrinin asimptotu o eğrinin sonsuz uzaklıktaki bir noktasına ait teğetidir. Demek ki “öz” bize sonsuz uzakta fakat aynı zamanda sonsuz yakında olan bir yapıdır. Yakında oluşunun nedeni, dış dünya olarak tanımladığımız nesnelerle olan ilişkimizde onları, bir bakıma, kendi isteğimiz doğrultusunda şekillendirmekte olduğumuzdan dolayıdır. İnsanlar için önemli olan nesnelerin kendi...
Yaşlanmama Olasılığı
1850'lerde ortalama ömür sadece kırk yaştı, bugün ise yetmiş sekiz deniliyor. Son dönemlerdeki tıp araştırmaları insan ömrünün daha da uzayabileceğine dair umutları arttırıyor. Peki, böyle bir gelişme toplumda ne tür sonuçlar doğurabilir? Dünya nüfusunun fazla artması halinde, kıt olan doğal kaynakları korumak için sert önlemler alınabilir. Örneğin; Çin'de 1970'lerdeki hızlı nüfus artışını engellemek için yakın zamana dek tek çocuk politikası uygulanıyordu. Ortalama ömrün uzaması halinde genellikle nüfus artışı olacağı sanılır. Ama bilinen bu gerçek pek de öyle değil.
Nüfus artışını...
Duran Dalgalar
Çevremizde katı nesneler görüyor ve dokunuyoruz. Bu algı bizde her şeyin parçacık veya katı nesne olduğu varsayımını yarattı. Oysaki Kuantum kuramı her nesnenin hem dalga hem de parçacık özelliği gösterebileceğini deneylerle kanıtladı. Örneğin çift yarık deneyinde tek tek yollanan elektronların girişim yaptıkları gösterildi. Bir parçacık olan elektron nasıl oluyor da dalga gibi girişim yapıyordu? Bu konu halen tam olarak anlaşılmış değildir ve tartışılmaya devam ediliyor. Aslında evrende parçacık yok, sadece dalgalar var. Bunlara enerji dalgaları diyebiliriz. Enerji dalgaları yoğunlaşıp...
Süreksiz ve Bütünsel Gerçek
Günümüzde geçerli olan faydacı bakış açısı ahlak denen değerler toplamını da büyük çapta zedelemiş durumdadır. Ahlak kavramı her şeyden önce adalet ve sorumluluk kavramlarını kapsamalıdır. Kısa vadeli faydayı gözeten çıkarcı bakış açısında ise ne adalet duygusu ne de sorumluluk bulunmaktadır. Adalet ve sorumluluk duyguları uzun vadeli olabilecek sonuçları öngörmeyi ve o sonuçları göz önüne alarak karar vermeyi içerir. Uzun vadeli düşünebilen kişiye akıllı, kısa vadede çıkarını gözeten kişiye "zeki" deriz. Bilim genelde zekâ gerektirir ama pek az bilim adamı...
Mikro Evren
İnsan, bir amaç uğrunda yaşar. Sürekli hedefleri vardır, istekleri vardır, memnun ve memnuniyetsiz olduğu durumlar ile karşılaşır, geçmişten ders alır, düşünür, yorumlar yapar, korkar. “Yaşamdaki temel amacımız nedir?” sorusunun en mantıklı cevabı, sanırım “mutlu olmak” olmalıdır.
İstisnasız tüm insanların yaşlısı genci, yoksulu zengini, Parislisi İzmirlisi… Ne kadar farklı yaşam tarzlarına sahip olursak olalım, ne kadar farklı çevrelerde yaşarsak yaşayalım temelde ihtiyaçlarımız aynıdır. Ancak, günlük yaşam içinde hepimizin sıkıntıya girdiği, oldukça mutsuz olduğu, adeta aşılması imkansız bazı sorunları vardır. Bu sorunlar dış etkenlere bağlı olabileceği...
Tanrı Zar Atmaz
1700’lerin başında, Londra’da yaşayan Abraham De Moivre adındaki bir matematikçi, kumarbazlar için olasılıklar hesaplayarak geçimini sağlamış. Yaklaşık on yıl bu işi yaptıktan sonra, teorilerini Şans Doktrinleri isimli, elli iki sayfalık küçük bir kitapta toplayan De Moivre, Olasılık Teorisi'nin temellerini atmakla kalmıyor, matematiği zarlar ve oyunlarla açıklıyordu. Moivre, kitabında şansın aslında yanılsama olduğunu, gelişigüzel gibi görünen her şeyin fiziksel bir nedeni olduğunu iddia eder.
Nobel ödüllü fizikçi Wolfgan Pauli gibi pek çok fizikçinin, “Tanrının ayırdığını hiçbir kul bir araya getiremez.” diye...
Ekoloji (Popüler Makaleler)
Bitki Yaratma Çabası
Yangına dayanıklı ormanlardan, açlığa son verecek sahte muzlara varan ve bilim insanlarının 21'nci yüzyılın sorunları ile baş edebilecek süper bitkiler geliştirmeye çalışılıyor. Bitkileri yeme, giyme, vazoya koyup estetik zevk alma amaçlı kullanıyoruz, ama bütün potansiyellerini değerlendirebiliyor muyuz? İngiltere'deki Kew Botanik Bahçesi'ndeki araştırmacılara göre, bitkilerin gücünden tam olarak yararlanamıyoruz. İşte bitkilerle dünyamızı dönüştürmenin bazı yolları var.
Yemek tabağımızdaki sebzeler çiftlikte, tarlada üretiliyor, ama bu bitkilerin bir zamanlar vahşi doğada akrabaları vardı. Evet, evet vardı. Tarlada yetiştirdiğimiz ürünler daha fazla mahsul verir...
Organik Tarım Düşüncesi ile Barışıklık
Organik tarım, sadece tarımsal bir üretim şekli olarak değerlendirilemez. Konvansiyonel tarımdan organik tarıma geçiş sonrası, daha yeşil bir dünya mümkün olacaktır; ama bu değişimin tek başına yeterli olacağını söylemek zor. Asıl değişimin insanların düşünce yapılarında gerçekleşmesi gerekmektedir. Organik tarım, bir yaşam felsefesi olarak algılanmalı ve yaygınlaştırılmalıdır. Organik tarım bizlere ne söylüyor, bunu ortaya koymamız gerekmekte. Organik tarım, doğaya zarar vermeden de bir şeylerin üretilebilmesinin mümkün ve hatta daha sağlıklı, daha karlı olduğunu söylüyor.
Bu söylemi hayatımızın hemen her noktasında kulağımıza...
Ekolojik Tahakküm
İnsanın doğa üzerindeki baskısının giderek artması ve bunun sonucunda ekolojik dengenin bozulmaya başlaması, önemli bir sorun olarak kendisini fazlası ile hissettirmeye başladı. Hızlı nüfus artışı, artan popülasyon, kentleşmedeki yoğunlaşmalar gündeme taşımış; başta sanayileşmiş ülkelerde görülen çevre sorunları zamanla tüm dünyaya yayılmış, hatta günümüzde tüm evreni tehdit eder hale bürünmüştür. Fransa’da bu konuda epey çalışmalar yürüttüğünü de söyleyebiliriz. Ekoloji sorunlarının yoğun bir şekilde artması, bu alanda acil önlemler üretilmesini zorunlu hale getirdiği ve çevreyi koruma ve sağlıklı ortamlarda yaşamanın gerekliliğine...
Çevre Tahribatı
Dünya nüfusu yüz elli milyon yıl önce bir milyardı. Şimdi ise bu rakam yedi buçuk milyara ulaştı. 2050 yılı tahminlerinde ise bu rakamın dokuz milyar olacağı hesaplanıyor. Nüfusla beraber dünya ekonomisi son elli yılda beş kat büyüdü. Nüfus ve ekonomi büyüdükçe doğa ve çevreye verilen tahribat katlanarak büyümeye devam ediyor. Dünya nüfusunun yüzde yirmisini oluşturan kalkınmış ülkeler, dünya kaynaklarının yüzde seksenini kullanıyor ve bu oranda da dünyayı kirletiyor.
Dünyamız hızlı bir şekilde kirleniyor iken, biyolojik çeşitliliğimiz gittikçe azalıyor. Dünya ormanları...
Metropol Yaşamda Doğa Yoksunluğu
Metropol yaşamı, yanlış kentleşme politikaları ve beraberinde gelen yeşil yoksunu bir çevre, çoğumuzun doğa ile düzenli bir ilişki içinde olmasına nerede ise hiç olanak vermemekte. Binalar, otomobiller, ofisler ve alışveriş merkezleri, yaşamımızda doğal ortamlardan daha fazla yer kaplamaya başlarken, insanoğlunun doğa ile olan etkileşimi giderek azalıyor. Yeşile yakın yerlerde olsak bile, iş yaşamından ve koşuşturmadan doğaya çıkmaya vakit bulamıyoruz veya evde zaman geçirmeyi tercih ediyoruz. Çünkü yoğun nüfus artışı hayatı epey zorlaştırmakta ve gürültüden ile trafikten uzaklaşmayı, binalar arasından...
Organik Hayat
Organik hayat son dönemin en çok kafa yorulan kavramlarından biri. Özellikle de organik annelik. Zira bebeğini doğal, organik bir şekilde büyütmek şimdilerde neredeyse tüm annelerin en büyük hayali! Metropollerde çocuk yetiştirmek başlı başına zor iken bunu bir de organik bir şekilde hayata geçirmek daha da güç bir durum oluyor. Organik pazarlar, mamalar, giysileri, deterjanlar, oyuncaklar, kozmetik ve yağlar. Bu liste uzadıkça uzuyor. Peki, gerçekten organik bir hayat mümkün mü?
Eskiden toprakla bağımız bu denli kopmamıştı; semt pazarları, bakkallar bize her...
Çevreye Zararlı Besinler Nelerdir?
Küresel ısınma tehlikesi ile karşı karşıya olduğumuz dönemlerde, tattığımız her zevkin çevreye bir maliyeti olduğunun farkına daha fazla varmaktayız. Bu özellikle yediğimiz gıdalar açısından geçerli. Tarım, fabrikada üretim ve üretilen malların taşınması sırasında çoğunlukla fosil yakıt kullanıldığı için sera gazları ortaya çıkıyor ve bu gazlar atmosferde ısıyı tutuyor. Bilim insanları bunun etkisini "karbon ayak izi" olarak ifade ediyor ve yüz gramlık gıdanın ürettiği karbondioksit hacmi şeklinde ölçülüyor.
Her tür yiyeceğin neden olduğu zarar ile çevreye etkisi bir piramit haline dönüştürüldüğünde,...
Arıtma Tesisleri Ekolojik Mi?
Atıksu arıtım teknolojilerin değişimi, atıksu tesislerinin kurulmasına ve bu tesislerden arıtım sonrası ortaya çıkan kalıntılarında sorunlara sebep olduğunu ortaya çıkardı. Evet; ama arıtılan atıksular hem çevre, hem ekonomi, hem de sürdürülebilirlik açısından yararlar sağlamaktaydı. Fakat, arıtımlar için kurulan dev tesislerin kurulumu ve işletimleri sonrasında ortaya çıkan atıklar ayrı sorunları gündeme getirdi. Bu sebeplerden dolayıdır ki, atıksu arıtma sistemlerinin planlama, tasarım ve işletim sistemleri karmaşık ve kapsamlı bir konu başlığı olarak zihnimizde yerini koruyor.
Arıtma için kurulacak bir sistem, pahalı ve...
Şehirleri Doğaya Açmak
Şehirleri tümü ile insanlar şekillendiriyor. Bunu yapar iken bazı canlı türlerine kapılarını açıp diğerlerinin ise yaşamasına izin vermiyor. İnsan yarattığı beton ve cam yığınları ve sanayi etkinliği ile şehrin sınırları içinde tutulabilir ise dünyanın geri kalan kısmı da yeniden doğal ortamına dönebilir, ama şehirler etrafından izole değil. Büyük tarlalarda üretilen ürünlerle beslenir, ormandan kereste, yerden mineral, denizden balık, nehirden su alır. Tüketimin boyutuna bağlı olarak bir şehir kapladığı alanın kat kat üstünde, çevrede izini bırakıyor.
Uzmanların hesabına göre, dünya nüfusunun tamamının...
İklim Değişikliği Yediklerimizi Nasıl Etkiler?
Bir süre önce bilim insanları, hayvan türlerinin altıda birinin iklim değişikliği nedeniyle ortadan kalkabileceği uyarısında bulunmuştu. Peki, aynı tehlike tarım ürünleri ve gıda maddeleri açısından da geçerli midir dersiniz? Dünyanın birçok bölgesinde tarım üreticilerinin gelecek yıllarda daha fazla zorluklarla karşılaşacağı doğrudur. Bu konuda, bitkilerin kuraklığa karşı dayanıklı hale getirilmesi doğrultusunda çeşitli çalışmalar yapılıyor. Nesli tükenebilecek besinler ile ilgili bazı abartılı haberlere rağmen, temel besin maddelerinin ortadan kalkacağına dair herhangi bir veri bulunmamakta. Bazı uzmanlar bitkinin ortadan kalkması diye bir...
Devletler Gezegenimizi Kurtarmıyor; Biz Kurtaracak Mıyız?
Londra’ya taşınacağımı haber alıp arayan hemen herkesin yaptığı şaka aynıydı: “Şemsiyeni unutma!” Notting Hill’den tanıdığımız romantik kent, sokak aralarına sıkışmış parklarda insanların ansızın yağmaya başlayan yağmurlarla sırılsıklam olduğu yerdi. Mimarisi güzeldi ama havası, pek değil. Benim de burada yaptığım ilk alışveriş, iyi bir şemsiyeye para bayılmak oldu. Çantama atıp taşımak için küçük, ucuz bir şemsiye de aldım. Fakat geçtiğimiz altı ay içerisinde büyüğü ile evden bir yahut iki kere çıkmışımdır; küçüğünü çantama koymayı bırakalı da ne kadar zaman geçti,...
Felsefe (Popüler Makaleler)
Yirminci Yüzyılın Doğmaları
Fikir tartışmalarında dikkatimi çeken bir husus var. Aydınlanmadan beridir tartışma ve mücadeleler yolu ile oturmuş, çoğumuz için doğal ve apaçık olan fikirler için bile yeni gerekçelendirmeler gerekiyor. Günümüzde felsefe tüm fikirleri reddetmeye ve her şeyden şüphe etmeye indirgenmiş gibi görünüyor. Ortaya yeni bir bilgi koymaksızın var olan bilgiyi yadsımak. Her şeyi aynı kefeye koyan yeni bir yoksayıcılık. Hukuk karşısında eşit yurttaşlık diyorsun, “neden öyle olması gereksin ki?” deniyor. Kadın ile erkek eşit miras hakkına sahip olsun diyorsun, “niye öyle...
Spinoza’da Pişmanlık Kavramı
Pişmanlık nedir? Tabii ki bu soruyu cevaplamak zor. Sorunun kendisinin bile böyle yöneltilip yöneltilemeyeceği şüpheli. Pişman oluruz. "Ah, keşke olmasaydı!" deriz. Ya da tersi. Kuşkusuz ilgi çekici bir duygu pişmanlık. Nereye sığdırılacağı bilinemiyor. Bir öfke, sevinç, hüzün, acı kadar somut değil gibi gözüküyor. Daha bir çetrefilli, daha bir dolaylı. Her duygu gibi, bir etkinin, bir etkilenmenin ürünü. Bir şeylerin nihayetinde pişman olunuyor. Ama aynı zamanda, bu etkilenmenin niteliğinin olumsuz olduğundan da söz edebiliyoruz. Yani, şunu biliyoruz; varlığından veya yokluğundan...
Tanrı, İnsan, Bergman ve Spinoza
Karısının ölümüyle altüst olan bir papaz, hayatın anlamsızlığıyla yüzleşir. Tanrının sessizliği onu rahatsız eder. Kilise cemaati için düzenlediği ayinlere, ettiği dualara artık kendisi de inanmayan bu din adamı, yeryüzünde vuku bulan onca kötülüğe rağmen tanrının sessiz kalışından yakınmaktadır. Tanrının bu denli uzak duruşu, onda sağlam bir zeminden yoksunluk hissi doğururken papaz, kendisine aşık olan kadının rahatlığı karşısında iyiden iyiye bocalar. "Tanrı yoksa ne fark eder ki?" diye sormaktadır kadın.
Tanrı sessiz ve uzaktır, çünkü yoktur, hepsi bu. Aslında hakikât...
Platon ve Mağara Benzetmesi
İnsanoğlu toplum içerisinde; bir mağarada kollarından birbirine zincirlerle bağlanmış ve sırtı mağara kapısına dönük oturan esirler gibidir. Düşünürler, sorgulayan ve birey olabilenler dışında elbette. Platon'nun "mağara benzetmesi" ise şöyledir: Bazı insanlar karanlık bir mağarada, doğdukları günden beri mağaranın kapısına arkaları dönük olarak oturmaya mahkumdurlar. Başlarını da arkaya çeviremeyen bu insanlar, mağaranın kapısından içeri giren ışığın aydınlattığı karşı duvarda, kapının önünden geçen başka insanların ve taşıdıkları şeylerin gölgelerini izlemektedirler. İçlerinden biri kurtulur ve dışarı çıkıp gölgelerin asıl kaynağını görür ve...
Kozmoloji ve Felsefe
Kozmoloji ve felsefe, tarihi geçmişleri bakımından çok eskilere giden iki disiplin olması bakımından, aralarındaki ilişki de o oranda içiçe olmuştur. Bu içiçeliği farklı sebeplere bağlı olarak düşünmek mümkündür: Kozmolojinin bir disiplin olarak felsefi problemlere fazlasıyla açık özellikte olması, aynı zamanda felsefenin de kozmoza yönelmesi; kozmolojiyi ilgilendiren konuların, felsefenin geleneksel ilgi alanı içinde yer alması; bir bilim olarak kozmolojinin ortaya koyduğu sonuçların, felsefi yorumlara elverişli özellikler taşıması, söz konusu içiçeliğin dayandığı başlıca sebepler arasında sayılabilir. Öte yandan, kozmolojinin felsefeyle olan...
Hermetik Gelenek ile Ezoterizm Bağlamı
15'nci yüzyılın İtalyan hümanist düşünürlerinden Marsilio Ficino’nun Platon ve Plotinus’un yapıtlarıyla ilişki tüm yorumları, 1482 tarihli "Platon İlâhiyatı" adlı yapıtıyla Hermetik metinlerden yapmış olduğu çeviriler, Neoplatonizm veya Yeni Eflatunculuk akımının yeniden canlanmasını sağladı. Bu durumda da Eski Mısır inançlarına ilgiyi bir kez daha ateşlemiş oldu. Marsilio Ficino, Mısırlı, Platoncu, Hıristiyan tavırları arasında bulduğu tarihsel ve maneviyat bazlı ilişkilere dair görüşlerini sunarken, üst düzeyde din ile felsefenin aslında aynı şey olduğunu savunuyordu. Hatta Platon ve İbrani geleneklerinin aynı yüce amaca...
Muktedir Olduğumuz
Çokça sormuşuzdur; nedir bizim elimizde olan? Elimizde olandan ne anladığımız da önemli tabii ki. Ama az ya da çok hissederiz neyin gücümüz dahilinde olduğunu, neyin ise olmadığını. Bu hissiyatı, duyumsama gücünü yitirdiğimiz zaman ise, başımıza pek de hoş şeyler gelmez; üzülür, kırılır, öfkelenir, küser, vazgeçeriz. Ama nedir bize bunca duyguyu yaşatan? Ya da daha doğrusu; nasıl olup da yaşayabildik biz bunca duyguyu? Adaletin yerini bulmadığına dair bir his kaplar içimizi; hak etmemişizdir yaşadıklarımızı. Ya da; suçlusu tamamen biz değilizdir...
Cüzi Fertten Bütünün Armonisine
Tabiat içerisindeki biz insanlar, cüzi oluşumuzu idrak ile varlığımızı da idrak etmiş oluruz. Yani bir fert bilir ki cüzidir ve fertlerde toplu bir küllilik vardır. Toplum külli olsa da fertler cüzidir ve cüzi fertlerin gönülden yansıttıkları ruhi değerler veya hisler külliye etki ederek ancak bu şekilde bütünün armonisine ulaşabilir. Kandinsky “Sanatta Ruhsallık Üzerine” isimli eserinde der ki: "Sanatın görevi bütünün armonisini kurmaktır. Uzmanlar, yeteneğe hayran olur, resmin vasıflarının tadını çıkarırlar. Oysa ruhlar aç gelir aç giderler." Peki, bütünün armonisi...
Kapitalist Terörün Rasyonel Çekirdeği
Kapitalizm, erdemin, aşkın, sadakatin, bilginin, bilincin, kısaca her şeyin ticaret içine çekildiği bir zamandır. Ahlaki ya da fiziki her şeyin piyasa değerine sahip olduğu, gerçek değerinin belirlenmesi için piyasaya sürüldüğü bir zamandır. Maddiyat, yakın zamanda kıtlaşacak kaynaklar için verilen savaştan, yani besin, su, enerji, mineraller ve benzeri çevre kirliliğine kadar, tüm tutumlarıyla ve öç alırcasına otoritesini yeniden tesis etmektedir.
Eşiğinde bulunduğumuz felaketin konturları gitgide netleşiyor. Bu eski komünistlerin soyunduğu bir çeşit kıyametçi korku tellallığı değildir. Nüfus artışı, kaynakların tüketilmesi, karbon gazlarının emisyonu,...
Bireyleşme ve Bireyin Eğitimi
Sahip olduğumuz dini referanslar açısından eğitime yaklaşmanın bir çözüm getireceğini düşünmek bence mümkün değildir. Bunun birinci sebebi, çağımızın sorunlarının neler olduğunu tanımlamadan onu herhangi bir yöntemle çözmeye çalışmak söz konusu olamaz. Çağın sorunlarının teşhis ve tespiti için nesnel bir bakış açısına, günümüz insanının beklentilerinin neler olduğunu iyi bilmeye, çağın entelektüel birikimini kavrayabilmeye öncelikle gerek vardır. Bu tür taleplerin yerine getirilmesi veya sebep olduğu sorunların öncelikle kavranılması ve sonra da çözümü için din, tek başına yeterli verileri sağlayamaz.
Herhangi bir yöntemi...
Entropi ve Zaman
Entropinin en basit tanımı şudur: “Kainatta her şey, kendini minimum enerji ve maksimum düzensizliğe çekmek ister.” Yani her şey, ama her şey dağılma ve bozulma eğilimindedir. Dalından koparılmış bir elma giderek bozulmaya başlamasını buna örnek verebiliriz. Hatta dalından koparmasanız da bir süre sonra elma düşüp toprağa karışacak ve bozulacaktır. Oysa bir zamanlar tüm düzenliliği ve fonksiyonelliğiyle mükemmel bir elmaydı. Onu yiyebilir ve onun size verdiği minik de olsa enerjiyle metabolizmanızı besleyebilir ve kendinizin düzenini koruyabilirdiniz.
Entropiyi zaman ekseninde ele almak...
Bir Delinin Kendisi İle Mantıklı Söyleşileri
İnsanın doğasında, etik dışının vicdanla uzlaşma içinde olmasını engelleyen bir yarık mevcuttur. Bu yarık toplumsal vicdanda giderek kapanıyor. Rüşvet ve yolsuzluktan da tehlikeli, kamusal söylem üzerinde hakimiyet kurmuş bir yaklaşım var: "Herkes çalıp çırptı, ama bunlar hiç olmazsa köprü, yol yapıyorlar" deniyor. Toplum, rüşvet ve yolsuzluğu olumlama üzerinden ahlaki bir tükenişe doğru hızla sürüklenmektedir. İnsan; ihanet ve ihbarı, birini gammazlamayı dünya üzerinde yer etmiş en iğrenç davranışlardan biri olarak kınamasına rağmen, hemen hemen herkes içinde bir Yehuda ile dolaşır....
İnsanın Kendi İradesine Ait Olmasına Dair
Öz bilincimizin, çağlar boyudur süre gelen kendini tezahür edişi boyunca, ait olma kavramı; çeşitli sebeplerden dolayı yaşantımızda ve kendimizi gerçekleştirme mücadelemizde büyük bir yer tutmuştur. Burada, Karen Horney'i de anarak, “kendimizi gerçekleştirme mücadelemiz” dememin en önemli sebeplerinden birisi, oluşan herhangi bir aidiyet duygusunun; şayet insanın kendi iradesine ait değilse, o iradeye duyulacak daha güçlü bir aidiyetin önünü açacak bir şekilde yıkılacak olmasındandır. Bir takım bağlar o iradenin hizmeti için var iseler, içsel veya dışsal olarak, yani tek veya çift...
Hakikate Karşı
"Hakikat" diyoruz, ama bu kelimeyle ne ifade ediyoruz? Aklımızda bir şey canlanıyor mu? Yoksa imgesiz, tahayyül edilemez bir kondisyona mı işaret ediyoruz? Bir umut, yeni bir duyarlılık mı? Veya her şeyin çıplaklaşacağı, olduğu gibi belireceği bir an mı? Hepsi belki de, ya da hiçbiri; ama yine de bu kelimeyi kullanarak bir şeyleri, üstü kapalı da olsa, ifade etmek niyetinde olduğumuz kesindir. “Hakikat” denir. “Ve onu arıyorum” diye eklenir. Ardından hemen, ama bulamayacağım onu, demek uygun düşer. Hakikat, bulunamazdır; aşkın...
Baküs Gizemleri
"Baküs" veya "Dionisos" genelde bir bereket ve bitki tanrısı olmakla birlikte, temelde bir şarap tanrısıdır. Dionysos bağ bozumu tanrısı olarak da bilinir. Dionisos şenlikleri dört mevsimde de kutlanmıştır, ama en önemlisi bağ bozumu şenlikleri olmuştur. “Doğuş efsanesine göre on iki Olympos tanrısından biri olan Tanrı Dionisos Zeus ve Semele'nin oğludur ve Zeus’un baldırından doğar.” Roma’da Baküs olarak bilinen şarap tanrısı, eski Yunan’da Dionysos, eski Mısır tanrılarında da Osiris’in karşılığıdır.
Baküs, şarabın sarhoş ediciliğini değil, sosyal ve faydalı etkilerini temsil eder....
Reklam
Gezi (Popüler Makaleler)
Yasaklar Ülkesi: Singapur
Albukhary Üniversitesi'nin kültürel değişim ve liderlik programı nedeniyle iki aydır Malezya’dayım. Singapur’a da yolumuz düştü. Singapur, Sanskritçe’de ‘Aslan Şehri’ anlamına geliyor. Malay yarımadasının güneyinde yer alan ülke dünyanın nadir şehir devletlerinden biri. Yedi yüz on kilometrekare yüz ölçümüne ve beş milyon nüfusa sahip. Ülkenin büyük kısmı Budist. Yüzde on beş Müslüman ve yüzde on beş Hristiyan nüfusu bulunuyor. Uzun yıllar sömürüsü altında kaldığı İngilizlerin etkisi kendini her yerde hissettiriyor. Trafik soldan akıyor.
Yolculuk öncesinde Singapur hakkında hiçbir şey okumadım. Yılın...
Abhazya: Anhua Köyü
Abhazya’da çok uzun süredir gitmek istediğim bir köy vardı; Anhua Köyü. Epeyce vakit Sohum’da, köyden tanıdığı olan birilerini aradım ve tabii beni oraya kadar götürebilecek birini de. Sordum soruşturdum, sonunda bir arkadaşım oranın muhtarına ulaştığını söyledi. Adama telefon edip hızlıca “Sana yarın sabah 8’de bir misafir getireceğim. Afon’da buluşalım oradan al,” dedi ve kapattı. “Müsait miymiş bir sorsaydık falan” gibi bir şeyler geveledim. “Tamam, tamam o iş,” deyip gitti.
Her iş tamamdı. Her iş. Ne sorarsam sorayım “o iş tamam”...
Kasvetinde Ruhumu Buldum: Prag
Ruhumu sattığımın farkına vardığımda Prag’a gitmeye karar vermiştim. Öncesinde hep, yıllar boyunca en güzel olanı biriyle paylaşmıştım. Paylaşmanın mutluluğu, sevgiyi artıran yönünü aslında yaşıtlarımdan evvel keşfetmiştim. Hiç unutmam bir sevgilime bir keresinde "sen en güzellerine layıksın diye, bildiğim tüm güzellikleri ufkuna saçmak için yaşıyorum!’’ demiştim. Bu benim görgümdür; körkütüklük ile hiç ama hiç alakası olmayan. Sevdiklerimin bildiklerimi bilmelerini isterim hep. Fakat belki de beni seven biri bana, yalnız kalamadığımı, kendimi yeterince dinlemediğimi fark ettirdi. Uzun soluklu bir ilişkinin azabından...
Rengin Arasında Gri: Katmandu
Şu an Filipinler’den kalkan uçağımın Kore’ye gidişini izliyorum. Güneşin bulutları kırdığı maviyle oluşan morlukları ve diğer bu tonları arayışa koyuldum. Normal şartlarda uyur yahut film izlerdim. Bu sefer böyle olmadı. Dedim o zaman, madem bilgisayarı açtın yaz. Size Filipinler’den ve Kore’den tabii ki bahsetmeyeceğim. Bahsetmek istediğim yer Nepal, bilhassa başkenti Katmandu. Hindistan’ın kuzeyinde Tibet’in güney kısmında ve Butan arasında kalan, sizin Everest’i ile tanıdığınız ama daha dokuz büyük dağı olan, odun kokan bu ülkenin UNESCO mirası tapınaklarıyla kaplı şehri Katmandu. Neden mi...
Belçika’nın Çikolatadan Kalbi: Brugge
Huzurun şehrini herkes arar. Arayanlar elbet bir yanındakine sorar. Ben de gezilerimde, belki de içsel huzurumun eksikliğini dengelemek amacıyla sıklıkla sakin yerler ararım. İnsan kendinde olmayanı ararmış ya hep, sizde de eksik olan bir şeyler illa ki hep var iken Brugge’de muhakkak size yarayan bir şeyler bulacaksınız. Yılın on ayı sağanak ve çiselemek arasında sürekli demlenen çay gibi bir şehir... Demlendikçe yeşili artan gözlerine bu benim kaçıncı diyebileceğim yeni bir yeşilin tonu dedirtecek harikalıkta... Pastel diyorlar bu tonlara... İnsana...
Toprak ve Doku: Endülüs
Köprüler, solukları ırkları ve ideolojileri birbirine bağlar. Avrupa’dan Asya’ya uzanan köprüde geçen beş senenin ardından, İspanyol ve Arap ırkları Müslüman ve Hristiyan teolojilerini buluşturan Endülüs köprüsündeyim. 1492'ye kadar sekiz yüz yıl boyunca Müslüman egemenliğinde kalan Endülüs’ün en ünlü Arap padişahı Sultan Ebu Velid bin Nasr oğlu Sultan Ebu Haccas Yusuf bölgeye pek çok kütüphane ve medrese kurdurdu. Bölgenin bilim, ilim ve kültürünün gelişmesine büyük katkıda bulundu. Uzak topraklardan Avrupa’ya gelen Arap benliğinden hiçbir şey kaybetmedi, İspanyol da öyle. İki...
Çıplaklaştıkça: Arnaoutchot
Çıplaklığın her zaman şeffaflık olduğuna inanan biri olarak, kendimizi anlamanın yolununda, hep çıplaklıktan geçtiğine inandım. Ruhumuzu soymak istiyorsak, buna bedenimizden başlamamız gerektiğini savundum. Aynada kendimize çırılçıplak bakamıyorsak, kendimize karşı dürüst olmamızın da zor olduğuna inandım. “Kadın Bedeni Soyarsa” adlı romanımda, ‘Bir kadın kendi kendine soyunabilir mi?’ sorusu ekseninde çıplaklığı ele almıştım. Bu romanı yazmadan önce sadece çıplakların girdiği plaj ve spa merkezlerinde bulunmuştum. Ancak hiç bir zaman, çırılçıplak on gün geçirmemiştim; bu yıl Fransa’da Arnaoutchot Natüralistler Kampı’na gidene kadar…
Türkiye’de...
Mağara Gölü ve Tarih: Viyana
Viyana’dan çıkıp kısa süreli bir yolculuk ile müstakil evlerin yoğunlukta olduğu bir kasabaya rastlayabilirsiniz. Bir mağara gölü göreceksiniz. Geçmiş yüz yılda burada maden işçileri çalışırmış. 1912’de bir patlama sonucu kayaların arkasından sular fışkırarak mağaraya dolunca birçok işçinin ölümüne sebep olmuş ve Avrupa'nın sayılı mağara göllerinden biri de böylece oluşmuş. Girişinde yaklaşık dört yüz elli metrelik bir tünel var. Tünelin sonunda işçilerin çalıştıkları bölümler de görülebilmekte.
İkinci Dünya Savaşı sırasında Naziler, gözlerden uzak olduğu için burayı seçmiş ve burada bir karargah...
Kathmandu’nun Yaşayan Tanrıçası: Kumari
Gerçekleştirdiğim Deluxe Nepal Hindistan gezisinde, konuklarımı çok özel bir deneyime davet ettim. On yıllardır benim de sadece birkaç kez tanık olabildiğim ilginç dakikaları birlikte yaşayabildiğimiz için çok mutluyum. Belirli günlerde, o da canı veya bakıcıları isterse bir pencereden üç beş saniye biz ölümlülere görünen bakire Tanrıça-Prenses Kumari’yi, saat 16:30’da gezideki dostlarımla bekledik ve gördük! Hatta bize göz kırpmış gibi bile geldi.
O zaman geçen yıl üç yaşında seçilen, Trişna Şakya ve Kumari Olabilmek ile ilgili size biraz bilgi vereyim. Kumari,...
Anlaşılamamaktan Korkan İnsanlar: Kanada
Ömrümün bir yerinde, "iyi ki görmüşüm!" diyebileceğim bir yeri daha gördü gözlerim. Gördüklerinden bahset diyenleri nasıl bir övgü bombardımanıyla karşılasam? Bazen kendimi Avrupa sevici, övücü bir tiplemeden alıkoymak için çok fazla sorguluyorum. Lakin Kanada topraklarında gördüklerim, Avrupalının kendi bölgesine sokmamak için herkese saygı duyuşundan çok, tüm dünyaya yön verebileceklerini zannettikleri saflıkları ve saf iyilikle çabalamalarıydı. Bu uhreviyatı bir topluma; ne dinin ne de imamların, papazların, hahamların kazandırmamış olması ise oldukça ilgi çekici.
İllüzyon bir orta doğu ülkesi vatandaşı olarak, dünyanın...
Tekila Diyarı ve Tekilanın Gerçek Öyküsü: Meksika
Meksika gezilerinde tekila sık sık karşımıza çıkar. Ya yemeklerde sunulur ya da bu ülkeye özel bu içki hakkında ilginç sorular sorulur bana. İsterseniz yanlış bilinenleri düzelterek, bilinmeyenleri sıkmadan açıklayarak bir içkinin marka değeri çerçevesinde ülke ekonomisi ve tanıtımına nasıl katkıda bulunduğunu, Meksika'ya gittiğimde edindiğim deneyimler ışığında anlatayım sizlere. Konuyu sadece bir içki ya da içki içmek olarak düşünmeyin, alkol kullanmayanların da çok ilginç bulacağı bilgiler vermeye özen gösterdim.
Tekila aslında Guadalajara’nın yetmiş kilometre kadar kuzeybatısında yer alan Jalisco Eyaletine bağlı...
Bağbozumu: Colmar
Şirin kasabalar albümüm var; Kasabalar, köyler, hatta bazen kentler. Bir yenisi bir öncekini eskitmiyor. Süslemenin bin bir türlü hali olduğunu gördüm bu yerlerde. Süslemenin, süslemeden süslü olabileceği sade naiflikte. Onların gözüyle göremediğimden hiç turistik süremde onlardan fazla bildim kıymetini. Tarih boyunca ara sıra Alman, ara sıra Fransız toprağı olmuş; fakat şimdilerde kesinlikle dünyaya Fransız kalmış bir yere gittim: Colmar! Fransızlar, özellikle Alcase Lorianne denilen bu bölgede, tüm bağlarda üzümler hep ıslakmış hissiyle yaşıyor gibiler. Hiçbir şey daha önce hiç...
İmparatorluk Başkenti: Semerkant
Dünyanın en korkulan fatih ve hükümdarlarından biri olan Timurlenk, imparatorluğuna Semerkant’ı başkent seçmişti. 1370-1405 yılları arasında hüküm süren Timurlenk, dünyanın en korkulan fatih ve hükümdarlarından biriydi. Tarihçiler, 14'ncü yüzyıl sonlarında Avrasya’da imparatorluk topraklarını genişletir iken Timur’un dünya nüfusunun yüzde beş gibi bir kısmın ölümüne neden olduğunu söylüyor. Yirmi beş yıldır bağımsızlığını almış olan Özbekistan, Timur’u milli kahraman ilan ederek onun döneminden kalan birçok tarihsel anıtı restore etti. Timur, imparatorluğunun başkenti olarak Semerkant’ı seçmişti. Bunun üzerine şehir gelişmiş ve önemli...
Masallar Diyarı: Giethoorn
Giethoorn, Hollanda'nın Overijssel eyaletinde bir köy. Steenwijkerland Belediyesi'nde yer almakta ve Güney batısındaki Steenwijk'e yaklaşık beş kilo metre mesafededir. Hikâyesini dinleyip resimlerini inceledikten sonra ilk fırsatınızda gezmek, görmek isteyeceğiniz bu köy, yirminci yüzyıl ortalarından itibaren ünlenmeye başlamış olsa da özellikle 2000'li yıllar sonrası turistlerin ilgi odağı olmaya başlamıştır. Mevsim ayırt etmeden misafirlerini huzurlu kucağına kabul edebilen bu doğal güzellik, aynı zamanda yanınızdan selam vermeden geçmek istemeyen insanların samimiyetiyle beraber, cennete daha çok benziyor. Flemenkçe konuşulan Hollanda topraklarında buraya Masal...
Yürümeyi Öğrenmek: Galler
Dağın tepesine tırmandığımda gerçekten artık bir adım daha atacak halim kalmamıştı. Bir yandan nefes nefese kalmıştım, bir yandan dönen başımın etkisiyle dengemi bulmaya çalışıyordum, bir yandan da Britanya’nın güneyinin en yüksek dağının üzerinde ne işim var benim diye de düşünüyordum. Gerçekten de benim Galler’de Brecon Beacon milli parkındaki Pen Y Pan dağında, hem de Kasım ayında ne işim vardı?
Bugünlerde bir yazar olarak kendi kendime sürekli “yaşamın kurgusu edebiyata on basar” diyorum. Üstelik yaşam biz edebiyatçılardan daha özgün ve özgür....
Reklam
Kültür (Popüler Makaleler)
Endülüs Ruhu
İspanya'nın incilerinden Endülüs, görkemli sarayları ve etkileyici atmosferi kadar; herkesin birbirinin dilinde felsefe yaptığı çok kültürlü yapısıyla da medeniyet tarihine apayrı bir katkı sağlamıştı. Bu özel kültür, kendini değiştirip dönüştürür iken, bütün bilgisini kendinden sonrakilere aktarmayı da başardı. Emeviler'in ünlü komutanı Tarık bin Ziyad'ın 711 yılında, ordusu ile Afrika'dan İspanya'ya geçişi ile başlayan Endülüs dönemi, bugün bile yarattığı kozmopolit hava ve birlikte yaşama sanatına yaptığı katkılar ile hatırlanıyor. Bu ünlü seferde, yerel Berberiler'den biri olan Tarık bin Ziyad, ordusuna...
Antik Mısır’da Güzellik Anlayışı: İkili Amaç
Mısır firavunlarını ve kraliçelerini sürmeli gözleri ile tanınıyor. Antik Mısırlılar gösterişe ve güzelliğe bu kadar önem verdiler mi, yoksa onlara kendi değerlerimizi mi yakıştırmaktayız? Taraklar, bakır ve gümüş aynalar, sürme yapımında kullanılan malzemeler, makyaj malzemelerini koymak için kavanozlar, pomat kutuları, parfüm şişeleri, peruk kalıntıları, ayrıca mezarlarda bulunan takı ve mücevherler ve daha nicesi. Kadını ve erkeği ile, dirisi ve ölüsü ile antik Mısırlılar güzel görünmek için ellerinden geleni yapıyorlardı. Peki, bu güzellik algısının sebebi nedir?
Tüm bu bahsi geçen güzellik...
Yirmi Birinci Yüzyılda Sanat Küreselleşmesi
21'nci yüzyıl sanatı inanılmaz derecede dinamik bir çalışma alanı haline gelen gelişen bir uygulama, araştırma ve yayın alanı denilebilir. Birçok önemli konu, yeni yüzyılda yankı buluyor ve yaşam bilimlerindeki bilimsel araştırmalara tepki olarak biyosanatın artması ve bir artışa yanıt olarak geliştirilen ilişkisel estetik gibi kritik teori gibi yeni düşünce ve bilimsel tartışmalara ilham kaynağı olmuştur sanatta izleyicilerin katılımını ve etkileşime davet ediyor. 20'nci yüzyılın sonlarında çok tartışılan diğer konular, göstergebilim, post-modernizm ve feminizm gibi konu başlıkları 21'nci yüzyılın sanat...
Geçmişte Yazı Araçları
Sümerler M.Ö. 3500 yıllarında bilinen ve sembolün sesi belirlediği ilk yazıyı kullandılar. Akadlar, Babilliler, Asurlular, Hititler ve Urartuların ile birlikte değişime uğradı ve Fenikelilerde fonetik dil oldu. Fenikeliler, kendi alfabelerini çivi yazısından yararlanarak geliştir. Babillerde bulunan en eski yazıtlar, taş tabletlere kazınarak işlenmiş ve her biri bir sözcük ya da düşünceyi temsil eden işaretlerdir. Sonrasında en yaygın yazıt aracı olarak tablet şeklinde yapılan kil oldu. Ardından ideogramlar çivi yazısının hecesel işaretlerine dönüşse de simgesel işaretlerin bir kısmı varlıklarını sürdürmeyi...
Üzerinde Güneş Batmayan İmparatorluğun Çözemediği Sorunlar
Yıllardır "İngiltere, Birleşik Krallık, Büyük Britanya" kelimelerini duyar, doğru yanlış kullanır ve bir zamanlar dünyanın neredeyse dörtte birini kendi yönetimi altında toplayarak "Üzerinde Güneş Batmayan İmparatorluk" adını almış bu ada ülkenin ismi konusunda karışıklık yaşarız. Arzu ederseniz bu isimler çevresinde dönen tanımlamaları biraz inceleyerek, doğrusunu ortaya çıkartalım ve buradan yola çıkarak, banknotlar, inanışlar ve ayrılma planları üzerine konuşalım.
En sonda söyleyeceğimi en başta söyleyeyim: Ülkenin resmi adı "Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı'dır. Bu tanım 1922 yılında İrlanda ikiye...
Aidiyet Kavramı Bağlamında Türkoloji ve Şamanizm
Arapça kökenli aidiyet sözcüğü için Türk Dil Kurumu’nun çevrimiçi hizmet veren Güncel Türkçe Sözlük’üne başvurulduğunda “ilişkinlik” tanımıyla karşılaşılmaktadır. Başka kaynaklarda ise “ait olma durumu” gibi açıklamalar da mevcuttur. Bu durumda aidiyeti, bireylerin ya da toplumların kendilerini bir şey ile ilişkili veya bir şeye ait hissetmesi, bir çeşit kendini ilişkilendirme hali olarak da tanımlamak mümkündür.
Aidiyet kavramı, toplumsal ilişkilerde göz ardı edilemeyecek bir olgu olması sebebiyle, kültür araştırmalarında da mühim bir yer işgal etmektedir. Elbette bireylerin psikolojik sağlıkları için çevre ile...
Kozmolojinin Ana Hatları
Kozmoloji kelimesini iki ana başlığa ayırabiliriz. Bugün evreni tanımlamak ve anlayabilmek için bilimsel kozmolojiyi kullanmaktayız. Dinlerin ve inanışların evren tasavvuru ise metafiziksel kozmoloji olarak adlandırılır. Şüphesiz ki bir inancı kavrayabilmek, tasavvurlarının neye karşılık geldiğini bilebilmek için o inancın kozmolojisini, yani evrene bir bütün olarak bakışını bilmek gerekir. Dünyanın var oluşuna, yeryüzündeki ve gökyüzündeki dengeye dair her fikir kozmolojinin parçasıdır.
Türk kozmolojisinde birçok farklı kültürün ve inancın etkilerini görmek mümkün. Ancak şunu belirtmek gerekir ki; Türkler evrenin ve evrendeki her şeyin...
Piri Reis Haritaları
Piri Reis hem Osmanlı deniz amirali hem de haritacı olarak ün salmıştır. Haritaların çoğunu 1513 yılında çizmiş ve "Kitab-ı Bahriye" adlı eserinde toplamıştır. 1516’dan itibaren denizlerde çeşitli savaşlara katılmış, Mısır'ın fethinde, Rodos adasının kuşatmasında, Yemen'deki Aden ve Oman'daki Muscat şehirlerinin alınışında başrol oynamıştır. Altta 16'ncı yüzyıl sonlarında Osmanlı İmparatorluğunun hudutları görülüyor.
Piri Reis’in haritaları arasında en çok ilgi uyandıran 1513 tarihli dünya haritasıdır. Ancak, bu haritanın sadece altıda birlik parçası bulunabilmiştir. Geri kalan parçaları kayıptır. Bulunan parça incelendiğinde kadim dünya...
Başkent’in DNA’sı
Sarı bahar gelmişti. Yalnızca yaprakları değil, insanların yüzlerini de solduran bir yalancı güneşle içimiz ürperiyor. Ankara ve sonbahar zaten oldum olası yakışırlar birbirine. Kasvet de var içinde, gelecek baharlara özlem de. Bir oturmuşluk, bir yorulmuşluk, bir yaşanmışlık da; rehavet, vehâmet, hazan, hüzün... Başkent güz renkleriyle kuşatılmışken, içime ağır ağır kaplayan sarıya inat, geçen gün aniden parlak bir turkuazla sarsıldım; Ruhumu ve gözümü şaşırtan bir İtalyan aşık, baştan çıkaran bir Arjantin tangosu yapıyordu; Domingo Notaro...
Notaro, 1939’da İtalya’da doğmuş, on yaşından...
Kültür Sanat Etkileşimi
İnsanlık kadar eskidir sanat. Sanat tarihçileri sanata dair en eski izleri mağara duvarlarındaki resimlerde bulmuş olsalar da o resimlerden çok daha önce, günün getirdiklerini paylaşmak ve yorgunluğunu atmak için etrafında toplanılan ateşin başında anlatılanlardan, yapılan taklitlerden, canlandırmalardan, bebeklerini uyutan annelerin çıkardığı ezgilere dönüşmüş seslerine kattıkları duygulardan doğmuştur. İnsanlıkla birlikte gelişip değişmiş, bununla yetinmeyip kalıcı olma, en güzele, en iyiye, en üstüne, kısaca mükemmele ulaşma çabasıyla da insanlığa ayna tutmuş, eksiklerini, kusurlarını, hatalarını gösterip değişmesine ve gelişmesine katkıda bulunmuştur. İnsanın...
Gökyüzünün Dengesi ve Gün Döngüsü
"Tengri" sözcüğünün gökyüzü kökeninden geldiğinden bahsetmiştik. Tabiattaki her nesne gibi göğün de bir ruhu vardır ve bu ruh evrenin mutlak sahibi ve yöneticisi olan tengridir. Yaşamın kıvılcımları gökte atılmıştır ve bütün kâinatın merkezi olan tengrinin sarayı gökyüzündedir. Emel Esin, "Türk Kozmolojisine Giriş" kitabında dünyanın bir öküzün veya boynuzlu bir hayvanın boynuzunda olduğuna dair inancın Türklerde de yaygın olduğunu söyler. Zira Anadolu’da özellikle Erzincan çevresinde bu tür bir inancın var olduğu bilinmektedir. Bu inanç Türkler’in gök kubbeyi sonsuz bir yer olarak görmediklerini...
Aidiyet ve Kültür
"Kültür" kavramı etimolojik olarak artmayı, çoğalmayı ifade etmektedir. Antropoloji açısından bakıldığında öncelikle maddi kültür dikkate alınmakta, kullanılan giysiler, yenilen yemekler o toplumun kültürünü karakterize eden özellikler olarak kabul edilmektedir. Edebiyat açısından, yazılı ve sözlü eserler, yani şiir, roman gibi eserlerin yanı sıra efsaneler, masallar bir toplumun kültürünü oluşturan unsurlar olarak öne çıkmaktadır. Sosyoloji açısından ise yaşam biçimleri, örf ve adetler, toplumsal ve bireysel davranışlar “kültür” kavramının içinde düşünülmektedir. Yani kısaca kültür, bireysel ve toplumsal yaşam adına hemen hemen tüm...
Örtünmenin Tarihi
Yaklaşık dört bin yıl önce, Babil İmparatoru Hammurabi’nin kanunlarında, kadının sosyal statüsü ilk kez yazılı yasa haline getirildi. O zamanlar, Hammurabi Kanunları, dünya tarihinin yasalarını temsil ediyordu. İki yüz seksen iki madde halinde taş sütunlara yazılan bu yazıtlar, Osmanlı İmparatorluğu’nun çökme dönemine girmesiyle 1901–1902 yıllarında Fransız araştırmacılar tarafından keşfedilmiş ve Louvre müzesine taşınmıştır. Bu kanunlarda, köleler ve hür insanlar arasındaki farklılıklar, kölelere kısas kanunu ve evlilik gibi konularla aileyi düzende tutma yükümlülükleri belirtilmiştir. Günümüzde hala bazı toplumlarda, özellikle şeriat...
Toplumsal Belgeci Fotoğraf
Empire State binasının inşaatı sırasında yüzlerce metre yükseklikte bir iskelenin ucuna oturmuş dinlenen işçilerin fotoğrafını pek çoğumuz biliriz. Ve onca yükseklikte rahatça poz veren işçilerin cesareti fotoğrafı görenlerde hayranlık uyandırır. Peki, fotoğrafın asıl vurgulanmak istediği bu büyük cesaret midir?
Toplumsal belgeci fotoğrafçılığın ilk temsilcilerinden olan Lewis Hine’nin bu fotoğrafta asıl konu iş güvenliği sağlanmayan işçilerdir. Ve sadece bizim bildiğimiz meşhur fotoğraftan ibaret değildir. Binanın yapımı esnasında ölümün kıyısında, kötü koşullarda çalıştırılan işçilerin onlarca fotoğrafından oluşan bir seridir. Bu seri o...
Dil Kültür ve Alışverişi
İsteklerimiz, arzularımız, sevinçlerimiz ve ağrılarımızı formüle etmemizi, sözcüklerle ifade etmeyi, beden dili ile resim, renk, çizim veya dansla ifade etmek istiyor isek beden dili duygularımızın canlı bir ifadesidir. İç süreçlerimiz ve duygularımızın, iç imgelerimizin ve düşüncelerimizin çatışmalarda yapıcı ifadesinde ise sizce engellendiğimizde ne olabilir? Bir dili ifade etmez isek veya bu terimi dil kullanımı yolu ile yasaklar isek ne olur? Eğer insan, dili olduğu gerçeği ile insancıl değil ise, arzuları, ihtiyaçları, duyguları ve bilinç durumlarını iletişim kurabilir, sözlü olarak ifade edebilir...
Mitoloji (Popüler Makaleler)
Burhanizm ve Akdin Şamanizmi Güncelleme
Son dönemde güncelleme kavramı oldukça gündemde olduğu birçok insan tarafından işitilmektedir. Biz de kendi çapımızda bu konuyu irdelemek istedik ve bu bağlamda kadim Şaman dini ve kültürü ile ilgili olarak bu yazıyı kaleme aldık. Bu yazımızın konusu ise Sibirya’nın yerlisi Türk budunlarından Hakas ve Altaylarda 20’nci yüzyılın başında en az kırk bin yıllık geçmişi olan çoktanrıcı Şamanizmin güncelleme girişimiyle ilgilidir. “Ak Din” veya “Ak Dyan” olarak da bilinen Burhancılığın veya Burhanizm’in temelinde “burhan” sözcüğü yatmaktadır. Burhan sözcüğü ise Altay...
Nuh Tufanı Mitosu ve Kökenleri
Tufan söylencelerinden bahsetmeden önce türeyiş kavramını ele almak gerekir. Türeyiş, belli bir kavmin veya genel olarak insan nüfusunun var olduğu zamanı değil, şans eseri veya tanrıların isteğiyle kurtulan birkaç insanın insanlığı tekrar var etmesini ifade eder. Örneğin, Türk söylencelerindeki Asena Destanı zannedildiği gibi bir yaratılış söylencesi değildir. Çünkü, hikâyenin başlangıcından önce insanlar mevcuttur, hatta Asena ile çiftleşen kişi bir savaş sonucunda kollarını ve bacaklarını kaybetmiştir. Asena ile birlikte olarak sadece kendisinin kaldığı kavmi diriltmiştir. Tufan hikâyesini de bu bağlamda bir yaratılış hikâyesi olarak...
Vampirler Hakkında Mitler
Bilinen tek vampir araştırmacısı Rosemary Ellen Guiley; dünyanın hemen hemen yarısını dolaşarak, neredeyse bin sayfalık bir dosya oluşturmuştur. Çeşitli ülkelerde yüzden fazla vampir derneği bulmuş, birçok insanla konuşmuştur. Derlediği sonuçlar öğrenim kurumlarında kullanılmak üzere ciddi paralara satılmıştır. Webster Sözlüğü’nde “vampir” sözcüğüne baktığınızda karşılaşacağınız cümle şudur: “Ölü bir insanın canlanmasına veya geceleri mezardan çıkmasına inanmak… Vampirler, uyuyan insanların kanlarını emerler.”
Guiley’e göre, bu tanımda yer alan “uyuyan insanların kanlarının emilmesi” bölümü saçmadır. Ona göre; herkes vampirin tanımını aynı yapamaz; çünkü film,...
Farklı Kültürlerde Büyü
"Büyü, Din ve Ritüellerin Kaynakları" bölümünde bahsetmiş olduğumuz gibi ilkel insanlar hakkında çok az bulgu olmasına rağmen, o dönemden kalma mağara resimleri ve silahlardan edindiğimiz bilgilere göre, büyü çok eski zamanlardan beri varlığını sürdürmektedir. Büyüdeki, “Benzer benzeri meydana getirir” seklindeki büyüsel anlayışla çizilmiş kargı saplanmış hayvan resimlerinin, çok eski dönemlerden kalma mağara duvarlarında bulunması, büyünün tarihinin çok eski zamanlardan beri var olduğunu göstermektedir. Ayrıca o dönemlerden kalma, mumyalı cesetlerin, kırmızı boya ile kaplandığı görülmektedir. Benzer benzeri meydana getirir inanışına...
Labirentteki Adam
"Labirentteki Adam" hikâyesi bir bakıma insanlığın hikâyesidir. Kişi bu dünyaya doğar, bir hayat labirentine girer. Hayat boyunca bu labirentte ilerleyen insan; seçimler yaparak, hayatının dönüm noktalarını aşarak, zaman ve acıyla güçlenerek labirentin merkezine biraz daha yaklaşır. "Işık yolunu takip edin" der bilge Kızılderililer. İlerlemekten korkmayın. Nasılsa en sonunda her şeye geri dönüp bakmak için fırsatınız olacak.
Güney Arizona'daki Tohono O'odham ulusunun amblemi olan "I'itoi" yani "Labirentteki Adam" sembolüdür. Kızılderililer için bir tür yaşam ağacı sembolü olan bu figür, labirentten çıkmış...
Tarihteki Gerçek Vampirler
Vampir mitinin başlangıcı, birçok efsane gibi tam olarak bilinmemekte. Ancak vampir mitinin ilk bulgularına Mezopotamya’da bulunan Dicle ve Fırat nehirlerinin yakınındaki Kildani'de, Asur yazıtlarında rastlanmakta. Keldaniler diyarına, İncil'de geçen Abraham’ın asıl evi olan "Ur of the Chaldeans" da denir. İbranilerin kutsal kitabında geçen "Lilith" vampir tanımlamalarına uyan bir varlıktır ve kutsal kitapta tasvir edilmiştir. Lilith geceleri baykuş bedenine bürünen bir canavardı. Avlanmak için yeni doğmuş çocukları ve hamile kadınları arardı. Yazılana göre Lilith, Adem'in, "Adem ve Havva" olmadan önceki...
Ritüel Kavramı
İlkel insan, ruhlar alemi ile devamlı iletişim halindeydi. Ruhanî dünya onun için yaşadığı dünyadan ayrılabilmiş değildi ve onlar ile olan etkileşimi günlük hayatında önemli bir yer tutuyordu. Nasıl beslenebilmek için avlanmak, balık tutmak veya ekin yetiştirmek zorundaysa, beslenme kaynaklarının tükenmemesi için onları kontrol eden tanrı ve ruhlarla iletişimini iyi tutmak zorundaydı. Birçok halkın ve kabilenin dilinde din sözcüğünün bir karşılığı yoktur. Çünkü, bu halklar için ibadet ettikleri, şamanları aracılığıyla iletişime geçtikleri ruhlar bir dinin veya sistematik bir inancın parçası değil, bizzat yaşamın...
Kitlelerin Rüyası: Mitin Toplumsal Kimlik Kazanması
Hepimiz rüya görürüz. Gündelik hayatta rastladığımız nesneler, olaylar aşina olduğumuz imgelerle ve doğuştan taşıdığımız davranış kalıplarıyla birlikte zihnimizin süzgecinden geçtiğinde bir sembol diline dönüşerek rüyaların temelini oluşturur. Nesneler ve olaylar burada, fiziksel dünyada olduklarından farklı bir forma bürünebilir ve farklı bir temsiliyete sahip olabilir. Sözgelimi, Ay ekseninden ayrılıp bir evin salonunda belirebilir veya rüyayı gören kişi tek adımla farklı bir ülkeye seyahat edebilir.
Mitoloji, bir anlam arayışının sonucudur. Tıpkı rüyalar gibi deforme edilen ve kendi gerçekliğinden uzaklaşarak farklı kavramları temsil...
Antik Dünyaya Damgasını Vuran Kadın: Enheduana
Antik dünyaya damgasını vuran fazla kadın yoktur. Bu yazıda antik zamanlara damgasını vurmuş böyle bir kadından bahsedeceğiz. Enheduana, MÖ 2255-2300 yıllarında yaşadı ve gününün en önemli dini figürü olarak görüldü. Aşk ve Savaş tanrıçası İnanna’ya yaptığı güçlü besteleri/şarkılarıyla tarihin akışını değiştirdi ve ölümünden sonra yüzyıllarca hatırlandı.
Yazıları çok derinlikli olduğundan, uzmanlar ona “Sümer edebiyatının Shakespeare’i” diyorlardı. İlahileri, siyasi, kişisel, ritüel, teolojik, tarihi ve yasal boyutların iç içe geçmiş çok katmanlı eserleri hala hayranlık uyandırmaktadır. Enheduana, Akad prensesi olarak doğdu ve...
Yunan Mitolojisi ve Mitolojik Anlatım
Yunan mitolojisi, Antik Yunan'da dünyanın yaratılışı, tanrı, tanrıça ve kahramanların hayatı hakkındaki söylence ve öğretileri içermekle kalmayıp aynı zamanda Eski Yunan dininin gövdesini oluşturmaktadır. Günümüzde, bu mitoloji hakkındaki bilgilerimizi bu sözlü edebiyatın yazılı hallerinden alıyoruz. Tarihçiler, mitoloji hakkında daha ayrıntılı bilgi almak için de bazen zamanın sanatındaki ipuçlarını dahi toplar.
Genel olarak Yunan mitolojisi Yakın Doğu ve birçok Avrupa mitolojisini etkilemiştir. Yunan tanrılarının her biri Romalılar tarafından kabul görmüş ve farklı isimler kullanılmıştır. Roma mitolojisi neredeyse tamamen Yunan mitolojisini baz almıştır. Yunan mitolojisindeki efsanelerde çoğu eski Yunan tanrıları insan şeklindedir. Yunan...
Hakas Mitolojisinde Kamu Diplomasisi Motifleri
İlk kez bir kavram olarak eski bir ABD'li diplomat olan Edmund Gullion tarafından, 1965 yılında Fletcher School’s Edward R. Murrow Center’in açılışı esnasında tanımlanan kamu diplomasisinden ülke yönetiminin yanı sıra, gerçek kişilerin ve hükümet dışı örgütlerinin yabancı ülkelerde yaşayan halk kitlelerinin görüş ve algısını etkileyebilmek üzere gerekli araç ve yöntemlerin kullanım süreci olarak söz edilebilir. Başka bir ifade ile, ülkelerin veya devletlerin dış siyasetleri bağlamında kültürel değerlerinin başka ülke topraklarında yaşayan toplumlara yönelik olarak tanıtılması olarak da ifade edilebilir kamu diplomasisinin rolü, özellikle küreselleşme süreciyle birlikte bir hayli artmış...
Demircinin Örsünden Yeniden Doğuşa: Nevruz
İlkbahar insanlarda her zaman iyi duygular uyandırmıştır. Toprağın rengârenk olduğu ve ağaçların meyveler verdiği bu mevsim hemen hemen bütün kültürlerde kutsanmış ve coşkulu ritüellerle karşılanmıştır. Çinlilerden Kuzey Amerika yerlilerine kadar birçok toplumda baharın coşkulu bir şekilde, büyük törenlerle kutlandığını görmek mümkündür. Özellikle Kelt-Germen Pagan geleneklerinde bahar bayramları büyük önem taşır. Kışın ilkbahara döndüğü Ostara ile baharın yaza döndüğü Beltaine bu coğrafyalarda hâlâ kutlanmaktadır. Hıdrellez Bayramı, bunlara yakın bir karakterdedir. Ancak Türkiye’nin de dâhil olduğu geniş bir coğrafyada kutlanan Nevruz,...
Mezoamerikan Uygarlıklar
Maya, Aztek ve İnka medeniyetleri Amerika kıtasında kurulan ilk medeniyetler arasında bulunmaktadır. Günümüzde Bolivya, Ekvador, Meksika, Peru’ya yapılacak gezilerde tarihten izler bulunması mevcut. Tarihi bir geçmişi olması da bunu cazip kılmakta. Kadim uygarlıkların günümüzdeki görünümü bir hayli değişime uğrasa da tarih bu ülkelerde tekrar canlanabilir. Mezoamerikan, Kristof Kolomb öncesi Amerika kıtasında yaşamış olan yerlilere verilen bir isim. Bu yerliler, daha bilinen isimleri ile Aztek, Maya, İnka, Toltek ve en eskileri olan Olmeklerdir. Büyük ve oldukça görkemli uygarlıklar kurup günümüz dünyasına hayrete düşürecek birçok gizemi geride bırakmışlardır....
Mistisizmde Asa Materyali
Özel işlemlerle yapılan asa veya değneklerin kullanım izlerine bakıldığında, ön Hint-Avrupa zamanlarına uzandığı görüyor. Asa materyali, manevi alem ile yer arasında; bir gücü dıştan içe, içten dışa kanalize etmenin yolunu açabilen bir anahtarın parçası olduğu düşünülürdü. Bunlar hemen hemen tüm ilkel kabilelerde ve şaman rahiplerinde; kutsal bir gücü aktarma ödevi yüklendirdiğine inanılarak; sahipleriyle eşleştikleri anda ise onlara ilham verdikleri gibi, onlardan da enerji ve bilgi aldığı söylenceler bulunur. Ağaçların bir bölümü asa yapımına daha uygun nitelikte olup, tıpkı insanların...
Aidiyet İflasının Türk Korku Filmlerinde İnşası
Toplumları bireyler oluşturur, bireyler ise toplumu oluştururken bazı gereksinimleri doğrultusunda birleşirler. Maslow hiyerarşisinde üçüncü sırada yer alan ait olma yani aidiyet bireyin diğer bireyler arasındaki ilişkisinin temelini oluşturur. Birey, ilk iki sırada yer alan fizyolojik ihtiyaçlarını ve güvenlik ihtiyacını gidermesinden sonra ait olma ve sevgi ihtiyacını karşılamak zorundadır. Bu durum da bireyin diğer bireylerle ve toplumla temasının bu bağlamda ilk noktasını oluşturur. Bireyin toplumla ve diğer bireylere temasını sağlayıp, bu ihtiyacını gidermesi sonrasında ise değer ihtiyacı ve son basamak...
Müzik (Popüler Makaleler)
Kitleler Üzerinde Müziğin Etkisi
Müziğin önemini asırlar önce tespit etmiş olan bilim insanları, filozoflar, müzikologlar; kitleler yozlaşmasın, hatta daha etkileyici müzik üretsinler diye hem uyarılarda hem de tavsiyelerde bulunmuşlar. Bu tavsiyeleri ve müzik alanında yapılan sayısız çalışmaları alt alta koyduğumuzda, müziğin kitleler için ne denli önem arz ettiğini çok daha iyi anlayabiliyoruz. Aynı yaşam alanlarını paylaşan kitlelerin, mutlu bir yaşam sürdürebilmeleri için, ortak değerlere ihtiyaçları vardır. Müzik, kitlelerin inşa ettiği ortak değerleri ayakta tutan köşe taşlarından biridir. Müziğin kitleleri, kitlelerin de müziği etkileme...
Müziğe Yatırım Yapıyor Muyuz?
Malumunuz ülkecek bir kısım müziksever olarak yıllardır konser konusunda yüzümüz gülmedi. Şimdi ise özellikle ülkenin içinde bulunduğu durum da göz önüne alındığında konserlere daha da hasret kalmış durumdayız. Son iki yıl içerisinde Türkiye’yi tehlikeli bulduğu için baştan gelmek istemeyenlerin yanı sıra bir de birçok konserini iptal eden grup ve sanatçı var. Haklılıkları ya da haksızlıkları tartışmaya açık bir konu ama burada bunu tartışmayacağız. Burada daha çok kendimizdeki hataları konuşacağız.
Dünyanın neredeyse her yerinde popüler müziğin en çok dinlenen müzik türü...
Müzik Endüstrisinde Yapay Zekanın Rolü
Her yenilik beraberinde birtakım soruları ve sorgulamaları getiriyor. Yıllardır araştırma laboratuvarlarında birikenler, önce robotlar “bakın neler yapıyor” videolarıyla sosyal medya duvarlarımızda yer alırken, yapay zekânın hem sanatla hem de endüstriyel hayatla yakın temasa geçmesi ile artık gündelik yaşamımızda da karşımıza çıkıyor. Aslında yapay zekâ 1950’li yıllardan bu yana müzisyenlerin faydalandığı bir araç. Fakat yapay zekâ ile müzik üretimi daha çok deneysel müzik sahnesinde kendisine yer edinirken, son yıllarda müzik endüstrisindeki dev prodüktörlerin yapay zekâya yatırımlarının artması ile ticari müzikte...
Kahramanın Psikedelik Yolculuğu: A Saucerful of Secrets
Eğer en sevdiğim Pink Floyd albüm sıralaması yapıp, onları bir tarot kartına benzetecek olsaydım, sıralamamın bir numarasında olan "Dark Side Of The Moon"dan önce, sıfır numaraya yerleştirdiğim ve aslında çok sevdiğim "A Saucerful of Secrets" albümü yer alırdı. Bir numaradaki "Dark Side of The Moon" destedeki büyücü kartıysa, sıfır numaraya yerleştirdiğim "A Saucerful of Secrets" ise aptal kartına denk gelir. Bildiğiniz üzere, tarot destesindeki bir numaralı kart 'büyücü', sıfır numaralı kart ise 'aptal' olarak ifade edilir. Dark Side of...
Alaturka Nağmeler
Almanya'da yabancılara Türk sanat müziğini anlatır iken "Türkische Kunstmusik" diyoruz. Türk Sanat Müziği ismi sizce uygun mu? Yoksa bu da uydurulmuş bir isim mi? Türk sanat müziği TRT'nin yanılmıyorsam 1960'larda, hatta 1970'lerde uydurduğu bir bürokratik kamuflaj tabiridir. Sanat olmayan müzik mi var? Varsa hangisi? Bence bu kasten yanıltıcı başlık altında birbiri ile alakasız üç müzik türü bir araya getiriliyor. Aralarındaki ilişki aşağı yukarı Beethoven ile Beatles arasındaki kadardır. Aynı coğrafya, benzer perde dizileri, o kadar.
Birincisi Osmanlı saray müziği, "Osmanische Hofmusik"...
Müziğin Kitlesel Boyuttaki Yolculuğu
Müziğin hızla el değiştirmesi ve evrimleşmesi elbette sadece müzik satışlarını değil, müzik dergisi satışlarını ve piyasanın farklı kollarını da etkiledi. Dinleyici müziğe kolay ulaşabildiği gibi müzik yazılarına da artık bir tıkla ulaşabiliyor. Kitleler artık diğer birçok alanda olduğu gibi müziğe de pek fazla yatırım yapmak istemiyor. Geçmişte gerek savaşlar gerekse savaşılması gereken hastalıklar ve yokluğun üst seviyede olmasından dolayı kitleler her daim tutumlu olmak zorundaydılar. Günümüzde ise medya ve kapitalist sistemin gelişmesiyle insanlar tüketmeye her zamankinden daha fazla yatkın...
Müzikli Dakikalar
Çok küçük yaşlarda Wilhelm Kempff'ten Beethoven dördüncü ve beşinci konçertolar, altıncı ve dokuzuncu senfoni, Coriolan ve Egmont uvertürleri, Mendelssohn ve Çaykovski keman konçertoları, Paganini, Liszt, Grieg, bir Verdi derlemesi. Aylarca her gün büyülenmiş gibi onları dinledim. Kısa zamanda Liszt ve Paganini'nin içinin boş olduğunu, buna karşılık Beethoven'ın dipsiz ve uçsuz bucaksız bir derya gibi açıldığını fark ettim.
Don Giovanni ile Mozart'ı, Branderburg Konçertoları ile Bach'ı keşfettim. Asıl aşkım ondan sonra başladı. Bach kişisel evrenimde baş köşeye yerleşti. Kırk beş yıl...
Protest Müziğin Babası Kim?
Geçen yıl Martin Luther'in Hristiyanlık dininde yaptığı önemli reformların beş yüzüncü yıl dönümüydü. Bu konuda onlarca kitap yayımlanıp, sergiler açılıyor. Luther, Katolik Kilisesi'nin birçok öğretisine karşı çıkmış, İncil'i Almancaya çevirerek Avrupa'yı modern dünyaya taşımıştı. Fakat Luther'in siyasi ve dini mirası Avrupa'yı hala titretiyor iken onun müzikteki katkıları daha az biliniyor. Aslında müzik Luther'in ideolojisinde önemli bir yer tutmuş ve ölümünden sonra da radikal şarkıcıları teşvik etmişti. Onun popüler müzik tarzı ile günümüzdeki protesto hareketleri arasında bağlantı yok mu?
1517 öncesinde...
Yeniler ve Yenilikçiler
Ustalarımız durur iken bana laf düşer mi bilemiyorum, ama yine de aflarına sığınarak halk müziğine dair birkaç cümle kurmak istiyorum. Sürçü lisan eder isem af etmeyin ki, bir daha etmeyeyim.
Türkü tınıları ile karıştırılmış Arap tadındaki bir garip müzik türünün yayılmasına ses çıkarmayan bazı müzik otoriterleri, yıllarca bağlamayı ‘üç telli tıngırtı’ benzetmesi ile önemsizleştirip türkülerin ve bağlamanın ana kentlerde küçümsenmesine ve hatta yıllarca varoşların haricinde yok sayılmasına neden oldular. Türküleri armonik zenginliğe taşıması gereken o müzik adamları, çok bilmenin değil,...
Müzik ve Edebiyat İlişkisi
Müziğin edebiyat ile ilişkisini irdelemeden önce, aslında sanatın kendi içinde ciddi olarak yapısal bir bağlantı ağı olduğunu söylemeliyiz. Her sanat alanı kendini bir başka sanat alanı ile besler. Sanatın kendi içindeki ilişkisini hiyerarşik olarak da ayırmak mümkündür. Gerçi bu ilişkinin hiyerarşisi nereden baktığınıza göre değişir. Arthur Schopenhauer müziği sanat hiyerarşisinde en üste koyar. Ona göre müzik ontolojik olarak katarsis görevi üstlenmiştir. Schopenhauer’e göre müzik önem ve değer açısından diğer sanat dallarını aşar. Çünkü müziğin yapısal özelliği, metafizik bir karakter...
Müzik Eğitimi
Müzik hakkında genel olarak ortaya sunduğumuz düşüncelerimiz; kendi birikimlerimiz, dünyayı anlama çabamız, insana ve doğaya bakma açımız, tarih ve coğrafyadaki konumumuz ile orantılıdır. Farklı bir ifadeyle müziğin ne olduğuna dair tanımlama ve kavramsallaştırmalar, bizim kişisel düşüncelerimizi ve hayatı kavrama becerimizi ortaya koyar. Müziği tanımlamaya çalışmanın hiç de kolay olmadığı yapılan araştırmalarla ortaya konmuştur. Çünkü müzik de kültür ve benzeri kavramlar gibi muğlak bir anlam ve kültür merkezli kodlar içerir. Bu kodların çözümünde müziğin içkin yapısını anlamak önemli bir rol...
Amerika’nın Köle Şarkıları
Sidney Finkelstein, cazı bir Amerikan müziği olarak tanımlar ve Amerika’nın kültürel birikiminin zirvesi olarak görür. Kökleri Afrika’dadır, ancak varoluşu geleneksel Afrika müziğinin batı enstrumanları ile buluşmasıyla mümkün olabilmiştir. 19'ncu yüzyılın ikinci yarısından itibaren köylerden kentlere yapılan göçler, bir zamanlar köle müziği olarak bilinen ezgilere kimlik kazandırdı ve popüler bir türe dönüşmesini sağladı. Ancak caz müziğin büyük ölçüde kölelikle şekillendiğini, biçimini ve kavramlarını köleliğin getirdiği yaşam biçimine borçlu olduğunu söyleyebiliriz.
Amerika’nın Köle Şarkıları
William Francis Allen, Charles Pickard Ware, Lucy McKim Garrison...
Fantastik ve Sihirli Melodiler
Fantasy, 16'ncı yüzyılda belirginleşmiş emprovizasyonun baz alınarak oluşturulduğu bir müzikal fikirdir. Fikir derken hayal gücüne de vurgu yapıyoruz. Barok dönemde de romantik dönemde de fantasy'e rastlarız. Bu fikirler çoklu pasajların çoklu duygu biçimleriyle iç içe geçtiği bestelerdir. Ama fantazyayı besteleyen müzik ile fantasy birbirlerine ne derecede uyacaktır? Müzikal form ile besteyi dolduran fikir ve bestenin yönlendiği konu arasında belirgin bir ayrım yapabilir miyiz? Yoksa fantastik müzik doğal olarak yönlenmesini başka mecralardan ödünç aldığı öğelerle mi belirleyecektir? İşte, bu soruların bizi bir kez daha...
Disco Folk
İlkokula başladığım zaman tutulmuştum müzik sevdasına. Müzik dinleme olanağımızın çok kısıtlı olduğu o dönemlerde, bırakın köyleri, şehirlerde bile müzik çalar aygıtlara sahip olanların sayısı fazla değildi. Gramofonlar ve daha sonra gelen plak çalarlar çok lükstü. Köyde ise müziği duyup, dinleyebileceğimiz tek müzik kaynağı sonradan TRT olan Ankara Radyosu’ydu. O radyodan; haberlerin dışında, radyo tiyatrosu, Yurttan Sesler, solo-koro şarkılar ve solistlerin konserleri yayınlanırdı. Köylerde ve hatta çoğu ilçelerde elektrik yoktu ve radyoların arkasında koskoca bataryalar vardı. Büyüklerden biri, "batarya bitecek"...
Kaotik Müzikal Atmosfer
Günümüzde olduğu düşünülen olayların tarih içinde farklı şekillerde kendini gösterdiğini savunan bir gerçeklik var. Böyle bir düşüncenin kısaca “tarih tekerrürden ibarettir” sözü ile anlatıldığını hepimiz biliriz. İnsanlığın başladığı andan beri sürekli var olan toplumsal olaylar, özde aynı olsa da biçimsel farklılıklar gösterebilir. Gerçi bazıları böyle bir anlayışa karşı gelebilir ve tarihteki olayların birbirinden bağımsız olduğunu savunabilir.
Kaos kavramı bu konuda bizleri en çok meşgul eden kavramlardan biridir. Tarihin her döneminde çeşitli nedenlerden ötürü kaos yaşandığı bilinir. Bu konuda ciddi kuramsal...
Psikoloji (Popüler Makaleler)
Ölümü Yaşamak: Cotard Sendromu
Sabah uyanıp gözlerinizi açtığınızda yatağınızın bir yatma aracından öte lahit olduğunu, odanızın da güvenli bir sığınaktan ziyade kurgan olduğunu hissettiniz mi? Aslında ölmüş olduğunuzu, bedeninizin yavaş yavaş çürümeye başladığını insanlara anlatmaya çalışırken karşınızdakilerin dehşet dolu bakışlarına şahit oldunuz mu? Ölüm duygusu gibi bir şey olan bu his size yabancı geliyor öyle değil mi? Muhtemeldir ki Franz Kafka’nın Dönüşüm eserindeki Gregor Samsa’ya da yabancı geldi. O, bir cesetten ziyade dev bir böceği zihnine ve bedenine layık gördü ve bu şekilde...
Major Depresyon ve Hipokampus İlişkisi
Major depresyona sahip insanlar ile psikolojik açıdan sağlıklı insanların karşılaştırmasını yapan uluslararası birçok çalışma ile major depresyona sahip insanların daha ufak bir hipokampuse sahip olduğuna işaret edildi. Major depresyon, insanları hayatları boyunca ciddi şekilde etkileyen bir ruh hali bozukluğudur. Bir insanda major depresyon belirdiği zaman, üzüntü, hüsran, kızgınlık, tükenmişlik gibi süreklilik arz eden hisler kişinin her gününü mahvedebilir ve bu oluşan hisler haftalar, aylar, hatta yıllar kadar dahi sürebilir.
Avustralya Sidney Üniversitesi'ndeki Beyin ve Akıl Araştırma Enstitüsü’nden ENIGMA bilimsel araştırmacıları, araştırma...
Sürü Psikolojisi ve Ayna Nöronları
"Propaganda" kelimesi, Latince propagare kökünden gelir. Kelimeyi bugün asıl ilginç kılan yeni bitkilerin yayılarak çoğalmasını sağlamak üzere toprağı ekmek anlamı taşımasıdır. "Bir fikre veya harekete taraftar kazandırmak amacıyla düzenlenen programların bütünü" diye tarif edilen propaganda, fikirlerin yayılmasını sağlayan, kişilere ne düşünmeleri gerektiğini söyleyen bir ikna sanatıdır. Zihinsel dünya kurulurken, savaşlar kuşkusuz topla tüfekle yapılmamaktadır. Galibiyet için akıllı güç kullanılır, öldürülen düşman sayısına değil, kazanılan müttefik sayısına bakılır. Bunu sağlamanın en kolay yolu da doğru, etkili ve zamanında propaganda yöntemleridir.
Büyük...
Aidiyeti Düşünürken
İnsanın dünya üzerinde kendisini keşfetme ve inşa etme süreci, genel bir bakış açısıyla değerlendirildiğinde, ben ve öteki arasında koyduğu sınıra ve kendi kültürünü diğer kültürlerden ayırma becerisine dayanır. Benzerlikler üzerinden kurduğu ilişki ise kendisini bir grup veya topluluğa ait hissetmesine etki eder. Bu oluşum çoğu zaman hayali bir süreç olsa da insanın kendini güvende ve huzurlu hissetmesi için gerekli görünmektedir. Bu kadar hayati ve çok yönlü bir kavramı anlamak ve açıklamak için görüşler öne sürülmüş olsa da, kavramların gündelik...
Kendimiz Olmamız Mümkün Mü?
“Nerelisin?” sorusu tanıştığımız insana sorduğumuz sorular arasında en ön sıralarda gelir. Bunun temelinde her şehrin insanının kendine has özellikleri olduğu ve bu sayede karşımızdaki insanı daha iyi tanıyabileceğimiz düşüncesi yatar. Hepimizin duyduğu örnekler arasında Trabzonluların çabuk sinirlenen insanlar olması, Adanalıların yemek kültüründe acının yeri, Kayserililerin var olan ticari zekaları gibi kimilerince kabullenilen kimileri tarafından ise inkar edilen uzun zamandır süregelen yargılar bulunur. Bu yargılara bazen sadece şehirler için değil, aynı zamanda milletler için de varılır. Almanlar soğuk, Amerikalılar aptal,...
Sonsuz Kontrolcülük: Tanrı Rolünü Çalmak
Geleceği planlamak ve onu daha işlevsel bir boyuta getirmek için birçok senaryolar, hipotezler, hatta gerekirse kuramlar oluşturur dururuz. Bu hipotezler veya kuramlar bizi hayatımızla ilgili tam nesnel olana götürmese de gerçeğe yakınlaştırır. İnsan da bu öngörü yeteneği sayesinde yaşantımızı istediğimiz hedeflere doğru götürebilir ve bu sayede yaşantımızı istediğimiz doğrultuda yaşayabilme imkanı buluruz. Bu planlamalar müthiş bir öngörü yeteneği ile birleşince tadından yenmez. Daha fazla geleceği tasarlayarak ve kontrol ederek daha fazla şey elde edebiliriz. Örneği başarı… Peki, gerçekten neden...
Mükemmeliyetçilik
Mükemmeliyetçilik, kendi içerisinde belirli bir düzeni barındırıyor. Bu düzen bir süre sonra külfet haline evriliyor. Bir bakıma, başta sorun dahi edilmeyen küçük şeylerin gelecek süreçte farklı şekilde öne çıkmasına ön ayak olup, büyük bir mutsuzluğa davetiye çıkarıyor olsa da uzunca bir süre sıradan görünümden asla fire vermiyor. Kalabalıkların ve bu kalabalıkları yaratanların gizlendiği kocaman bir yalnızlık bulutu olduğunun farkında olmak, bireyi buna iten sebepleri doğuruyor. Tam olarak sebebinin bilinmediği ve asıl sebeplerinden de bahsetmenin kimsenin işine gelmediği bir durum...
Sosyal Kaygı ve Fobi
Sosyal kaygı ve sosyal fobi genellikle aynı anlamlarda kullanılsa da, birçok kişi aynı sıkıntıyı yaşıyor olmak ila birlikte bu durumun hayatlarını ne kadar etkilediğinin farkında olmayabilir. Sosyal kaygı psikolojik destek alınması durumunda rahatlık ile üstesinden gelinebilecek ve sıklıkla karşılaşılan bir durumdur.
Korku ile fobi arasındaki farka baktığımızda en önemli noktalardan birisi, fobideki tepkinin mantıklı bir sebep ile açıklanamaz olmasıdır. Örneğin, bir kişiyi çocuk iken köpek ısırır ve kişi köpeği her gördüğünde tedirgin hisseder, bazen de vücudu tepki verir. Fobide ise kaygının...
İçsel Öz Farkındalık
Öz farkındalık, haklı sebepler ile, en büyük yönetim klişesi haline gelmiş gibi görünüyor. Araştırmalar, kendimizi açıkça gördüğümüzde daha kendimize güvenli ve yaratıcı olduğumuzu öne sürüyor. Daha sağlam kararlar veriyoruz, daha güçlü ilişkiler inşa ediyoruz ve daha etkili bir şekilde iletişim kuruyoruz. Yalan söyleme, hile yapma ve çalma ihtimalimiz daha az oluyor. Daha fazla promosyon alan, daha iyi çalışanlar oluyoruz. Ayrıca daha memnun çalışanlara ve daha kârlı şirketlere sahip olan daha etkin liderler oluyoruz.
Son yarım asırdır, araştırmacılar öz farkındalığın farklı...
Bilişsel Davranışçı Terapi
İnsanı diğer canlılardan ayırt eden en önemli özelliği bilişsel kapasitesi ve niteliği denebilir. Bilişsel davranışçı terapi, insanın bilişsel süreçleri üzerine odaklanan çağdaş bir psikoterapi yaklaşımıdır. Bu yaklaşıma göre insanlar çocukluk yıllarından başlayarak çeşitli düşünce kalıpları ve temel inançlar edinir ve geliştirir ve bu düşünce kalıpları ve temel inançlar da bireylerin kendilerini, yaşamı ve başkalarını algılayışlarını doğrudan belirlemektedir.
Kimi zaman, sahip olduğumuz düşünce kalıpları ve temel inançlarımız gerçekçi ya da işlevsel olmayabilir de. Bu durumda da çeşitli psikolojik sorunlar geliştirmeye meyilli...
Hiçbir Yerden Gelmiyorum Kendimden Başka
Neydi aitlik, ait olmak; ona mı olunmalı, buna mı olunmalı veya bir başkasına mı olunmalı. İnsan insana ait olur muydu? İnsan, varlığını, yaşamını, düşlerini bir ötekinin, ait olduğunun yanına bağlar mıydı; birinin içindeki doldurulamayan eksikliği bir diğeri, tam da kapatılacak şekilde yaratılmışçasına, tam da onun yanında, onunla olmak için doğmuşçasına, tamamlar mıydı? “Sanki tüm hayatım boyunca yanlış melodiyle dans etmiş gibiyim.” demiş Nietzsche. Aidiyet, birine duyulan aitlik, doğru melodiyle dans gibidir, bazen birlikte oluşturulan sessizliğin yarattığı müzik, doğru yanlış...
Aidiyet Sarmalı
Tüm canlıların temel amacının hayatta kalmak olduğu bir dünyada, biyolojik donanımı açısından yeterli avantaja sahip olmayan insan, ihtiyaçlarını karşılamak ve önüne çıkan engellerin üstesinden gelebilmek için bir arada kalıp işbirliği yapmış; diğer bir deyişle, sosyal bir organizasyon kurup kendine özgü bir kültür oluşturma yoluna gitmiştir. Bu sayede, hayatta kalmanın ötesinde, çevresini istediği gibi yeniden tasarlayıp düzenlemekle kalmamış, diğer canlıların tümüne hükmetme gücüne de kavuşmuştur. Kısaca doğanın yarattıklarına karşı insanlığın yaptığı ve yarattığı her şey olarak tanımlanabilen kültür, insanın hayatta...
Şiddet Anatomisi
Bir sokak köpeğini bilerek ezen, küçük bir kediyi koli bandı ile bağlayarak işkence yapan, kendi yükünü taşıyan atını arabanın arkasına bağlayarak sürükleyenler ve ne yazık ki pek daha fazlası... Hayvanlara yönelik son zamanlarda artan şiddet eylemlerinin failleri akıllara “Bir insan bunu nasıl yapar?” sorusunu getiriyor olsa da, yapılan araştırmalarda hayvanlara şiddet uygulamak sağlıklı bireyin sergileyeceği bir davranış değil ve arkasında ciddi psikolojik rahatsızlıklar yattığı bilinmekte. Yapılan bazı bilimsel araştırmalar bize toplumsal şiddetin giderek tırmanmasının tesadüf olmadığını ortaya koyuyor.
Cinayet işlemek...
Nomofobi
Kapalı yerlerde kalma, açık alanda durma, yüksekten korkma der iken modern zamanların yeni bir fobi baş gösteriyor. Teknoloji her gün gelişir iken, insanoğlunu saran korkular da değişime uğruyor. Bu yeni hastalık cep telefonsuz kalanları sarıyor. Cep telefonuna bu kadar bağımlılığın sebebinin, insanların aileleri ve arkadaşları ile sürekli temas halinde olma arzusu olduğu belirtilir iken, bu insanlar cep telefonlarına o kadar bağımlı oluyorlar ki, telefonun şarjının bitmesi veya telefonu nereye koyduğunu bulamamak streslerini hayli artırmaya yetiyor.
Ulaşma ve ulaşılabilir olma isteği...
Şehir Mimarisi ve Psikoloji
Şehirlerde yaşayan nüfus artar iken, şehir planlamacıları kentlerin insan psikolojisi üzerindeki etkilerini nöro-mimari ile yeniden ele alıyor. Hatırlatmamız gerekir ise ünlü İngiliz siyasetçi Winston Churchill, İkinci Dünya Savaşı'nda bombalanan parlamentonun tamiri konusunda konuşur iken "Biz binaları biçimlendiriyoruz, sonra onlar bizi biçimlendiriyor." demişti.
Evet, durum tam olarak da böyle. Ortaya attığı bu tezi bugün nörobilimciler ile psikologların desteklediğini duyabiliyor olsa şu an pek de mutlu olabilirdi. Bugün binaların ve şehirlerin genel sağlığımızı ve ruh halimizi etkilediğini, beynimizin hipokampal bölgesindeki özel hücrelerin, yaşadığımız yerin...
Röportaj (Tümü)
İstanbul Trip ile Sokağın Nabzı
“Müzik daha çok endüstriyelleştirildi. İnsanlar söylemek istediklerini söyleyemiyor bazı nedenlerden dolayı. Başka bir neden ise bazı insanlar yükseldi. Bu işten para kazanmaya başladı. Bazı insanlar da esnaf kafasına girdi. Bunun haliyle kötü sonuçları da oluyor ama biz müziğe kendimizi adadığımızdan dolayı bizim için daha iyi oluyor. Bu şekilde kendimizi daha geniş kitlelere anlatabiliyoruz.”
Röportaj: Leo Xandre
Öncelikle kendinizden bahseder misiniz? Siz kimsiniz ve nasıl tanıştınız?
Şam: 21 yaşındayım. Müzik dışında bir şeyle uğraşmıyorum.
Xir: 27 yaşındayım. Yaklaşık on yıllık bir arkadaşlığın devamı...
Hack The Fool
Tantana Records etiketiyle ilk albümleri The Fool’u yayınlayan Hack the Fool, Türkiye’nin rock müzik ortamına başarılı bir giriş yaptı. Vokalde Mert Avcı, davulda Sinan Kutluay ve gitarda Berk Çavdar’dan oluşan grup, yanlarına bas gitarist Zafer Toker’i de alarak üretim süreçlerine devam ediyorlar. Grubun üyeleri Berk Çavdar, Sinan Kutluay ve Mert Avcı ile konuştuk.
Röportaj: Nergis Fırtına
Hack the Fool nasıl bir araya geldi? Grubunuzun oluşma aşamaları nasıl gelişti?
Sinan Kutluay: Mert ile (Avcı) çok uzun zamandır çalıyoruz. “Mosquito” adında bir grubumuz vardı...
Röportaj: Seda Erciyes
Kimileri kendisi için 'Solange' kimileri ise 'Türkiye’nin Erykah Badu'su olmaya aday diyor. Geçtiğimiz ay ilk teklisi '10:50'yi çıkaran ve kariyerinde emin adımlarla yürüyeceğini daha şimdiden müjdeleyen Seda Erciyes, Türkçe sözlü R&B’nin nasıl icra edilebileceğini de bize gösteriyor. Seda Erciyes ile tarzını, müzik yaşantısını ve gelecek planları hakkında konuştuk. Müzik yaşamının henüz çok başında olmasına rağmen ilk teklisi ile büyük övgüler alan Erciyes’in hedefleri arasında “Türkiye’nin X’i olmak yerine hedefim Türkiye’de ve dünyada müziğe ufak da olsa benzeri olmayan bir şey...
Endless Art Taksim
Açıldığı günden bugüne birçok sanat etkinliğini bünyesinde barındıran Endless Art Taksim, çağdaş sanatın nabzını tutmaya devam ediyor. Elmadağ Caddesi'nde bulunan Endless Art Taksim, plastik sanatlar, performans sanatı ve sahne sanatlarına ev sahipliği yapıyor. Bu sanat dalları için ayrılmış mekanların yanı sıra, içerisinde eğitim ve seminerler de düzenlenen Endless Art Taksim'in sanat direktörleri ve aynı zamanda küratörleri olan Miray Aydın ve Buket Bal ile konuştuk.
Röportaj: Nergis Fırtına
İlk olarak Endless Art nasıl bir oluşumdur? Nasıl bir konsept benimsemektedir?
Miray Aydın: Endless Art...
Sibil ile Ermeni Müzik Kültürü
Türkiye'nin ilk Ermenice klibini çeken ve yayınlayan bol ödüllü ses Sibil ile müzikal yaşamından konuştuk. Sibil: “Anadilim, kültürüm benim için çok değerliydi ve bunun doğup büyüdüğüm topraklarda bilinmesini sağlamak en büyük isteklerimden birisiydi” diyerek ifade etti.
Ropörtaj: Nergis Fırtına
Klasik bir giriş olacak, ama müzikal yolculuğunuz nasıl başladı?
Müzik hayatıma ilk olarak Feriköy Surp Vartanants kilise korosunda korist ve sonrasında da solist olarak başladım. Koro ile çeşitli festivallere ve konserlere katılıyorduk. Ancak en büyük hayalim bir albüm sahibi olmaktı. Anadilim, kültürüm benim için çok değerliydi...
Kampüs Cadıları ile Patriarkinin Savaşı
Erkek egemenliğine karşı dimdik ayakta durmak için bir araya gelen Kampüs Cadıları, nasıl bir oluşum olduklarını ve neyi amaçladıklarını dile getirdi. Erkek egemenliğinin hüküm sürdüğü Türkiye’de, ikinci cins olarak görülen ve bu nedenle her türlü ayrımcılık, şiddet, taciz, tecavüz ve saldırıya maruz bırakılan kadınların; özgürlüğü ve yaşamı savunmak için yan yana geldiği bir genç kadın örgütü. Elbette kökleri bu kadar yakın bir tarihe dayanmıyor ama. Kadınların mücadele tarihi, bin yıllara dayanıyor.Oluşum kadınları korkusuz ve daha güçlü olmaya davet ediyor!
Röportör: Nergis Fırtına
Kampüs...
Tayfur Aydın ile Sinemanın İzinde
Türkiye, çevresel şartlar ve jeopolitik açıdan komplike olmasının yanı sıra, çok uluslu bir yapıya sahip. Bu ülkenin tüm insanları diğer ülke vatandaşlarından farklı olarak türlü sebeplerle harmanlanan bir yaşantıya sahip oluyor. Sahip olduğumuz farklılıklar bizi biz yapan etkenleri doğururken, bu toprakların bize sunduğu şeyler ise hiç kuşkusuz bu çeşitlilikten de kaynaklanıyor.
Bugün ülkemizdeki bu çeşitliliğin sinemadaki varyasyonlarından birine odaklanacağız. Senarist, yönetmen ve yapımcı olarak kaliteli işlerin altına imzasını atan Tayfur Aydın ile Komplike için gerçekleştirdiğimiz bu söyleşide; yakın bir zamanda...
Dikkat Tiyatro Çıkabilir ile Seyyah Sahne
Dikkat Tiyatro Çıkabilir ekibinden Ali Rıza Bora ve Sinem Soykök ile tiyatro ve topluluğun yeni projeleri hakkında konuştuk. Ekip "Eski ve az kullanılmış kumaşlardan kostümlerimizi kendimiz dikiyor, eski ve işe yaramayan tahta ve ıvır zıvırlardan dekor ve aksesuar yapıyoruz. Elbette yapacağımız projelerimiz ve bunları daha fazla insanla paylaşabilmek adına sponsorlara ihtiyaç duyuyoruz ama gelin görün ki olmaması bizim bunu yapmaktan vazgeçmemize neden olmuyor." dedi.
Röportör: Nergis Fırtına
”Dikkat Tiyatro Çıkabilir” nasıl bir topluluktur? Nasıl tanımlarsınız ve genel hatları ile neyi amaçlamaktadır?
Kendimize...
In Hoodies ile Yenilikçi Müzik Anlayışı
Alternatif ve bağımsız müzik dünya genelinde ön plana çıkmayı başardı. Türkiye'de de bu müzik türleri son dönemde atağa geçmiş görünüyor. Başarılı ve dikkat çeken isimlerden Murat Kılıkçıer ya da yürüttüğü proje ismiyle ifade etmek gerekirse “In Hoodies” ile bir araya geldik. Kılıkçıer, henüz ilk albümüyle dahi Türkiye müzik piyasasına hızlı bir giriş yapmış ve kendinden söz ettirmişti. Kılıkçıer ile Bursa'dan İngiltere'ye uzanan hikayesini, bağımsız müzik piyasasını, ilk albümünü, şarkılarını ve gelecek planlarını konuştuk.
Ropörtaj: Nergis Fırtına
En merak edilenlerden ilki ile başlayalım;...
Sinema (Popüler Makaleler)
Andrey Tarkovski: Şiirin Sineması
1917 Bolşevik İhtilali’nden sonra Rus sinemacılara geniş imkânlar tanındı. Özellikle 1920-1930 yılları arasında Sovyet sineması kendisini dünya sahnesinde kabul ettirmiş ve Rus sineması çağının en önemli gösterimlerine sahne olmuştur. Vertov’un Kameralı Adam filmi, Eisentein’in Grev, Potenkin Zırhlısı, Pudovkin’in Ana filmi filmler devrimin propagandasını yapmıştır. Sinemada devrim niteliği taşıyan kurgunun teorik hale gelmesiyle bu dönemin Rus sinemacıları tarafından geliştirilmiştir.
Sinema şirketlerinin hızla devletin eline geçmesiyle birlikte Sovyet sineması kendi film stüdyolarını kurmuştur. Sovyetlerin politik anlayışını yansıtan yönetmenler yetiştirilmeye başlanmış bu da...
2000 Yılında Yaşayan Hamlet’in Başına Gelenler
Hamlet, Michael Almereyda’nın filminde, 17'nci yüzyıl Danimarka sınırlarından çıkıp, 2000 yılı New York şehir atmosferine adapte olmuş bir şekilde karşımıza çıkıyor. Hamlet için gelecek, günümüz izleyicisi için yakın geçmişte geçen film, siyasi, kültürel ve sosyo-ekonomik göstergelerinin her birini, ana kahraman Hamlet ile birlikte 2000 yılının New York’una taşımış durumda. L. Gianetti’nin uyarlama tanımına göre, aslına sadık bir uyarlama şeklinde tanımlayabileceğimiz Hamlet filmi, aynı zamanda, G. Wagner’in sınıflandırmasına göre Commentary kapsamına da yerleştirilebilir. Filmin yönetmeni Almereyda’nın, Wagner’in tanımıyla örtüşen birtakım...
Erotik Mi, Nevrotik Mi: Tutku Oyunu
Kaleydoskoplara bayılırdım çocukken. Hani şu iç yüzeyi kırık aynalarla ve renkli camlarla kaplı çiçek dürbünleri... Gözünüzü dayar çevirirdiniz ve dünyanız değişirdi. Işığın yansıdığı yüzeyler, hayal gücünüzü harekete geçirecek farklı biçim ve renklerde yüzlerce mucize kapı açardı önünüze. François Ozon, son filmi Tutku Oyunu’nda, kadın kahramanı Chloe’yi işte böyle bir tür kaleydeskop gibi kullanıyor. Bernardo Bertolucci’nin sinema salonları için söylediği: “Zifiri karanlıkta bir boşluk… Rahim gibi!” benzetmesini Ozon bir basamak daha öteye taşımış. Filmin daha ilk sahnesinde kadının cinsel organından başlayıp...
Korkuyu Sahnelemek
Dehşetlerin sahneye taşındığı korku tiyatrosu, günümüzde sinemaya oran ile daha yapılması zor olarak kabul edilen ve buna bağlı olarak seyirciyi etkileyemeyeceği düşünülen bir türdür. Bazı örnekleri hala sahnelenmektedir, hatta ülkemizde de seyirci bazı örneklerini seyretme imkanı bulabilmiştir. 2014’te gerçekleştirilen 19'ncu İstanbul Tiyatro Festivali'nde Polonya’dan Grzegorz Jarzyna’nın yazıp yönettiği “Nosferatu” oyunu, Türkiye’den Tiyatro Akla Kara’nın sergilediği Savaş Özdural’ın oyunlaştırıp yönettiği “Drakula” oyunu ve 2016 yılında Çolpan İlhan & Sadri Alışık Tiyatrosu tarafından Nick Dear’ın Mary Shelley’in meşhur romanından oyunlaştırdığı, Selen...
Home Ludens ve Oyunlaşan Dünya
İnsanlığn evrimi yüzyıllar boyunca sorgulanmıştır. Biyoloji dünyasında “homo sapiens” sınıflandırması mevcut olsa da filozoflar tarafından “homo faber” adı da yeni bir kavram oluşturulmuş, üstüne de Friedrich Nietzsche’nin bir insanın gelebileceği en üst mertebe sayılan “üst insan” kavramı da karşımıza çıkagelmiştir. Lakin çok da zikredilmeyen fakat üstüne okumalar yapıldığı zaman sorgulatan başka bir mertebe de mevcut. O da: Homo Ludens, yani oynayan insan.
Ludens kelimesi, Latincede ludus yai oyun, eğlence anlamına gelen kelimeden türemiştir ve özellikle iletişim alanında kullanılan “Ludification” kavramı da...
Blair Cadısı Diriliyor: Zamanın Döngüselliği, Hareketin Doğrusallığı
Metnin Mirası
Buluntu görüntüler deşifre edildiğinde, bu deşifre edilenler sadece bir temsil değil, aynı zamanda tüm hikayeyi kapsayan bir süreçtir. The Blair Witch Project’in hem ticari hem de sinematik başarısı, bellek ile onun sunumu arasında yer alan ve el kamerasının tanıklık edemediği şeylerin hem gerçekliği hem de orada yaşanmış olan şeyin devamlılığı açısından bir alavere yaratıyordu. Korku janrının post-modern temsilleri bir canavarı bir bütün olarak göstermek yerine parçalara bölünmüş şekilde sunarak bir mitin bellekteki bütünlüğünü sağlamaktaydı. Gerçeklik ve onun temsili arasındaki...
Sinemada Cinsel Devrimin Kültürel Uzantısı Olarak Erotik Korku Türü
Amerikan gotik edebiyatının ilk yazarlarından olan H. P. Lovecraft, “Supernatural Horror In Literature” isimli çalışmasına “İnsanlığın en eski ve en güçlü duygusu korkudur; en eski ve en güçlü korku ise bilinmezliğin korkusudur” vurgusuyla başlar. Korku, insanlığın en eski duygusu olmasının yanında aynı zamanda insanın tarihsel ve toplumsal gelişimiyle de ilişkili olan bir olguyu ifade eder. İnsanın ilkin doğaya karşı olan ölüm içerikli korkuları, asırlar geçtikçe yerini toplum içinde ortaya çıkan yeni korkulara bırakmıştır. Bilinmezlikle beslenen ölüm korkusu Sanayi Devrimi’nden...
İki Tarafın da Galip Olduğu Yarış: Film Mi Dizi Mi?
Son zamanlarda hangi sohbet ortamına girsem sonunda hep aynı konuya geliniyor: Film mi yoksa dizi mi? Aslında her ikisini de birbiriyle yarıştırmak ne kadar yanlış olsa da hayatımıza giren online platformlar sayesinde dizileri ve filmleri aynı potada eritir olduk. Peki görsel rekabetin arttığı günümüzde hangisi bayrağı en önde taşıyor? Bu, cevabı verilmesi zor bir soru. Her iki alan da kendi izleyicisini yaratarak sadık bir kitleye sahip oldu. Dizi elbette hayatımıza yeni giren bir olgu değil fakat eskiden bu kadar...
Bir Derleme: William Beard The Brood’u Nasıl Okur?
Bu yazı William Beard’in Cronenberg sineması üzerine yazdığı “The Artist as Monster: The Cinema of David Cronenberg” eserinin “The Brood” başlıklı bölümünün derlenmesidir. Beard eserinde Cronenberg’in filmlerini tek tek ele alırken, temasal olarak ilk etapta filmin yapımından bahsedip, filmin içeriğine kayar ve derin bir okuma yapar. Bu okumayı psikanaliz ve psikanalizin seksüel dışavurumları ile detaylandırır. Beard’ın bir sonraki aşaması ise Cronenberg’in vazgeçilmezlerinden olan çılgın bilim adamının filmi nasıl şekillendirdiğine ve bastırılmışı nasıl açığa çıkardığına dair yapılan analizlerdir. Beard’ın son...
Soğuk Savaş Hollywood’unda Amerikan Solunun Tasfiyesi
Soğuk Savaş dönemi Hollywood'undaki politik atmosferi kavramak için; Cumhuriyetçi Parti'nin senatörü 1947 ile 1957 yılları arasında görev yapan Joseph McCarthy'nin çoğu önemli aydın, bilim adamı ve sanatçıyı komünist olmak ile suçlayarak giriştiği temizlik politikası ile Temsilciler Meclisi tarafından kurulan; Amerikan Karşıtı Faaliyetleri İzleme Komitesi, HUAC'ın yüzlerce aktör, aktris, senarist ve yapımcıyı aynı sebeple fişlemesi, fikir verici iki hazin gelişme olarak tarihlenebilir. Yale Üniversitesi'nden Ralph Brown'un tahminine göre senatörün aktif olduğu dönemde tahminen on bin kişi işini kaybetmiştir. Özellikle 1940'lı yılların...
Beyaz Adamın Aydınlanmacı Objektifi
Ekonomik, siyasal, toplumsal ve kültürel bağlamların hepsini kapsayan bir kavram olarak karşımıza çıkan modernizm, sinemanın doğuşuna ev sahipliği yapmış bir paradigmadır. Bu yüzden sinemanın modernizmin bu bahsedilen bağlamlarından etkilenmesi kaçınılmazdır. En başta elektiriğe bağımlı bir sanat olan sinema, yapımı için gerekli sermayesini mevcut ekonomik sistemin üzerinden karşılar. Yirmi birinci yüzyıl teknik imkanlarının gelişmesiyle kamera, ışık, mikrofon gibi çekim ekipmanlarına ulaşım daha kolay olsa da, filmin çekilmesinden sonraki dağıtımı ve küresel sinema endüstrisinde kendine yer bulabilmesi gibi konular, yapımcıları egemen...
Dedi Austerlitz
Austerlitz tren istasyonlarında, sokaklarda, kafelerde, fotoğraflarda, albümlerde, filmlerde ve ona anlatılanlarda köklerini, yani gerçekte kim olduğunu arar. Kendini bulmaya yönelik çıktığı yolculuğunun başında, belleğinde çocukluğuna dair elle tutulur bir anısı yoktur, hafızasındaki izler gerçek kimliği gibi silinmiştir. Austerlitz yolculuğu boyunca, II. Dünya Savaşı sonrası bir çocuk olarak hayatta kalan personası ile yüzleşir. Belleğin akışkanlığı ve ritmini Sebald..." dedi Austerlitz” diye yazarak, daha doğrusu bölerek, akışı parçalarla, tam da belleğin getirisi olan kopuşkanlıkla betimler. Austerlitz biçimsel olarak kopuk ve bölünmüş...
Balina Sırtındaki Kızın Hikayesi: Whale Rider
Savaşçılık, Maori toplumunda önemli bir yere sahiptir. Bu durum ister istemez ataerkil bir düzenin ortaya çıkmasına ve kadınların geri plana atılmasına yol açmıştır. Ancak savaşçı sıfatını edinebilmek için de ciddi anlamda çaba göstermek gerekir. Buluğ çağına gelen her erkek, çeşitli seremonilerle yetişkinliğe geçiş yapar ve toplum içerisindeki konumları bu dönemde gösterdikleri becerilere göre belirlenir. Bununla birlikte kimin lider olacağını da tanrılar belirlemektedir. Lider ana rahmine düştüğü andan itibaren seçilmiştir ve tanrılar bunu çeşitli alametlerle halka duyururlar. Elbette tanrılar bu...
Tebeşirden Kasaba: Dogville
Dogville, bir giriş ve dokuz bölümden oluşmaktadır. Çekimler için kullanılan büyük plato, üzerinde evleri, maden ocağı, tarlası, köpek kulübesi olan bir alanı kaplar. Tüm bu yapıların sınırları ise tebeşiri andıran beyaz bir boyayla çizilmiştir ve üzerlerine ne olduğu yazılmış şekilde karşımızdadır. Filmin açılış sahnesinde, tepe açıdan genişçe tüm kasabayı gördüğümüz ve giderek yakınlaşan bir kamera hareketiyle tabanında “Edison’s House” yazan bir eve kasabadan bahseden bir anlatıcı eşliğinde gireriz. Duvarlar, çatı ve kapılar izleyiciler için yokken, karakterler için vardır. Bu...
Erkek Korku Kahramanı, Kadın Korku Nesnesi: Shining
"Shining" filmi üzerinden kadının korku sinemasındaki yerini Wendy karakteri incelemesi ile ele alacak olur isek, Wendy’in kendisini kocası Jack ve oğlu Danny ile tanımlayan, onların arzuları için elinden geleni yapan, otuzlu yaşlarda, cinselliği ikinci plana atılmış, bu anlamda erkeksi bir kadın karakter olduğunu söyleyebiliriz. Dolayısı ile Wendy karakteri, penise, eril güce, sahip olma isteğinde ortaya çıkan kastrasyon tehditi oluşturan bir femme fatal karakter olmaktan uzaktır. Daha çok erkek bir sayko ile karşı karşıya kalan, ancak onun isteklerine yine de...
Sosyoloji (Popüler Makaleler)
Toplum Sosyal Medya Demek Midir?
Birey, hiç şüphesiz organik bir varlıktan kültürel bir özne konumuna geçerken toplumun az çok etkisi altındadır. Kimliği, kültürel kodlarla şekillenir; şimdiki zamanı, geçmişinin ürünüdür. Düşünmek için kavramlara ihtiyaç duyar ve kavramlar toplumun belleğindeki dilsel kalıntılardır. Toplum bireye yön verir, birey ise topluma. İnsan zamanda ve mekânda aynı anda var olamaz. Ya zamanın ağırlığını hisseder ya mekânın. Her ikisi de toplumsal koşulların ezici üstünlüğünün hoyrat inşasından kurtulamaz. Kent ve taşra insanının toplum algısı değişiklik gösterir. Homojen toplum algısı ağır bastığında...
Normatif Sapmalar
Sapma ve suç sosyolojisi, kültürel normları, zamanla nasıl değiştiklerini, nasıl uygulandığını ve normlar bozulduğunda bireylerin ve toplumların başına neler geldiğini inceler. Sapma ve sosyal normlar, toplumlar, topluluklar ve zamanlarda farklılık gösterir ve genellikle sosyologlar bu farklılıkların neden mevcut oldukları ve bu farklılıkların bu alanlardaki bireyleri ve grupları nasıl etkilediği ile ilgilenir. Fakat sosyal bilimcilerin işleri zorlaştı. Nitekim sosyologlar, sapkınlığı, beklenen kurallara ve normlara aykırı ve uyumsuz davranış olarak tanımlamaktadır. Bunun yanı sıra sapkınlık, uyumsuzluktan daha fazlasıdır. Çünkü sosyal beklentilerden...
Sosyal Bilimlerin Asosyalliği
İnsanı ve toplumsal yaşamı konu edinen çok sayıda bilim dalı vardır. Tarih, arkeoloji, beşeri coğrafya, sosyoloji, psikoloji, antropoloji, etnoloji, teoloji, dilbilim, edebiyat vb. birçok alanda hummalı bir faaliyetle kütüphaneleri doldurup taşıran kitaplar, tezler ve makaleler yazılıyor. Kongre ve seminerlerde bildiriler deyim yerindeyse havada uçuşuyor. Ne var ki, bu bilgi birikiminin büyük bir çoğunluğunun sosyal bilimler kubbesinin dışında kalan sıradan insanlar için kafa karıştırıcı olmaktan öteye gidemediğini ve çoğu zaman bir şey ifade etmediğini bir özeleştiri olarak dile getirmek gerekir....
Hakikat Kuramının Önemi
"Hakikat" denilince herkesin üzerine uzlaşabileceği, ortaklaştırıcı bir figür beklentisi yaratılır genelde. Oysa hakikat kavramı ve hakikat kuramları birbirinden alabildiğine farklı renklerde gelen türlü çeşitli biçimlerde olabilir. Peki hakikat kadar temel bir kavram üzerine dahi uzlaşamayan insanlar nasıl ortak bilgi üretebilirler veya hakikat gerçekten de temel bir kavram mıdır?
Felsefe literatüründe pek çok hakikat kuramı bulunabilir ancak bunların yaygın olarak bilinen birkaç tanesine değinmek bu kuramların nasıl çizgilerle birbirlerinden ayrıldıklarına dair yeterli kanı uyandırabilir. Hakikatin tekabüliyet kuramı örneğin hakikatin ve onu...
Kozmogonik Bir Mit: İkicilik
1789 Fransız İhtilali'nden sonra ulus devletin ortaya çıkmasından itibaren, devletlerin hem ulusal alanda hem de uluslararası alanda tam egemenliğinden bahsedilmeye başlanmıştır. Devletin yalnızca içeride değil, dışarıda da üstünlüğü söz konusu edildi. Ancak bir yandan da devletin uluslararası ilişkilerini yürütmek mecburiyeti vardır, dolayısıyla mutlak egemenlik anlayışı ile uluslararası hukukun uzlaştırılması gerekir. Bu sebepler ile de çeşitli görüşler ortaya atılmıştır.
İlk zamanlarda düalist görüş çerçevesinde devletin ulusal ve uluslararası hukuk kurallarına uyması, ulusal ve uluslararası hukuk kuralları arasındaki ilişkilerin düzenlenmesi mutlak egemenlik...
Doğuştan ve Sonradan Oluşan Kimlikler ile Aidiyet
Aidiyet kavramı birçok alanla ilişkilendirilmiş, buna bağlı olarak farklı tanımlamaları bulunan bir kavramdır. Felsefe ve edebiyat alanlarında yer alış biçimiyle aidiyet, varoluşçuluk akımı ile anılmıştır. Ontolojinin temelini oluşturmakla birlikte, insan ve davranışı ile ilgilenen psikolojinin de başlıca konularındandır. Sosyoloji alanında ise kimlik ve etnisite kavramlarıyla ele alınan aidiyet genellikle göç olgusuyla ilgili çalışmalarda kendini gösterse de son yıllarda post-modernizm etkisi altında “modern kimlikler ve aidiyet biçimleri” şeklinde birçok güncel çalışmada kendini yeniden göstermiştir.
Aidiyet kavramını ele alan yazarlardan biri Amin...
Gelecek Düşmanlığına Yergi
Geniş çaplı bir ağyapı fikrinin ciddiyetle tartışılmaya başlandığı ilk günlerde bu teknolojinin olası kullanım alanlarına dair raporlar hazırlanmıştır. Bu raporları alanının uzmanları, fikirlerini fon sağlayıcı kurumlara beğendirmek amaçlı yazmıştır elbette. Sosyal medya veya Microsoft Office gibi ürünlerin öngörülememiş olmasının ötesinde, e-posta gibi internet yapısının en temel araçlarından birisi dahi bu raporlarda yoktur. Bir teknolojiyi, sosyal akımı veya geleceğe yönelik etki sahibi olabilecek herhangi bir mekanizmayı ortaya sürenler dahi kendi ürünlerinin potansiyellerine bütünüyle hâkim değillerdir.
Bugün insanlık tarihinin en refah dolu dönemi yaşanıyor....
Sorunsallaştırma Meselesi
Sosyolojik yaratıcılık fikri bu bilimi icra etmeyi planlayan insanlar için öncül bir gereklilik olarak birinci sınıftan ortaya konulur. Gördüklerinizi, işittiklerinizi, okuduklarınızı ve toplumsal hayata dair denk geldiğiniz her türlü durumu bir nevi sosyoloji çerçevesinden irdeleyebilmenin, bu bağlamda fikirler üretebilmenin kavramsallaştırılmış halidir. Ancak yalnızca yaratıcı olmak sosyolojiyle uğraşma konusunda yeterli değildir, hayata karşı kuramsal çerçeveden olsa dahi belirli bir duruş gereklidir çünkü sorunsallaştırma meselesi kullandığınız yöntemden ziyade hayata karşı duruşunuzla ilgilidir.
Sosyolojinin henüz temel bilimlerdeki objektivite kavramına uygun bir bilim olup...
Mutlak Ötekiliğin Kıskacındaki Varlık
Nesnelere hiçlik vurdurup geriye yansıyanın fotoğrafını çekiyoruz. Gerçekliğin hiç olmadığı, hiç kurulmamış olduğu noktadan dünyaya doğrulttuğumuz fotoğrafın kadrajı kusursuz bir bakışa olanak tanıyor. Hitlerin Yalta’dan sonra Stalingrad’a saldırısı, çadırında ağırlanıp seçim kampanyasını onun parasıyla kotardıktan sonra Sarkozy’nin Kaddafi’ye saldırması, ailece tatilini Bodrum’da geçirmesinden Şam Emevi camisinde namaza uzanan süreçte aile dostu Esad’ın başına gelenler, mollalara karşı savaşan kahramandan rögarda yakalanan sefil adama uzanan çizgide Saddam’ın trajik hikayesi; buna benzer olaylardan esinlenen bir sanatçı atölyesinde “Juda’nın Öpücüğü“ adlı bir yapıt...
Toplumsal Uyum
Topluma uyum sağlamak, yargılanmamak, dışlanmamak, ait olabilmek adına sürekli korkutularak yetiştirildik. Korkular üretmeyi öğrendik. Karanlıktan gelip bizi alacak öcüler, yalan söylersek yanacağımız cehennemler, bedenlerimize dokunursak işleyeceğimiz büyük günahlar, büyüdükçe bizden beklentileri yerine getiremediğimiz zaman maruz kalınan ağır eleştiriler...
Büyüdükçe, bu tip yapmalar, yapmalılar bizi öylesine ele geçirir ki artık içimizde hiç susmadan konuşan, eleştiren ve yargılayan; konuşan toplumun sesini kendi sesimiz sanmaya başlarız. O sesi dinledikçe ve uyum sağladıkça kabul gördüğümüzü, bedeller ödeyerek öğreniriz. Öğrenmek zorunda kalırız. Toplumun sesi, mahallenin...
Laiklik Sorunsalı ve Sekülerizm
Laiklik kavramıyla uzun yıllara dayanan bir sorunumuz var. Peki laiklik nedir? Laikliği nasıl anlamalı ve yorumlamalıyız? "Din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılması" şeklinde özetlenen veya "laiklik, dinsizlik değildir" diye ifade edilen bir tartışma söz konusudur. Bu tartışmaların asıl sebebine değinecek olursak, temelde tarihsel dinamiklerin iyi bilinmemesi yatar. Bu kavramları bilmediğimizden, oturtamadığımızdan din, devlet ve toplum ilişkisi ekseninde yaşadığımız sorunların üstesinden gelemiyoruz.
Dindar bir düşünce sistemi içinde bazı kesimler Diyanet İşleri Kurumu'na; "Devlet topluma din giysisi sunuyor, din devlet güdümü altında...
İthal Sosyoloji
Toplumbilim dediğimiz alan; toplumsal ilişkileri irdeleyen, betimleyen, bazen tanımlayan ve inceleyen bir bilimsel uğraştır. "Bilimsel uğraştır!" diyebiliyoruz, çünkü sosyolojinin bir bilim mi, zanaat mı yoksa sanat mı olduğuna dair küresel akademik çevrenin kafası oldukça karışık. Bourdieu’nun da katkı sağlayıcılardan birisi olduğu 1991 tarihli "The Craft of Sociology" bu alanda her nedense kafa karıştırıcı kitaplardan birisidir. Oysa ki; Bourdieu’nun pek çok noktada sosyolojiyi bir bilim olarak kabul ettiği ortada iken hala bu kitap ve benzeri çalışmalara atıfta bulunarak sosyolojinin ne...
Kültür ile Benzeşme
Bizden daha koyu ten rengine sahip insanlara, özellikle siyahilere göz ucuyla bile olsa dönüp şöyle bir bakarız. Eşcinsel olduğu çok belli olan bireyler için de bakış açımız ve yargılarımız anında devreye girer. Bu kimselerin bizden farklı olduklarını, toplumun uygun gördüğünün dışında durduklarını fark ederiz belki; ama kaçımız böylesi farklılıkların onların elinde olmadığı üzerine durup düşünürüz doğrusu hep merak etmişimdir.
Söz konusu çok zayıf, çok şişman biri olduğunda karşımızdakine “Ama böyle olmaz rejime başla, spor yap zayıfla!” ya da tam aksine, "Biraz kilo al çok...
Seks İşçiliği ve Erkek Genelevleri
Modern çağdan önceki süreçten günümüz zamanına denk süregelen tüm tarihsel kilometre taşlarında insani var oluşun özel alanlarda bilinen her şeyin, bireylerin ve yaşam standartlarının dayattığı şartlar neticesinde fiziksel bekasını bedenleri ile temin eden kadınlar gizli saklı tutulmaktalar. Geçmiş dönemde ne yazık ki kadınlar ve köleler aynı kategoriye dahildirler. Bu gizlilik, bir kimseye aidiyetinde olduklarından değil, yaşamlarını bedeni işlevsellikleri ile emek sarf ederek kazanıyor oldukları içindi.
Dönem şartları ile baş edebilmeyi biraz daha tanımlamaya çalışır ve yoğunlaşırsak; bu tıpkı kadının özel...
İhtiyaç ve Ötesi
İnsan, diğer tüm canlılar gibi yaşamını sürdürebilmesi için birtakım ihtiyaçlarını karşılamak zorunda olan bir varlıktır. Ne var ki, diğer canlılar gereksinimlerini genellikle anlık ya da kısa süreli olarak karşılamakla yetinirken, insan tüm davranışlarını şekillendiren istikrar duygusunun etkisiyle gelecekte oluşacağını öngördüğü ihtiyaçlarını da önceden karşılamanın yollarını arar ve kendisini bu alanda sonu gelmeyen bir uğraşın içinde bulur.
Başlangıçta kendisinden çok daha güçlü ve hızlı olan vahşi canlılardan sakınması gereken bir ortamda bulduğu bitki, böcek ve küçük hayvanlarla yetinen, avlanan hayvanların geride...
Tarih (Popüler Makaleler)
Oğuzların Yirmi Dört Boyunu Nereden Biliyoruz?
Oğuz boylarına ilişkin eldeki en eski yazılı kayıt, Kaşgarlı Mahmud’un 1072 dolayında yazdığı Divan-i Lugati’t-Türk’te elyazmasının kırkıncı sayfasında verilen yirmi iki şube listesidir. Kaşgari bunların yirmi ikincisi olan Çarukluğ’ların sayıca az olduğunu ve damgalarının bilinmediğini belirtir. Nitekim bu isme diğer kaynakların hiçbirinde rastlanmaz. İkinci kaynak, Reşidüddin Hemedani’nin 1310 yılı civarında yazılmış olan büyük ansiklopedik tarih külliyatı Camiü’t-Tevarih’te verilen yirmi dört boy listesidir. Sonraki iktibasların hepsinin ilk kaynağı bu eserdir, zira Kaşgari’nin eseri daha eski olmakla birlikte 20'nci yüzyıla dek hemen hiç bilinmemiş...
Azadî Meydanı: Şah’ın Eseri Şah’a Karşı Direnişin Sembolü
Kırk yıl önce Paris’ten havalanan bir uçak, bir ülkenin ve bir halkın kaderini değiştirdi. Haftalardır şehirleri dolduran ve yönetimin uyguladığı şiddet karşısında yılmayan halk, Şah’ı ülkeyi terk etmeye zorlamıştı. Bir devrim, sancılı doğumunu gerçekleştirmiş, hayatta kalmanın mücadelesini vermeye başlamıştı. Paris’ten gelen o uçak, 1 Şubat’ta Tahran’a indiğinde Azadî Meydanı’nı dolduran milyonlar, devrime ruhunu üfleyen kişinin ismini telaffuz ediyordu: Humeynî.
İran’daki İslam Devrimi’nin 40’ncı yıl dönümü pek çok tartışmayı beraberinde getirdi. Kırkıncı yaşını dolduracak İslam Cumhuriyeti’nin dostu ve düşmanı onlarca ülkenin...
Barışın Bedeli: Pax
Hiç şüphe yok ki tarih, yansıması hiç bozulmayan bir ayna gibi bize dün ve bugün hakkında sarsılmaz bilgiler veriyor. İktidar ve kitlenin birbirini var eden döngüsü; kitlenin kendini iktidar, iktidarın ise kitle saydığı yanılsama binlerce yıldır kendi kuyruğunu yakalamaya çalışan bir canlının sonuçsuz kalan dönüşüme denk. Güç unsurları, yani kitlesel zamklar ve güç oburların dansı müzik devam ettiğince sürüyor ve sonunda muhakkak bitiyor. Yüzyıllar boyunca bu ideal kiminin ütopyası kiminin ise distopyası olurken planlar sonsuz hüküm, sınırsız fetih ile...
Tarihin Yanılgıları ve Viking Miğferleri
Tarih yanılgılarla doludur. Bu yanlışlıkların ve yanlış anlamaların çoğunun nedeni araştırmamak, sorgulamamak ise kulaktan dolma bilgilerle, kopyala yapıştır mantığı ile akademik alanda ilerlemeye çalışmaktır. Diğer yönden, teknolojinin gelişmesi ile eski buluntular üzerinde yeni çalışmalar yapılmakta, varsa yanlışlar düzeltilmekte, bilgiler yeniden yorumlanmakta ve bunların sonucunda ortaya çıkanlar ise bilimsel ortamlarda paylaşılmaktadır. Tarihi, genelde binlerce parçası olan bir yap-boz oyununa benzetirim. Aslında biz önce bu büyük tablonun bir yerinde bir bilgi kümesi oluşturur ve çevresine uygun bulduğumuz bilgi kırıntılarını yerleştirmeye başlarız....
Banyan Ağacının Gölgesinde Oryantalist Rönesans
Aslında her şey Asaf Halet Çelebi’nin şiiri ile başlamıştı, “Om Mani Padme Hum” Sanskrit dilinde duyduğum ilk cümleydi. Sonradan Sanskrit dili ile ilgilenmeme ve Hint tarihine merak sarmama neden olacak bir ilk cümle. Budistler, bu mantrayı yüksek sesle üç kere hissederek okuduklarında, zihinlerinin ve ruhlarının özgürleştiğine inanırlar. Yıllar sonra öğrendim ki, aslında kadim lisan olan Sanskrit’te, kelimelerin derinleştikçe değişen pek çok özel anlamı var. Bilginiz hangi seviyede ise kelimeyi oradan okuyup anlıyor, oradan dile nüfus edebiliyorsunuz. Örneğin: ''Om Mani...
Osmanlı Arşiv Belgelerinde Dersim Islahatı
Dersim, Kızılbaş Alevi kimliği ve devletten uzak, başına buyruk, içine kapanık yaşam tarzı nedeniyle Osmanlı döneminden beri devlet için itikadının düzeltilmesi ve daire-i medeniyet ve itaate idhali gerekli görülen bir yer oldu. Tanzimat ile birlikte imparatorluğun merkezden uzak diyarlarında merkezi otoriteyi yeniden tesis etme çabasına giren Osmanlı bürokrasisi 1847'de Dersim kazasını kurarak Dersim'de idari bir ıslahata girişti. Bu çalışmada Dersim üzerine çeşitli devlet görevlilerinin layiha ve raporlarında yer alan Dersim ıslahatına dair görüş ve önerileri inceliyoruz. Çalışmamızda birincil kaynaklar...
Dil Devrimi Elbette Gerekliydi
“Dil devrimi” denilen şey gerekliydi ve hatta kaçınılmazdı. Aksini hiç savunmadım. Dil devrimini ideolojik saplantılarına kılıf edenleri yerdim, hatta bazen hırpaladım. Dil devriminin teorik temellerini sorguladım. Ama dil devrimine yol açan ihtiyaçları ve onu şekillendiren etkenleri mesela 2006-2008’de Bilgi Üniversitesi’nde verdiğim Türk Dili Tarihi derslerinde nasıl analiz ettiğimi bilen bilir. Söz arasında epey değinmişimdir, ama derli toplu bir makale yazmamış olmam benim hatam. Uzun süre bir Türk Dili Tarihi kitabı yazmaya niyetliydim; makaleyi de oraya sakladım. Kitap ertelenince bu...
SSCB Ekonomik Kriz Yüzünden Mi Çöktü?
SSCB'nin neden çözüldüğü sorusu aradan geçen yirmi üç yıla rağmen hâlâ günceldir. Biz marksistlerin bu soruya verdiği yanıtların henüz yeterli olmadığı doğru. Çözülüşün sebebinin ne olmadığı hakkında net olmakla birlikte ne olduğu hakkında net değiliz. Yine de marksistler en azından soruya dürüstçe cevap vermeye çalışmaktadırlar. Oysa marksizm düşmanlarının cevapları totolojiktir, özcüdür ve olgulara dayanmadığı için tamamen ideolojiktir.
Liberal ideologlar SSCB'nin çöküşünü genelde şu temel argümana dayanarak açıklamaya çalışırlar: Sosyalist planlı ekonomi özünde insan doğasına ve piyasa yasalarına aykırıdır. Ayrıca milyonlarca...
Yahudi Direnişi
Nazi destekli eziyet ve kitle cinayetleri Üçüncü Reich'te ve işgal altındaki Avrupa'nın her tarafında Almanlara direnişi besledi. Nazilerin başlıca kurbanları Yahudiler olmasına karşın, onlar da Nazi baskısına çeşitli yollarla, hem kolektif hem de bireysel olarak direndiler. Örgütlü silahlı direniş, Alman işgali altındaki Avrupa'da Nazi politikalarına en güçlü Yahudi muhalefetiydi. Yahudi siviller işgal altındaki Polonya'da ve Sovyetler Birliği'nde yüzün üstünde gettoda silahlı direniş gösterdiler. 1943 Nisan, Mayıs aylarında, Varşova gettosundaki Yahudiler Almanların kalan getto sakinlerini Treblinka ölüm merkezine sürgün edeceği...
Struma Seferi
Romanya’nın Karadeniz’deki Constanta limanı, Avrupa’dan Filistin’e geçmeye çalışan Yahudiler için gemiye binmenin çok önemli bir noktasıydı. İngiliz göçmenlik kısıtlamalarına karşın, can havliyle Almanlardan kaçabilmenin yollarını arayan binlerce Yahudi; Constanta, Türkiye, Filistin rotasını takip etmek üzere gemiye bindi. Aralık 1941’de yedi yüz altmış yedi Yahudi, Constanta’da Struma adındaki bir gemiye bindi. İstanbul’a vardıktan sonra Filistin vizesi başvurularını yaparak Filistin’e seyretmeyi planlamışlardı. Struma güvenli olmayan, aşırı derecede kalabalık ve sağlık tesislerinden fazlasıyla yoksundu. Motor arızalarına karşın 16 Aralık 1941’de İstanbul’a vardı....
Üçüncü Reich Döneminde Eşcinseller
Erkek eşcinselliği, Weimar Almanyası ceza kanununun 175'nci maddesine göre yasadışı iken, Alman eşcinsel hakları aktivistleri eşcinselliği kınayan toplumsal tavrı yeniden biçimlendirmek amacıyla dünya çapında liderler haline geldi. Almanya’da pek çok kişi Weimar Cumhuriyeti’nin eşcinsellere yönelik müsamahasını Almanya’nın çöküşünün işareti olarak görüyordu. Naziler, ırksal mücadeleyi kazanma amacıyla Almanya’daki eşcinselliğin kökünü kazımak için ahlak bekçiliğine soyundu. Naziler, 1933 yılında iktidara gelince Alman erkek eşcinsellere yapılan zulmün şiddetini artırıp yapılan zulümler, eşcinsel örgütlerin tasfiyesinden toplama kamplarına hapsetmeye kadar değişiyordu.
Naziler, erkek eşcinsellerin Alman...
Geleceği Şekillendirme: Fikir Entegrasyonu
1920’li yıllardan itibaren Nazi Partisi propaganda mesajlarını ulaştıracağı özel kitle olarak Alman gençliğini hedeflediği biliniyor. Tüm bu mesajlar ise tahmin edileceği üzere partinin bir gençlik hareketi olduğunu vurguluyordu: Dinamik, dirençli, geleceğe bakan ve ümitli! Milyonlarca Alman gencini sınıflarda ve müfredat dışı etkinliklerle Nazizm'e kazandırmak için organize edilmişti. Ocak 1933’te Hitler Gençliği’nin sadece elli bin kadar üyesi varken, yıl sonunda bu rakam iki milyonu geçmişti. 1939’da zorunlu hale getirilmeden önce Hitler Gençliği’nin üye sayısı 1936’da beş buçuk milyon kadar olmuştu....
Hemşirelik Mesleğinin Üsküdar Yolculuğu
Hemşirelik mesleğini modernleştiren Florence Nightingale 12 Mayıs 1820’de Floransa’da doğdu. Aristokrat bir ailenin içerisinde büyüdü. Dini inancı yüksekti ve bu yüzden hemşirelik mesleğini de dini bir hizmet olarak görüyordu. Ailesi de siyasetle doğrudan ilgiliydi ve yaşadıkları dönemin sorunlarıyla mücadele etmişlerdi. Babası William Nightingale aydın biriydi, modernleşme üzerine düşünceler benimsemişti ve toplumsal dönüşümün gerekliliğine inanıyordu. Anne tarafından dedesi William Smith, kırk altı yıl boyunca parlamentoda görev almış ve köleliğin kaldırılması için mücadele etmişti.
Büyük Britanya Kraliçesi Viktorya dönemi, kadının toplumsal açıdan...
Türkçe Konuşup Yazan Safevi Şahları
Doğu Anadolu’dan göç eden ve Azerbaycan’dan yayılan Türkmen boylarını sancağı altında birleştiren İsmail-i Safevi, 1502’de Tebriz’de şahlığını ilan etmişti. Şah İsmail, 13'ncü yüzyılda yaşamış Safeviyye tekkesinin kurucusu Seyfeddin-i Erdebili’nin soyundan geliyordu. Bir yaşında yetim kalan İsmail altı yaşında şeyh, on iki yaşında şah oldu. Etrafındaki Türkmen mücahitler, genç Şah’tan aldıkları güç ile kısa zamanda Erzincan’dan Horasan’a uzanan bir imparatorluk kurdular. Safevilerin saltanatı 1736’ya dek sürdü ve iki asrı aşan egemenlikleri boyunca İran’da Şiilik inancı yerleşti.
İran coğrafyasını bugün dahi anlamak...
Türk ve İslam Tarihinden Sayfalar
Osmanlı Devleti 1640’lardan itibaren kargaşa dönemine girmiş ve fiilen dağılmanın eşiğine gelmiştir. 1656’da Köprülü Mehmed Paşa olağanüstü yetkilerle donatılarak sadrazam tayin edilir. Terör rejimi kurar. Anadolu valilerini Halep’te toplayıp idam ettirir. Üsküdar’dan Arabistan hududuna kadar siyasi tercihleri şüpheli görülen on iki bin kişinin kellesini aldırır. Ölünce yerine oğlu geçer. Rejim konsolide edildiği ve direnecek kimse kalmadığı için daha sakin bir dönem olur.
İktidarı on beş yıl sürer. Oysa önceki altmış yılın sadrazamlık süresi ortalaması bir yıldan kısadır. O ölünce Mehmed...
Teoloji (Popüler Makaleler)
Bağışlanamaz Günah: Tövbesizlik
İsa’nın Kutsal Ruh’a küfretmenin ne bu dünyada ne de öteki dünyada bağışlanmadığını belirtmesi ve Ferisileri uyarmasının nedeni, cinleri şeytan ile anlaşarak kovduğunu söylemelerinden dolayıydı. Yaptığı uyarı Ferisilerin ruhsal durumu ile birçok görüşü ortaya koydu. Öte yandan Mesih, cehaletleri yüzünden kendisine küfredenlerin günahlarının bağışlanması için daha sonra dua etmişti. Ancak Mesih, Ferisileri hiç de böyle görmemişti.
İnsanların İsa’nın iddia ettiği gibi kutsal kurtarıcı olduğunu bilme noktasında aydınlanması, ancak bunu kabul etmenin gerektireceği bütün davranış değişiklikleri yüzünden açıkça ikrar etmeye istekli olmaması pek...
Dinlerin Gelecekle İmtihanı
İnsanlığı sonsuz doğada mevcut bitki ve hayvan âlemlerinden farklı kılan noktanın örgütlü dinler olgusu olduğu ileri sürülebilir. Geçmişten gelen bu inanç sistemleri günümüzde de insanlığı farklı kılmaya ve onun üzerinde etkili olmaya devam etmektedir. Esasında insanın algı, düşünce ve davranışlarını olumlu veya olumsuz anlamda etkileyebilen ve biçimlendirebilen inanç sistemlerinin ilan edildiği şekliyle geliş amaçları insanlığı “daha ileriye götürmek” ile ilgilidir. En azından anons edilen amaçlarının bu olduğuna inanılmakta ya da böyle anlatılmaktadır.
Asırlar boyunca dinlerin bu duruşu oldukça güçlü bir...
Ateizm Bir İnanç Mıdır?
"İnanç" kelimesi ateistlerin sevmediği bir kelime. Dolayısı ile ateizmin bir inanç olduğu iddia edildiği zaman pek çok ateistten memnuniyetsiz sesler yükseldiğini görüyoruz. Ancak, bu memnuniyetsizlik ne kadar haklı? Ateizm bir inanç mıdır ve bir inançsa bile bu ateizm için bir eksiklik midir? Bu sorulara cevap verebilmek için inanç kelimesinden ne anlamamız gerektiğini açıklığa kavuşturmamız gerekiyor. Özellikle yeni ateizmin yükselişi ile ateistlerin ciddi bir bölümü inanç kelimesini bir şeyi kanıtı olmadan kabul etmek olarak anlamaya başladı.
Bu anlamı savunan kişiler, inanç...
Kamlık İnancında Kadın Haklarına Bakış
Kamlık inancı, bugün Sibirya bölgesinde yaşayan Türklerde devam etmekte, günlük yaşamın birçok alanında, tarihin geleneksel döneminde olduğu gibi kendini hissettirebilmektedir. Bunun yanı sıra Kamlık, Türk dünyasının diğer bölgelerinde de kendini çeşitli gelenekler altında devam ettirmektedir. Dolayısı ile Kamlık ya da bu inanç isteminden kaynaklanan gelenekler ile temsil edilen Kamlık inancı bir manevi altyapı olarak varlığını fiilî olarak Türklerin yaşadığı coğrafyada sürdürmektedir.
Türk dünyasında kadın haklarını Kamlık inancı bağlamında ele almak kolay bir iş değildir. Ancak yine de bu konuda bir...
Ateistler Doğaüstüne İnanabilir Mi?
Ateistlerin çoğunun doğaüstü iddialara karşı genel bir şüphecilik taşıdıklarını görüyoruz. Hatta ateizmi tanımlarken buna tanrı ile beraber diğer bütün doğaüstü inançların da reddini dahil eden kişiler hiç de azınlık değil. Ancak bu ne kadar doğru? Bir ateist, doğaüstü iddiaları doğru kabul edemez mi? Örneğin ruhları düşünelim. Bir ateistin ruhlara inanamayacağı neden iddia edilir? Belki de ruhların varlığına kanıt olmadığı ya da karşıt yönde kanıtlar olduğu için var olduklarının ateistlerce kabul edilmemesi gerektiğini düşünüyorsunuz? Bizce bu doğrudur, ancak bu durum...
Doktrin Karmaşası: Kadercilik ve Önceden Belirleme
Hıristiyan doktrini olan "önceden belirleme" ve putperest doktrini olan "kadercilik" birbirleri ile karıştırılıyor. Ve bu sebep ile de birçok yanlış anlaşılma durumu ortaya çıkıyor. Gerçekte ise iki doktrin arasında sadece tek bir ortak nokta vardır; o da gelecekteki bütün olayların mutlak kesinliğini varsaymalarıdır denebilir. Aralarındaki temel farklılık ise kaderciliğin kendi içerisinde kişisel bir tanrıya yer vermemesi ile ilgilidir. Önceden belirleme, meydana gelen her olayın, bilgelikte, güçte ve kutsallıkta olan tanrının bu olayların o şekilde gerçekleşmelerini belirlemesi ile meydana gelir...
Teolojinin Kökeninde Yatanlar
Teolojinin özgür düşünceye, yeni arayış ve açılmalara karşı gösterdiği olumsuz tavrın kökeninde nelerin yattığı halen merak edilmekte ve bilimsel buluşların neden sert tepkiler ile karşılanmış olduğu, yasaklanarak gözlerden uzak tutulmak istendiği akılları kurcalamaktadır. Bu açıdan konuyu ele alacak olur isek, insanları yanlışlardan korumak için diyebilir miydik? Yoksa bunlar bir safsatadan öte bir şey değil miydi?
Örneklemeler üzerinden gitmek gerekir ise, bu örneklemelerden ilki buzun soğuk değil sıcak olduğunu, güneşin dünyayı değil dünyanın güneşi aydınlattığını ileri sürse herkes gibi teologlar da...
İslamın Kaderi ve İlk Dönem Yaşananlar
İslam Peygamberi, ölümünden sonra yakın çevresinde yaşanacak olan felaketleri tahmin etmiş midir acaba? Pek sanmıyorum. En azından geleceği o kadar hunharca yaşanacak bir yarınlar olarak düşünmemiştir. Nihai olarak peygamberliğin son on yılında “iktidar” olan, Mekke’nin ele geçirilmesi ile iktidar gücünü zirveye taşıyan biri; bu “geleceği” öngöremezdi. Belki kendisine düzenlenen “suikast” geleceğe dönük endişelerinin artmasına neden olmuştur ama nihai olarak en yakın çevresinin birbirlerini öldürmek üzere karşı karşıya geleceğini de düşünmemiştir.
Bununla birlikte “geleceğin” pek de aydınlık olamayacağı daha Peygamber’in öldüğü...
Yeni Bir Temel Oluşturma Çabası
Felsefede, dinsel ve metafizik öğretileri anlamsız sayan mantıkçı pozitivizm etkisini yitirirken anlamına ilişkin daha esnek yeni çözümlemelerin etkinlik kazanması teologları yüreklendirmiştir. Bugün teolojiye daha açık bir düşünce ortamında olduğumuz söylenebilir. Fakat bir yandan da bilim ve ona dayalı teknolojinin atılımları sonucu önemli ölçüde prestij kaybına uğrayan teolojiye yeni bir temel oluşturma çabası başarılı olabilirliği ihtimali üzerinde duruluyor.
Dine akılcı bir temel bulma eski bir arayıştır. Katolik dünyasında bugün bile etkisini sürdüren skolastik düşünce, Hıristiyanlığa böyle bir temel oluşturma çabasının ürünüdür....
