Aktüel (Popüler Makaleler)
Salgın Mühim Değil, Sonrası Felaket
Turizm sektörünün ayağa kalkması zor görünüyor. Ev hapsi uygulaması yumuşatılsa bile seyahat kısıtlamaları uzunca süre devam edecektir. Bulaşma korkusu insanların seyahat alışkanlıklarını etkileyecektir. Ekonomik daralma nedeniyle turizm gibi keyfi harcamalar kısılacaktır.
Bazı oteller ve havayolu şirketleri fiyat kırarak ayakta kalmaya çalışabilir. Çok sayıda firmanın bununla rekabet edemeyerek iflas etmesi kaçınılmaz görünüyor. Küçük aile işletmeleri daha küçülerek fırtınayı belki geçiştirebilir. Krediyle iş döndüren orta boy firmaların hiç şansı yok. Restoran, kafe ve eğlence yerlerinden çok azı ayakta kalacaktır. Bulaşma korkusu ve...
Hiper Gerçeklik
Ana akım medya organlarındaki tekelleşmeler, görsel, işitsel, yazılı basın organlarını aştı. Hiç şüphesiz de artık görünürlük kazanarak bugün bambaşka bir boyuta erişmesini sağladı. İzleyici kitlesinin demografik yapısı da bu sebeple eşdeğer bir şekilde birçok değişime uğradı. Dünden bugüne kabul gören birçok olgu da bu açıdan yeniden şekillendi. Geride kalan çeyrek asırlık dönemdeki medya algısı da bu kırılımlar neticesinde aşınarak, klasik medya algısının değişmesini şüphesiz ki olanak kıldı.
Hiper gerçekliğin alternatif platformlarda varlığını hissettirmesiyle birlikte, artık alternatif görünen platformlar otorite kabul...
Güç Kiminle Olsun?
Güç ihtiyacı ilk bilgiden, hayatta kalma olarak tanımlayabileceğimiz temel içgüdüden doğar. Hayatta kalmak için en uygun ortamı belirleyip kendisine fayda sağlayan koşulları iyileştirerek devam ettirme ve olası rakiplerle girişilecek mücadelede avantaj elde ederek varoluşun sürdürülebilirliğini olabildiğince güvence altına alma çabası bu temel içgüdünün istikrar arayışı olarak adlandırabileceğimiz uzantısını oluşturur. Canlıların birçoğunda gözlemlenebilen güç sahibi olma ve kendini üstün kılma arzusu insanda dünyayı yok edebilme potansiyeline ulaşan bir saplantıya dönüşmüştür.
İnsan hayatta kalabilmek için sosyal örgütlenmeye gereksinim duyan bir canlıdır. Toplumsal...
Negatif Reel Faizin Riskleri ve Beklentiler
Merkez Bankası son faiz indirimi ile birlikte politika faizini yüzde 8.75'ten yüzde 8.25 seviyesine çekmişti. Ancak Merkez Bankası'nın Mayıs ayı beklenti anketine baktığımızda, on iki ay sonra gerçekleşmesi beklenen enflasyon oranının yüzde 9.2 düzeyinde olduğunu görüyoruz. Bu rakamlar bize net bir şekilde negatif reel faiz döneminde olduğumuzu gösteriyor. Negatif reel faiz döneminin ekonomiyi nasıl etkilediğine, artılarına ve eksilerine genel olarak bir bakalım.
Ekonomi yönetimi faiz indirimleri ile birlikte mevduat hesaplarında bulunan likitidenin piyasalara çıkması için büyük çaba harcıyor. Vadeli mevduatların stopajı da...
Namus
"Namus" kelimesi Antik Yunan'daki Namos kelimesinden türetilmiştir. Namos kelimesinin kökünde yer alan "nam" hecesi İngilizce’ye "name", Arapça’ya ise "nam" olarak geçmiştir. Namusun kaybedilmesi aslında ismin değerini kaybetmekle özdeşleşmiştir. O dönemlerde erkeğe ait olduğu düşünülen kadının, ait olduğu erkek dışındaki bir başka erkekle ilişki kurarak değerinin düşürülmesi, erkek için kesesindeki altının değerinin düşmesine eşdeğer görülmüştür.
Binlerce yıl önce bile erkeğin namusunu kadın belirlemiş, ancak kadının namusunu kimin belirleyeceği konusu hep es geçilmiştir. Ne yazık ki o günlerden bu günlere çok da...
Linç
Bir yazar olduğunuzu düşünün; bir oyun yazıyorsunuz, oyununuz sahneye konuluyor sonra aradan aylar geçiyor ve bir gece yarısı size gönderilen bir mesajla çok satan bir gazetenin manşetinde olduğunuzu öğreniyorsunuz. Bir park nedeniyle başlayan ve polis şiddeti nedeniyle hızla büyüyen protesto olaylarının provasını yapmakla başlayan suçlamaları okudukça gözlerinize inanamıyorsunuz ve aslında bunun bir başlangıç olabileceğini hiç düşünemiyorsunuz. Her şey öylesine gerçek dışı ki...
Gazetenin haberinin ardından bir anda oyununuzun adı neredeyse suç örgütü adı gibi anılmaya başlanıyor. Hani evlerde biletler bulunsa...
Siyanür Dehşeti
İstanbul Fatih'te Molla Gürani Mahallesi Oğuzhan Caddesi'ndeki bir evde yaşayan dört kardeşe 6 Kasım'da ulaşılamadığı ihbarı üzerine adrese giden polis ekipleri, Cumhuriyet savcısının talimatıyla girdikleri dairenin kapısında "Dikkat siyanür var, polisi arayın, içeri girmeyin," notuyla karşılaşmış; yapılan incelemede dört kardeşin de hayatını kaybettiği belirlenmişti. İncelemeler sonrası Oya Yetişkin'in ekonomik sıkıntı yaşadığı ve hakkında tam tamına yirmi bir icra takibi yapıldığı öğrenilmişti. Fakat intiharın gerekçeleri arasında ekonomik ve psikolojik sebeplerin değil, ülkeye yasa dışı yollarla ülkeye siyanür sokan bir çetenin...
Dünyada Yükselen Sol Dalga Türkiye’yi Vuracak Mı?
Eski Britanya Başbakanı’nın meşhur saptamasıdır: “Başka bir seçenek yok!” Margaret Thatcher, on yıllar evvel bunu söylerken zenginden çok zenginci, sosyal devlet anlayışını minimuma indiren neoliberal ekonomi politikalarından bahsediyordu. Doğrusu yakın tarih, Thatcher’ı haklı çıkardı. Muhafazakar Başbakan, on yıldan uzun süre yönettiği Birleşik Krallık’ta özelleştirilmemiş kurum bırakmadı ama ülke ekonomisini de inanılmaz derecede büyüttü. Elbette bu büyümenin çilesini, çilekeşler çekti. Çünkü Thatcher, vergi kolaylıklarıyla iş hacmini büyütürken zenginleri ihya ediyor, iş hayatından devlet elini çektirirken çalışanları sahipsiz bırakıyordu. Trenler kâr...
Orta Doğu ve Ultimatom
Eski Devrim Muhafızları Komutanı Muhsin Rezai, Süleymani'nin öldürülmesinin ardından Amerika Birleşik Devletleri'nden güçlü bir şekilde intikam alınacağını ifade etse de olası bir savaş durumunda ne olacağını kestirmek güç. İran ise savaşı ve beraberinde getirdiklerini kabul etmek ister mi, işte orası tartışılır ama bu refah seviyesi anlamında çöküş olur. Ki İran, devrimlerin ve değişimlerin şekillendirdiği bir ülke. Savaşın eşiğine gelinmiş olsa da faturanın kime kesileceğini çok yakında göreceğiz. Fakat diplomatik krizler siyasi ve bürokratik hamleler etkin bir rol oynayacak. Bu...
Bilginin Keskin Yüzü
Bilgi yaşamda belirleyici rol oynayan bir etkendir. Canlıların çoğu kaynağını türlerine ait bilgilerden alan kalıtsallaşmış içgüdülerinin ve sınırlı öğrenme kapasitelerinin mümkün kıldığı ölçüde yaşama tutunmaya çalışırken insan bilgi edinmeyi ve kullanmayı çok farklı bir boyuta taşıyarak diğer türlere üstünlük kurma kendisine büyük bir avantaj sağlamış ve dünyaya hâkim olma hayalini gerçeğe dönüştürmüştür. Bilginin önemi tarih boyunca giderek artmış, yeni bilgilere erişmek ve onu kendi yararı için kullanmak için girişilen faaliyetler her an biraz daha kızışan bir mücadeleye dönüşüp avcı-toplayıcı...
Aksi İddia Edilemez Sözde Gerçekler
“Bor’u işlemeyelim diye oluyor bütün bunlar”; “Avrupalı devletler acı çekelim istiyor”; “Siyonist lobi iş başında”; “bütün dünyayı birkaç aile yönetiyor zaten” sözleri ve daha niceleri. Tanıdık geliyorlar değil mi? Kısa bir taksi yolculuğunda radyo reklama girince ya da aile arası muhabbet siyaset kıskacına saplanınca bunlara benzer cümlelerle sahneye çıkıyor insanlar. 'Komplocu' ilan edildiklerinde ise hep bir cevapları var. Örneğin Bor’un hiçbir zaman değer sağlamamış bir madde olduğunu anlatınca, 'batı masalları’ materyal gerçekler oluyor. Avrupalıları da Kurtuluş Savaşı’nda denize döktük;...
Edebiyat ve Aidiyet
Edebiyat hem herkes için var olması hem kimse için var olmaması yapıtın aidiyeti sorusunun son tahlilde yanıtsız kalmasına yol açar. Edebi metin, alımlayıcıyla buluştuğunda yazarın hegemonyasından çıkar ve okurun mülkü hâline gelir, ancak hâlâ kısmen yazarın tasarrufundadır. Yazar yeni baskıda değişiklikler yapabilir hatta metni bir daha yayımlatmama kararı bile alabilir. Max Brod, Kafka’nın isteğini yerine getirseydi bugün hiçbirimiz yazdıklarını okuma şansına erişemeyecektik. Öyleyse metin, kime aittir? Ya da şöyle sorulabilir: Metin kime daha çok aittir?
Okurun metni yorumlama çeşitliliğini göz...
Assange’a Rağmen Assange’ı Savunmak
“Gelecekte Büyük Biraderler mi bizi izleyecek, biz mi onları?” Bu soru, geçtiğimiz günlerde yedi yıldır kendini hapis tuttuğu Londra’daki Ekvator Büyükelçiliği’nden yaka paça çıkarılan Assange’a, henüz insanların gözünde bir “kahraman”ken soruldu. O gün Assange, net bir yanıt veremedi. Fakat dünya kamuoyu artık bu soruya cevap bulmak, daha doğrusunu tercihini yapmak zorunda. Çünkü bütün samimiyetsizliğine rağmen Assange’ın davası, bir basın özgürlüğü mücadelesine dönüşecek. Dünya basını, gazetecilik kimliğini, aktivizm ile habercilik arasındaki çizgiyi, Assange’ın bir basın mensubu gibi korunup kollanması gerekip...
Teknolojinin Evrimi
İnsanların maddi çevrelerini denetlemek ve değiştirmek amacıyla geliştirdikleri metotlara teknoloji denir. Bu metotları gündelik yaşama uygulayan insanlara da zanaatkâr denir. Teknoloji pratik amaçlı genel metotlara, zanaat ise geliştirilmiş metotları uygulama becerisine denmektedir. Eğer amaç gündelik bir gereksinimi karşılamıyorsa, zanaat sanata dönüşür. Zira sanat etkinliği zihinsel ve hatta ruhsal bir sezgiden kaynaklanır. Zanaat ve sanatın birlikte ortaya çıktığı ilk bölge, güneydoğu Anadolu’daki Göbeklitepe yöresidir.
Orada yaşamış olan insanlar tapınaklar inşa ettiler ve tapınaklarına taştan düzgün sütunlar diktiler. Üstelik sütunlara hayvan motifleri...
Minareler Süngü, Kubbeler Miğfer: Ayasofya
Ayasofya’nın cami olması 2010’larda başlayan rota değişiminin doruk noktasıdır. Kubbenin kilit taşı diyelim. Kilit taşı konuncaya dek kubbe kendini taşıyamaz; iskele sökülünce yıkılır. Kilit taşı konduktan sonra mesele bitmiştir. Türkiye artık bir İslam cumhuriyetidir. İslam’ın yüceltilmesini ve fetih arzusunu, ulusal kimliğinin ana unsuru olarak deklare etmiştir. Eğitim politikasını, kültürel simgelerini, dış politikasını bu hedefler üzerine inşa etmiştir. Bu yönde güçlü bir ulusal konsensus oluşturmuştur. CHP’nin tavrı konsensusun başarılı olduğunu gösteriyor. Belki bir kısım Kürtler dışında, ortak ulusal iradeyi paylaşmayan...
Bilim (Popüler Makaleler)
Powehi’ye Özel
İnsan; en gelişmiş canlı sayılan yaratıktır. İnsan var olduğundan bu yana bu tanımın içini fazlasıyla doldurmuştur. Başlarda oldukça yabani bir yaşam sürmüştür. Ancak zamanla yeni şeyler öğrenerek, öğrendiğini uygulayarak ve daha ilerisini hayal ederek sürekli bir gelişim göstermiştir. Bugünkü neticeye ulaşırken de bazı dönüm noktaları olmuştur. Bunlardan birisi elbette tarımın bulunmasıdır. Diğer bir dönüm noktası ise yazının bulunmasıdır. Yazı, belki de tarihin en büyük yeniliğidir. Yazı, insanlık tarihi için bir milattır, yaşanılan günü ve bilgiyi geleceğe aktarmada faydalı bir...
Kozmik Savaşlar ve Zihin Kontrolü ile Yönetilen Suikastçiler
"Haşhaşilerden Jön Masonlara" isimli kitabımda, Hasan Sabbah’ın “Haşhaşi” olarak bilinen fedâilerinin tarihçesini anlatmıştım. Batılıların "suikastçiler/katiller" dedikleri, kendilerinin ise dinin esaslarını “Esasiyunu” koruduklarına ve sır bekçileri olduklarına inanan bu adamlar, tarihin en eski suikast örgütlerindendi. Derviş, dilenci veya tüccar kılığında cinayet işleyecekleri yere gönderilir, burada halkın arasına karışarak uzun süre kendilerini farkettirmeden kamufle olurlardı.
Bir yandan kurbanlarını izlerken, diğer yandan işlerini bitirinceye kadar dikkat çekmemeye çalışırlardı. Suikast öncesi hazırlıkları çok gizli yürütseler de cinayet sonrasında, herkesin gözü önünde, kalabalıkların ortasında neredeyse...
Çatallaşma ve Öz Üretim
Enformasyon sözü “iç şekillenme” demektir. Zira, en ön takısı iç ve form da şekil demektir. Enformasyon dalgası da bağlantısal bütünselliği oluşturan bir dolanıklık dalgası olarak düşünülebilir. Dolanıklık sadece mikro âleme ait bir olgu değildir. Yaşadığımız makro âlemde de dolanıklık örnekleri bulunur. Örneğin, beyindeki nöronların dolanık durumda olmaları sayesinde düşüncenin belirdiğini savunan birçok bilim insanı vardır.
Doğada bağlantısal bütünsellik içine girmiş olan bir grup atom önce amino asitleri ve ardından RNA denen ilk enformasyon içeren molekül zincirini oluşturmuştur. İlk canlıların ise...
Bilim Neymiş?
Dediklerine göre "bilim, gözlem ve deneye dayanan öğrenme metodu!" Fakat tanımı beğenmedim. Asri turşuculuk da gözlem ve deneye dayanan bir öğrenme sürecidir ama “bilim” sayılmaz. Keza marangozluk, terzilik, siyasi parti ayakçılığı, uyuşturucu satıcılığı, koğuş ağalığı, zurnacılık ve benzeri. Bir kere hiçbir öğrenme metodu sadece gözlem ve deneye dayanamaz, aktarım da gerekir. Lavoisier’nin her deneyini baştan yapamazsın, herkesi Beagle ile dünya turuna çıkaramazsın. Kitapta yazan şeylere yahut hocanın söylediklerine inanmak zorundasın. Dolayısıyla bir süre sonra bilgi aktarım zincirinin normları bilimsel...
Teklik ve Çokluk
Çatallaşma olgusu, söz konusu sistemde nitelik değişimine neden olur. Evrim olayı da bir nitelik değişimidir. Tek hücreli canlıların ikiye bölünmesi sonucunda, zamanla gittikçe daha karmaşık ve yapısal olarak farklı canlılar oluşmuştur. Evrimin bir çatallaşma olayı olduğunu söyledim. Çatallaşma kavramını dinamik sistemlerin matematiği ile ilgilenmiş olan Fransız matematikçi Henri Poincare 1885 yılında tanımlamıştır. Ondan doksan yıl yıl sonra, 1975 yılında Benoit Mandelbrot fraktal matematiğini geliştirmiştir. Fraktal yapıları oluşturan matematiğin kökeninde doğrusal olmayan bir denklemin kendi üzerine iteratif tekrarı bulunur. İteratif...
Sonsuzun Kavranılması
Sonsuz, felsefenin dışında özellikle matematik ve teolojide önemli yeri olan bir kavramdır. Çünkü sözkonusu alanların birçok önemli problemi ile sonsuz kavramı arasında yakın bir ilişki mevcuttur. Nitekim varlık, zaman, sayı, yaratılış gibi çeşitli kavramlar ve bu kavramların içerdiği problemler sonsuz kavramı ile de örtüşürler. Sonsuz kavramının farklı sorunlarla iç içe geçmiş olması ve onlarla olan doğrudan veya dolaylı ilişkisi, bu kavramı tanımlarken dikkate alınması gereken bir özelliğidir. Sonsuz kavramıyla diğer kavramlar arasındaki bu çok yönlü ilişki, onun tanımının verilebilmesini...
Sosyolojinin Termodinamigi
“Sosyolojinin Fiziği” başlıklı bir yazımda “Enerjinin Korunumu” yasasından söz etmiştim. Sosyoloji, insan toplumlarını inceleyen bir bilim dalıdır. Termodinamik ise çok parçacıklı sistemlerin ölçülebilen sıcaklık, basınç ve enerji gibi bütünsel değişkenleri ile ilgilenen bir fizik bilimidir. Bu iki bilim arasında ortak yasalar olabileceği ve fizik biliminin toplum davranışlarını anlamakta yardımcı olabileceği görüşündeyim.
Termodinamigin birinci yasası bir sistemin iç enerjisi bulunduğunu ileri sürer ve bu enerjinin kapalı sistemlerde korunduğunu söyler. Birinci yasa "Bir kapalı sistemin iç enerjisindeki değişim, sisteme eklenen ısı miktarı...
Dolanıklık ve Evrim
Her nesnenin hem dalga hem de parçacık özelliği gösterdiği deneysel olarak da kanıtlanmıştır. Nesne olarak tanımladığımız tüm varlıklar birer yerel enerji paketleridir. Enerji ise dalgalarla yayılır. Dış dünyadan yayılan enerji dalgaları beyne ulaştığında beyin gelen etkiye bir tepki gösterir. Beynin yorumladığı bu enerji dalgalarına biz “gerçek” diyoruz. Genelde gerçek: “İnsan bilincinden bağımsız, somut ve nesnel olan her şey” şeklinde tanımlanır. Oysaki insan bilincinden bağımsız hiçbir şey yoktur. Dışımızda sadece enerji dalgaları vardır. Bu dalgaların beyindeki yorumları bizim gerçekliğimizi oluşturur....
Tanrı Zar Atmaz
1700’lerin başında, Londra’da yaşayan Abraham De Moivre adındaki bir matematikçi, kumarbazlar için olasılıklar hesaplayarak geçimini sağlamış. Yaklaşık on yıl bu işi yaptıktan sonra, teorilerini Şans Doktrinleri isimli, elli iki sayfalık küçük bir kitapta toplayan De Moivre, Olasılık Teorisi'nin temellerini atmakla kalmıyor, matematiği zarlar ve oyunlarla açıklıyordu. Moivre, kitabında şansın aslında yanılsama olduğunu, gelişigüzel gibi görünen her şeyin fiziksel bir nedeni olduğunu iddia eder.
Nobel ödüllü fizikçi Wolfgan Pauli gibi pek çok fizikçinin, “Tanrının ayırdığını hiçbir kul bir araya getiremez.” diye...
İnsan ve Hayvan Klonlama Deneyleri
Klonlama, eşeysiz üreme yöntemiyle genetik yapısı birbirinin aynı canlıların oluşturulması anlamına gelmektedir. İlk klonlama çalışmaları embriyonun bölünmesi ve bir embriyodan birden fazla canlının oluşturulması ile 1980 yıllarının başlarında başlamış, ancak 1997 yılında erişkin bir koyunun genetik kopyasının yapılmasıyla büyük bir ivme kazanmıştır. Son yıllarda içinde sığırların da bulunduğu çiftlik hayvanlarının klonlanması üzerine birçok çalışma yapılmıştır. Klonlama; bir organizmanın, hücrenin ya da hücrelerin bir atadan ya da stoktan eşeysiz olarak genetik anlamda kopyalanması, yani birbirinin aynı canlıların oluşturulması anlamına gelmektedir....
Kuşbakışı Etkisi ve Bilişsel Farkındalık
Yüz kilometre… Otomobil ile yaklaşık bir saatte gidebildiğiniz kısa bir mesafe, değil mi? Bu mesafeyi yatayda yani dünya yüzeyinde değil de, dikeyde aldığınızı hayal edin. Nereye vardınız? Dış uzayın başlangıcı kabul edilen Karman hattı. Bu irtifadan dünyaya baktığınızda ülke sınırları, milletler, kültürel farklar ve dinler kaybolur. Bunun sonucunda Frank White’ın 1987 yılında tanımladığı “Overview Effect” adı verilen kuşbakışı/sorgulama etkisine erişirsiniz. Bu etki, astronotlar ve kozmonotlar tarafından uzay uçuşu sırasında, yörüngeden dünyayı izler iken, dünya ile ay arasında veya ay...
Enformasyon ve Epigenetik
Yaşadığımız çağa "bilgi çağı" denmektedir. Aktarılan bilgilere "enformasyon" da denmektedir. Enformasyon sözü Latince "şekil vermek" anlamına gelen "informare" sözünden türemiştir. İngilizce "information" sözünü in-formation olarak ayırırsak, "içsel şekillenme" anlamı ortaya çıkar. Medya tarafından aktarılan enformasyon insanları bilgilendirirken, öte yandan içsel değişime de neden olmaktadır. Enformasyonla değişen insanı kontrol etmek daha kolay olmaktadır. Fakat enformasyon içeren bilginin bir kişiye veya topluma aktarılmış olması şart değildir. Enformasyon her nesnede vardır ve hem açık hem de gizli olabilir. Zira her nesnenin bir...
Titreşen Evren
Evrende her şey hareket halindedir. En küçük atomdan en büyük gökadasına kadar hareket etmeyen hiçbir nesne yoktur. Fakat hareket denilen olgu sürekli değil, kesikli bir titreşim içermektedir. Mikro boyutta oluşan hareketlere ”kuantum sıçramaları” denmektedir. Bu sıçramalı titreşimlere “frekans” deniyor. Frekans, saniyedeki titreşim sayısı olarak tanımlanır. Evrende her var olanın kendine has bir titreşim frekansı vardır. Yaşam ve ölüm döngüsü de belli bir süre içinde dönüşerek oluşan bir titreşim hareketidir.
Evrende hem mikro boyutta hem de makro boyutta oluşan titreşim hareketleri gözleniyor....
Cansızların Amacı
Cansızlar da canlılar gibi varlıklarını sürdürmek isterler. Bu istekleri bilinçli olmasa da doğanın en temel yasası olan “Enerjinin Korunumu” yasası gereğidir. Klasik fiziğin kurucusu olan Newton kitabında üç yasa ileri sürmüş ve birinci yasayı şöyle ifade etmiştir: Net bir dış kuvvet etki etmediği sürece, her nesne ya durur veya sabit hızla hareket eder. Demek ki durmak ile sabit hızla hareket etmek arasında hiçbir fark yok. Her nesne enerjisini korumak istediğinden, net dış bir kuvvet etki etmedikçe ya duracak veya...
İçgüdünün Diğer Nesillere DNA ile Aktarılması
Neden bazı şeyleri otomatik olarak yapıyor, korkuyor veya seviyoruz? Bilimsel olarak bakarsak, bu yazıda da göreceğiniz gibi daha önceden yaşamış olan atalarımızdan bize geçmiş olan genetik bir çok şey, bizim kimliğimizi oluşturuyor. Bazı dini inançlar ise buna, “Önceki hayatlarınızdan kalma kaydolmuş anılar ve travmalar” diyor.
Bütün canlılar için biyolojik olarak iki amaç vardır: Hayatta kalmak ve üremek. Bu, hiçte kolay bir görev değildir, birçok yazımızda değindiğimiz, seçilim mekanizmalarına karşı mücadele etmeyi gerektirir. Üstelik doğanın şartlarından ötürü, bu mücadele, en az...
Ekoloji (Popüler Makaleler)
Organik Tarım Düşüncesi ile Barışıklık
Organik tarım, sadece tarımsal bir üretim şekli olarak değerlendirilemez. Konvansiyonel tarımdan organik tarıma geçiş sonrası, daha yeşil bir dünya mümkün olacaktır; ama bu değişimin tek başına yeterli olacağını söylemek zor. Asıl değişimin insanların düşünce yapılarında gerçekleşmesi gerekmektedir. Organik tarım, bir yaşam felsefesi olarak algılanmalı ve yaygınlaştırılmalıdır. Organik tarım bizlere ne söylüyor, bunu ortaya koymamız gerekmekte. Organik tarım, doğaya zarar vermeden de bir şeylerin üretilebilmesinin mümkün ve hatta daha sağlıklı, daha karlı olduğunu söylüyor.
Bu söylemi hayatımızın hemen her noktasında kulağımıza...
Bitki Yaratma Çabası
Yangına dayanıklı ormanlardan, açlığa son verecek sahte muzlara varan ve bilim insanlarının 21'nci yüzyılın sorunları ile baş edebilecek süper bitkiler geliştirmeye çalışılıyor. Bitkileri yeme, giyme, vazoya koyup estetik zevk alma amaçlı kullanıyoruz, ama bütün potansiyellerini değerlendirebiliyor muyuz? İngiltere'deki Kew Botanik Bahçesi'ndeki araştırmacılara göre, bitkilerin gücünden tam olarak yararlanamıyoruz. İşte bitkilerle dünyamızı dönüştürmenin bazı yolları var.
Yemek tabağımızdaki sebzeler çiftlikte, tarlada üretiliyor, ama bu bitkilerin bir zamanlar vahşi doğada akrabaları vardı. Evet, evet vardı. Tarlada yetiştirdiğimiz ürünler daha fazla mahsul verir...
Arıtma Tesisleri Ekolojik Mi?
Atıksu arıtım teknolojilerin değişimi, atıksu tesislerinin kurulmasına ve bu tesislerden arıtım sonrası ortaya çıkan kalıntılarında sorunlara sebep olduğunu ortaya çıkardı. Evet; ama arıtılan atıksular hem çevre, hem ekonomi, hem de sürdürülebilirlik açısından yararlar sağlamaktaydı. Fakat, arıtımlar için kurulan dev tesislerin kurulumu ve işletimleri sonrasında ortaya çıkan atıklar ayrı sorunları gündeme getirdi. Bu sebeplerden dolayıdır ki, atıksu arıtma sistemlerinin planlama, tasarım ve işletim sistemleri karmaşık ve kapsamlı bir konu başlığı olarak zihnimizde yerini koruyor.
Arıtma için kurulacak bir sistem, pahalı ve...
Metropol Yaşamda Doğa Yoksunluğu
Metropol yaşamı, yanlış kentleşme politikaları ve beraberinde gelen yeşil yoksunu bir çevre, çoğumuzun doğa ile düzenli bir ilişki içinde olmasına nerede ise hiç olanak vermemekte. Binalar, otomobiller, ofisler ve alışveriş merkezleri, yaşamımızda doğal ortamlardan daha fazla yer kaplamaya başlarken, insanoğlunun doğa ile olan etkileşimi giderek azalıyor. Yeşile yakın yerlerde olsak bile, iş yaşamından ve koşuşturmadan doğaya çıkmaya vakit bulamıyoruz veya evde zaman geçirmeyi tercih ediyoruz. Çünkü yoğun nüfus artışı hayatı epey zorlaştırmakta ve gürültüden ile trafikten uzaklaşmayı, binalar arasından...
Çevreye Zararlı Besinler Nelerdir?
Küresel ısınma tehlikesi ile karşı karşıya olduğumuz dönemlerde, tattığımız her zevkin çevreye bir maliyeti olduğunun farkına daha fazla varmaktayız. Bu özellikle yediğimiz gıdalar açısından geçerli. Tarım, fabrikada üretim ve üretilen malların taşınması sırasında çoğunlukla fosil yakıt kullanıldığı için sera gazları ortaya çıkıyor ve bu gazlar atmosferde ısıyı tutuyor. Bilim insanları bunun etkisini "karbon ayak izi" olarak ifade ediyor ve yüz gramlık gıdanın ürettiği karbondioksit hacmi şeklinde ölçülüyor.
Her tür yiyeceğin neden olduğu zarar ile çevreye etkisi bir piramit haline dönüştürüldüğünde,...
İklim Değişikliği Yediklerimizi Nasıl Etkiler?
Bir süre önce bilim insanları, hayvan türlerinin altıda birinin iklim değişikliği nedeniyle ortadan kalkabileceği uyarısında bulunmuştu. Peki, aynı tehlike tarım ürünleri ve gıda maddeleri açısından da geçerli midir dersiniz? Dünyanın birçok bölgesinde tarım üreticilerinin gelecek yıllarda daha fazla zorluklarla karşılaşacağı doğrudur. Bu konuda, bitkilerin kuraklığa karşı dayanıklı hale getirilmesi doğrultusunda çeşitli çalışmalar yapılıyor.
Nesli tükenebilecek besinler ile ilgili bazı abartılı haberlere rağmen, temel besin maddelerinin ortadan kalkacağına dair herhangi bir veri bulunmamakta. Bazı uzmanlar bitkinin ortadan kalkması diye bir şeyin...
Organik Hayat
Organik hayat son dönemin en çok kafa yorulan kavramlarından biri. Özellikle de organik annelik. Zira bebeğini doğal, organik bir şekilde büyütmek şimdilerde neredeyse tüm annelerin en büyük hayali! Metropollerde çocuk yetiştirmek başlı başına zor iken bunu bir de organik bir şekilde hayata geçirmek daha da güç bir durum oluyor. Organik pazarlar, mamalar, giysileri, deterjanlar, oyuncaklar, kozmetik ve yağlar. Bu liste uzadıkça uzuyor. Peki, gerçekten organik bir hayat mümkün mü?
Eskiden toprakla bağımız bu denli kopmamıştı; semt pazarları, bakkallar bize her...
Çevre Tahribatı
Dünya nüfusu yüz elli milyon yıl önce bir milyardı. Şimdi ise bu rakam yedi buçuk milyara ulaştı. 2050 yılı tahminlerinde ise bu rakamın dokuz milyar olacağı hesaplanıyor. Nüfusla beraber dünya ekonomisi son elli yılda beş kat büyüdü. Nüfus ve ekonomi büyüdükçe doğa ve çevreye verilen tahribat katlanarak büyümeye devam ediyor. Dünya nüfusunun yüzde yirmisini oluşturan kalkınmış ülkeler, dünya kaynaklarının yüzde seksenini kullanıyor ve bu oranda da dünyayı kirletiyor.
Dünyamız hızlı bir şekilde kirleniyor iken, biyolojik çeşitliliğimiz gittikçe azalıyor. Dünya ormanları...
Şehirleri Doğaya Açmak
Şehirleri tümü ile insanlar şekillendiriyor. Bunu yapar iken bazı canlı türlerine kapılarını açıp diğerlerinin ise yaşamasına izin vermiyor. İnsan yarattığı beton ve cam yığınları ve sanayi etkinliği ile şehrin sınırları içinde tutulabilir ise dünyanın geri kalan kısmı da yeniden doğal ortamına dönebilir, ama şehirler etrafından izole değil. Büyük tarlalarda üretilen ürünlerle beslenir, ormandan kereste, yerden mineral, denizden balık, nehirden su alır. Tüketimin boyutuna bağlı olarak bir şehir kapladığı alanın kat kat üstünde, çevrede izini bırakıyor.
Uzmanların hesabına göre, dünya nüfusunun tamamının...
Ekolojik Tahakküm
İnsanın doğa üzerindeki baskısının giderek artması ve bunun sonucunda ekolojik dengenin bozulmaya başlaması, önemli bir sorun olarak kendisini fazlası ile hissettirmeye başladı. Hızlı nüfus artışı, artan popülasyon, kentleşmedeki yoğunlaşmalar gündeme taşımış; başta sanayileşmiş ülkelerde görülen çevre sorunları zamanla tüm dünyaya yayılmış, hatta günümüzde tüm evreni tehdit eder hale bürünmüştür. Fransa’da bu konuda epey çalışmalar yürüttüğünü de söyleyebiliriz. Ekoloji sorunlarının yoğun bir şekilde artması, bu alanda acil önlemler üretilmesini zorunlu hale getirdiği ve çevreyi koruma ve sağlıklı ortamlarda yaşamanın gerekliliğine...
Devletler Gezegenimizi Kurtarmıyor; Biz Kurtaracak Mıyız?
Londra’ya taşınacağımı haber alıp arayan hemen herkesin yaptığı şaka aynıydı: “Şemsiyeni unutma!” Notting Hill’den tanıdığımız romantik kent, sokak aralarına sıkışmış parklarda insanların ansızın yağmaya başlayan yağmurlarla sırılsıklam olduğu yerdi. Mimarisi güzeldi ama havası, pek değil. Benim de burada yaptığım ilk alışveriş, iyi bir şemsiyeye para bayılmak oldu. Çantama atıp taşımak için küçük, ucuz bir şemsiye de aldım. Fakat geçtiğimiz altı ay içerisinde büyüğü ile evden bir yahut iki kere çıkmışımdır; küçüğünü çantama koymayı bırakalı da ne kadar zaman geçti,...
Felsefe (Popüler Makaleler)
Tasavvur ve Gerçeklik Olarak Hayat
Sorunu bir soru aracılığıyla ele almak istiyorum: “aynaya baktığımızda ne görürüz?” Böyle bir soru karşısında akla ilk gelen cevap elbette “kendimi” şeklinde olacaktır. Görünen suretin “ben” olduğundan duyabileceğim kuşkuyu bir kenara bıraksam bile, bu suretin hangi “ben”i yansıttığını sorabilirim. Çünkü aynada görmüş olduğum suretim, fiziksel yapımın yanı sıra o andaki yaşantımı, görmek istediklerimi, hatta görmek istemediklerim de; yani öyle görünüyor ki, benim hayatımı yansıtmak özelliğine de sahiptir.
Görmek istediklerim, duygularım, olmak istediklerim, kendimi algılayışım, hep “ben”e aittir, dolayısıyla da benim...
Bir Varoluş Biçimi Olarak Stres ve Gerçeklik
Stres kavramının günümüz yaşam tarzını karakterize ettiğini söylemek abartılı olmayacaktır. Stres hem toplumsal hem de bireysel yaşamı biçimlemekte, organize etmekte hatta yönlendirmektedir; tercihlerimizi, hedeflerimizi veya isteklerimizi etkilemektedir. Bu kavramın bir tür rahatsızlığa işaret etmesi ve bir hastalık gibi algılanması onun başka bir yönünü oluşturmaktadır. Bu ve benzeri özelliklerinden dolayı da bu kavram başta psikoloji olmak üzere çeşitli bilimlerin konusu içinde yer almakta ve felsefi açıdan ele almak mümkün. Böyle bir yaklaşımda eğer analitik felsefe geleneği dikkate alınırsa, bu kavramın...
Kültür, Medeniyet ve Bilim
Kültür ve medeniyet kavramlarının önde gelen bir özelliği, tanımlanmalarının hiç de kolay olmamasıdır. Her ikisi de, ama özellikle kültür, çağa, toplumlara, coğrafi bölgelere göre değişebilen özelliklere sahip, son derece dinamik bir yapıdadır. Bir toplumun kültürünü karakterize eden nitelikler, o toplumun geçirdiği evrelere bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Bu değişiklik, o toplumun kültürünün ana unsurlarından bazılarının zaman içinde öne çıkması şeklinde olabileceği gibi, yeni bir takım özellikler kazanması şeklinde de olabilir. Dünyanın geçirdiği ekonomik, siyasi, teknolojik değişim, bir toplumun kültürel yaşamını...
Tahakküm Altındaki Hayallerimiz
Bugün, pek de kimse istediğini yapmıyor. Bir şeyleri istiyoruz, hep istedik, ama belki de hiç bu yüzyılda olduğu kadar istediğimiz şeyle oldurduğumuz arasındaki fark bunca açılmadı. Aşağı yukarı kime sorsak istediği şeyi yapmıyor. "Neden?" diye sormuyoruz bile, çünkü zorunda olduğunu söyleyeceğini biliyoruz. Nasıl bir zorundalık bu? Yaşamak mı? Evet, yaşıyor, yaşamak için çalışıyor. Kimi zaman, daha hâlâ umut var iken, "çalışıyorum çünkü ancak bu şekilde istediğimi yapabileceğim" deniyor. Burada hâlâ daha yaşamın bir gayesi söz konusu; ama o bile...
Pisagor ve Pisagorculuk
Bilindiği üzere Pisagor, MÖ 570 - MÖ 495 tarihleri arasında yaşamış filozof ve matematikçidir. "Sayıların babası" olarak bilinir. Sisam adasında doğmuştur. Pisagor, Delf mabedinde inisiye edildikten sonra sırlar öğretisini Orfe gibi kaynağından öğrenmek amacı ile genç yaşta Menfis’e giderek Osiris kardeşlik örgütünce kabul görmüştür. Mısır da yirmi iki yıl kalmış, ardından Babil’de on iki yıl sürgünde yaşamış ve burada kadim Babil öğretisini de öğrenmiştir. Hindistan’da Brahma ve Ön Asya’da Kabalacılarla temas etmiştir.
Mısır'da Osiris dinine bağlı aldığı eğitim ve daha...
Simya ve Simyacılar
“Simya" veya "Al Kemi", kutsal kimya veya olası olarak Nil nehrinin yıllık sellerinin bıraktığı çamur birikintilerinden "kara toprak"tan türediği inanılan Arapça veya Mısırca bir terimdir. Bir diğer görüşe göre etimolojik olarak Simya sözcüğü Türkçede var olan Kimya sözcüğü ile aynı kökenden gelmektedir. Kökeni Arapça olan bu sözcükler Arapçaya da “Kara Ülke” anlamına gelen Khem sözcüğünden gelmiştir. Bu “Kara Ülke”ise Mısır’dır. Etimolojik olarak da Simyanın kökeni Mısır olarak gözükmektedir. Simyanın kökeni ruhsal gelişme anlamına gelir.”Simya gerçekte bir dönüşüm sanatıdır. Kirli...
Fizik ve Felsefe İlişkisi
Günümüzde bütünsel bakış kaybolmuş, tanrı teolojinin, insan psikolojinin, evren ise kozmolojinin konusu olmuştur. Bu üç disiplin birbirleriyle bağlantısız ve ilişkisiz birtakım yorum ve görüşler geliştirdiklerinden, aralarında anlaşabilecekleri ortak görüşler tümüyle yok olmuştur. Kadim Yunan düşünürleri evrenin oluşumunu “kaos” adını verdikleri karmaşık bir ortamdan başlatırlar. Onlar için Kaos, şekilsiz ve düzensiz bir yapıya sahipti. Fakat Kaos’un da bir tözü olmalıydı. M.Ö. 7’nci yüzyılda Thales bu töze “Arkhe” adını verdi. Arkhe kendi başına şekil alamazdı. Kaos’tan Kozmos, düzensizlikten düzen nasıl oluşacaktı?Arkhe’yi...
Sokak, Şehir ve İnsan
Bazı kavramlar birbirlerini adeta gizemli bir şekilde tamamlıyor ya da içerdikleri karşıtlıklar aracılığıyla sınırlayıp anlamlandırıyorlar. Bu özelliğin, günümüz dil felsefesi açısından bakıldığında, kolayca anlaşılabilir olduğunu söylemek zor görünmektedir. Çünkü sarmal kavramlar, bileşeni her bir kavramın tek başına sahip olduğu anlamın dışında bir içerik taşıyorlar. Farklı özellikte sarmal/ikiz kavramlardan söz etmek mümkündür. Burada, ne gibi sarmal kavramlar olduğunu ve aralarındaki ilişkileri ele almayacağım. Bir kavram başka bir kavramla eşleştirilmedikçe, tek başına, sarmal ilişkide sahip olduğu anlama sahip olmamaktadır. Bir kavramın...
Tartışmaya Dair
Tartışmak, günlük hayatta çokça gerçekleştirilen bir şeydir. Genel itibari ile düşünsel verimliliğin, fikir alışverişinin, sosyalliğin ve kişisel gelişimin kaynağı olarak görülür. Tartışarak, konuşarak, kendini bir diğerine ifade ederek gelişir insan, diye düşünülür. Ve hatta insan, ancak tartışmada gelişebilir veya mevcut gelişimini tartışmada sınayabilir, kanısına varılır. Tartışmanın kesinlikle böyle işlevlerinin olmadığının, hatta bilakis tam tersine işlediğinin düşüncesindeyim. Ama denecektir ki; eğer tartışma faaliyetine bu denli karşı isen, neden yazıyorsun? Tartışma der iken, ilgili kelimeyi yalnızca oral anlamı ile, yani sözlü,...
Aristoteles ve Devrim
Bugün, dünya üzerindeki insanların toplumsal yapısı, kültürü ve siyasal düşünceleri üzerinde büyük katkısı olmuş bir düşünürün kuramından hareketle devrimlerin itici güçlerinin neler olduğuna değineceğiz. Aristo, bugünün Avrupası'nın şekillenmesinde dinsel, siyasal, sosyal ve birçok yönden görüşleriyle etkilemiş ve düşünceleriyle geçmişten geleceğe ışık tutmuş bir düşünürdür. İki bin dört yüz yıl önce yaşamış olmasına rağmen, ortaya koyduğu kuramlar insanın geçmiş ve geleceği ile bağlantılı olduğunu göstermekte. Tarih bir tekerrürden ibaret olmasa da, binlerce yıllık insan geçmişinde, insan içgüdü ve yaşayışının benzerliği,...
Toplumcu Sanatın Metafizikle Derin Stratejik Ortaklığı
Toplumculuk ile metafizik arasında uyumlu bir birlik mümkün mü? Öncelikle bu birliğin geçmişten beri hep sorunlu olageldiğini söylemeliyim. Dinin baskıcı karakteri üzerinden bir gerilim ilişkisi şeklinde seyreden bu sahte birliğin sekülerleşme ile birlikte giderek çözüldüğünü saptamak mümkün. Sorgulamadan apriori olarak sunulan metafizik, bireye çirkin gerçeklikten kaçış olanağı tanıyor. Boşluk ve evrensel yabancılaşma tehdidiyle karşı karşıya kalan bireyin dünyayı anlamlandırma arzusu giderek artıyor. Toplumcu sanat işte tam bu kavşakta devreye girerse, gerçeklik ile metafizik arasındaki geçişkenligin yeniden inşasında önemli bir...
Çelişkili Önermeler
Düşüncenin, özellikle sistematik düşüncenin, kurallarına mantık diyoruz. Evet, mantık sadece bir kurallar dizisidir. Bu kuralları biz insanlar koyuyoruz ve koyduğumuz bu kurallar çerçevesinde önermeler ürettiğimizden dolayı da birbirimizle anlaşabiliyoruz. Bu kurallara uymadan ileri sürülen fikirlere de “mantıksız düşünce” deyip çıkıyoruz.
Mantık kuralları çerçevesinde düşünen insan çelişik önermelerden hoşlanmaz. Daima açık, seçik ve belirgin önermeler ister. Örnek olarak, “Ben hep yalan söylerim” önermesine A önermesi adını verelim. A önermesi mantıksal olarak mümkün müdür? Eğer bir kişi hep yalan söylüyorsa bu söylediği...
Yabancılaşan İnsanlık
Yabancılaşma kavramının sosyolojik, ekonomik, kültürel ve psikolojik yabancılaşma olarak tanımlanabilecek olan dört farklı boyutu vardır. Ancak bu boyutlar iç içe geçmiş durumda, karmaşık ve girift bir ilişki içindedirler. Karmaşık yapısına rağmen yabancılaşmanın bilimsel açıklamasını da yapmanın mümkün olduğu görüşündeyim. Bilimsel yorumuna geçmeden önce yabancılaşmanın farklı boyutlarını inceleyelim.
Belli bir insan grubu kendi ülkelerini terk edip farklı bir ülkeye yerleşmeye gittiklerinde yerli halk tarafından yabancı muamelesi görürler ve sosyal baskılarla karşılaşırlar. Ama yıllar geçip göçmen grup yeni ülkelerinde aile ve iş...
Kozmoloji ve Felsefe
Kozmoloji ve felsefe, tarihi geçmişleri bakımından çok eskilere giden iki disiplin olması bakımından, aralarındaki ilişki de o oranda içiçe olmuştur. Bu içiçeliği farklı sebeplere bağlı olarak düşünmek mümkündür: Kozmolojinin bir disiplin olarak felsefi problemlere fazlasıyla açık özellikte olması, aynı zamanda felsefenin de kozmoza yönelmesi; kozmolojiyi ilgilendiren konuların, felsefenin geleneksel ilgi alanı içinde yer alması; bir bilim olarak kozmolojinin ortaya koyduğu sonuçların, felsefi yorumlara elverişli özellikler taşıması, söz konusu içiçeliğin dayandığı başlıca sebepler arasında sayılabilir. Öte yandan, kozmolojinin felsefeyle olan...
İdeoloji Mağduru Biyolojik Organizmalar
Beni oluşturan her atom, her molekül, her hücre sürekli değişime uğramakta ve gidenin yerine yenisi gelmekte, her gün yeniden var olmaktayım. Peki, hala dünkü ben miyim? Dün yediğim patates kızartmasını bugün özümseyerek onu kendime dönüştürdüm. Ama neden patatese dönüşmedim? Aslında tam olarak da öyle de değil; Patatesin içindeki vitamin, mineral ve bazı bileşikleri vücuduma kattım. Başka biri oldum. Dünden bugüne daha farklı biriyim. Biraz da olsa ben artık patatesim. Dikkat ederseniz kimse olaya bu açıdan bakmaz. Biz sürekli alıcı konumundayızdır. Doğduğumuzdan...
Reklam
Gezi (Popüler Makaleler)
Belçika’nın Çikolatadan Kalbi: Brugge
Huzurun şehrini herkes arar. Arayanlar elbet bir yanındakine sorar. Ben de gezilerimde, belki de içsel huzurumun eksikliğini dengelemek amacıyla sıklıkla sakin yerler ararım. İnsan kendinde olmayanı ararmış ya hep, sizde de eksik olan bir şeyler illa ki hep var iken Brugge’de muhakkak size yarayan bir şeyler bulacaksınız. Yılın on ayı sağanak ve çiselemek arasında sürekli demlenen çay gibi bir şehir... Demlendikçe yeşili artan gözlerine bu benim kaçıncı diyebileceğim yeni bir yeşilin tonu dedirtecek harikalıkta... Pastel diyorlar bu tonlara... İnsana...
Kasvetinde Ruhumu Buldum: Prag
Ruhumu sattığımın farkına vardığımda Prag’a gitmeye karar vermiştim. Öncesinde hep, yıllar boyunca en güzel olanı biriyle paylaşmıştım. Paylaşmanın mutluluğu, sevgiyi artıran yönünü aslında yaşıtlarımdan evvel keşfetmiştim. Hiç unutmam bir sevgilime bir keresinde "sen en güzellerine layıksın diye, bildiğim tüm güzellikleri ufkuna saçmak için yaşıyorum!’’ demiştim. Bu benim görgümdür; körkütüklük ile hiç ama hiç alakası olmayan. Sevdiklerimin bildiklerimi bilmelerini isterim hep. Fakat belki de beni seven biri bana, yalnız kalamadığımı, kendimi yeterince dinlemediğimi fark ettirdi. Uzun soluklu bir ilişkinin azabından...
Derin Afrika Köyünde: Zimbabwe
Afrika için sıklıkla söylediğim bir söz, yaptığım bir uyarı vardır. Afrika'ya bir kez ayağınızı basarsanız, sizi yine çağırır, tekrar çağırır. Defalarca gidersiniz, yolunuz sandığınızdan sık kesişir. Benim kaderim de farklı değil. On yıllar önce yaptığım ilk Afrika gezisi sonrası düşündüğümden fazla geldim kara kıtaya. Kimi zaman safari oldu dönüşlerim, kimi zaman ülkemizin resmi heyet gezileri. Bu günlerde ise kendi özel gezilerim için sıklıkla gelip gidiyorum. Geçtiğimiz ay büyük bir kuruluşu Güney Afrika’da ağırladıktan sonra Türkiye’ye dönmeden, yapmayı düşündüğüm bir...
İmparatorluk Başkenti: Semerkant
Dünyanın en korkulan fatih ve hükümdarlarından biri olan Timurlenk, imparatorluğuna Semerkant’ı başkent seçmişti. 1370-1405 yılları arasında hüküm süren Timurlenk, dünyanın en korkulan fatih ve hükümdarlarından biriydi. Tarihçiler, 14'üncü yüzyıl sonlarında Avrasya’da imparatorluk topraklarını genişletir iken Timur’un dünya nüfusunun yüzde beş gibi bir kısmın ölümüne neden olduğunu söylüyor. Yirmi beş yıldır bağımsızlığını almış olan Özbekistan, Timur’u milli kahraman ilan ederek onun döneminden kalan birçok tarihsel anıtı restore etti.
Timur, imparatorluğunun başkenti olarak Semerkant’ı seçmişti. Bunun üzerine şehir gelişmiş ve önemli bir...
Masallar Diyarı: Giethoorn
Giethoorn, Hollanda'nın Overijssel eyaletinde bir köy. Steenwijkerland Belediyesi'nde yer almakta ve Güney batısındaki Steenwijk'e yaklaşık beş kilo metre mesafededir. Hikâyesini dinleyip resimlerini inceledikten sonra ilk fırsatınızda gezmek, görmek isteyeceğiniz bu köy, yirminci yüzyıl ortalarından itibaren ünlenmeye başlamış olsa da özellikle 2000'li yıllar sonrası turistlerin ilgi odağı olmaya başlamıştır. Mevsim ayırt etmeden misafirlerini huzurlu kucağına kabul edebilen bu doğal güzellik, aynı zamanda yanınızdan selam vermeden geçmek istemeyen insanların samimiyetiyle beraber, cennete daha çok benziyor. Flemenkçe konuşulan Hollanda topraklarında buraya Masal...
Mağara Gölü ve Tarih: Viyana
Viyana’dan çıkıp kısa süreli bir yolculuk ile müstakil evlerin yoğunlukta olduğu bir kasabaya rastlayabilirsiniz. Bir mağara gölü göreceksiniz. Geçmiş yüz yılda burada maden işçileri çalışırmış. 1912’de bir patlama sonucu kayaların arkasından sular fışkırarak mağaraya dolunca birçok işçinin ölümüne sebep olmuş ve Avrupa'nın sayılı mağara göllerinden biri de böylece oluşmuş. Girişinde yaklaşık dört yüz elli metrelik bir tünel var. Tünelin sonunda işçilerin çalıştıkları bölümler de görülebilmekte.
İkinci Dünya Savaşı sırasında Naziler, gözlerden uzak olduğu için burayı seçmiş ve burada bir karargah...
Rengin Arasında Gri: Katmandu
Şu an Filipinler’den kalkan uçağımın Kore’ye gidişini izliyorum. Güneşin bulutları kırdığı maviyle oluşan morlukları ve diğer bu tonları arayışa koyuldum. Normal şartlarda uyur yahut film izlerdim. Bu sefer böyle olmadı. Dedim o zaman, madem bilgisayarı açtın yaz. Size Filipinler’den ve Kore’den tabii ki bahsetmeyeceğim. Bahsetmek istediğim yer Nepal, bilhassa başkenti Katmandu. Hindistan’ın kuzeyinde Tibet’in güney kısmında ve Butan arasında kalan, sizin Everest’i ile tanıdığınız ama daha dokuz büyük dağı olan, odun kokan bu ülkenin UNESCO mirası tapınaklarıyla kaplı şehri Katmandu. Neden mi...
Abhazya: Anhua Köyü
Abhazya’da çok uzun süredir gitmek istediğim bir köy vardı; Anhua Köyü. Epeyce vakit Sohum’da, köyden tanıdığı olan birilerini aradım ve tabii beni oraya kadar götürebilecek birini de. Sordum soruşturdum, sonunda bir arkadaşım oranın muhtarına ulaştığını söyledi. Adama telefon edip hızlıca “Sana yarın sabah 8’de bir misafir getireceğim. Afon’da buluşalım oradan al,” dedi ve kapattı. “Müsait miymiş bir sorsaydık falan” gibi bir şeyler geveledim. “Tamam, tamam o iş,” deyip gitti.
Her iş tamamdı. Her iş. Ne sorarsam sorayım “o iş tamam”...
Bağbozumu: Colmar
Şirin kasabalar albümüm var; Kasabalar, köyler, hatta bazen kentler. Bir yenisi bir öncekini eskitmiyor. Süslemenin bin bir türlü hali olduğunu gördüm bu yerlerde. Süslemenin, süslemeden süslü olabileceği sade naiflikte. Onların gözüyle göremediğimden hiç turistik süremde onlardan fazla bildim kıymetini. Tarih boyunca ara sıra Alman, ara sıra Fransız toprağı olmuş; fakat şimdilerde kesinlikle dünyaya Fransız kalmış bir yere gittim: Colmar! Fransızlar, özellikle Alcase Lorianne denilen bu bölgede, tüm bağlarda üzümler hep ıslakmış hissiyle yaşıyor gibiler. Hiçbir şey daha önce hiç...
Akıl Çelen Şehir: Barselona
Ruhu dans eden insanları sokaklara hunharca fırlatmıştı birileri. Ritimleri, kalp atışları kendilerine yeten, arsızlıktan uzak şehirleri ve kültürleriyle onlara sorsalar yine burayı tercih ederlerdi. Doğmak, büyümek ve koşmak için... Eğlenmeye her zaman niyetli, eğlenmeyene sorgular sebepli. Bin bir hali vardı ki şehrin koşmak için. Bir şehir hırsızını bile dengeler mi? Şikayet edemeyeceğin kadar kötülüğü eğlenmeyi anlamlı kılmak için kenarda tutuyorlar. Aydınlık olmasa karanlık, karanlık olmasa aydınlığın içini dolduran bir mananın olamayacağına muktedir insanlar. Bir yeri gezmeden önce yapılan tüm...
Yasaklar Ülkesi: Singapur
Albukhary Üniversitesi'nin kültürel değişim ve liderlik programı nedeniyle iki aydır Malezya’dayım. Singapur’a da yolumuz düştü. Singapur, Sanskritçe’de ‘Aslan Şehri’ anlamına geliyor. Malay yarımadasının güneyinde yer alan ülke dünyanın nadir şehir devletlerinden biri. Yedi yüz on kilometrekare yüz ölçümüne ve beş milyon nüfusa sahip. Ülkenin büyük kısmı Budist. Yüzde on beş Müslüman ve yüzde on beş Hristiyan nüfusu bulunuyor. Uzun yıllar sömürüsü altında kaldığı İngilizlerin etkisi kendini her yerde hissettiriyor. Trafik soldan akıyor.
Yolculuk öncesinde Singapur hakkında hiçbir şey okumadım. Yılın...
Çıplaklaştıkça: Arnaoutchot
Çıplaklığın her zaman şeffaflık olduğuna inanan biri olarak, kendimizi anlamanın yolununda, hep çıplaklıktan geçtiğine inandım. Ruhumuzu soymak istiyorsak, buna bedenimizden başlamamız gerektiğini savundum. Aynada kendimize çırılçıplak bakamıyorsak, kendimize karşı dürüst olmamızın da zor olduğuna inandım. “Kadın Bedeni Soyarsa” adlı romanımda, ‘Bir kadın kendi kendine soyunabilir mi?’ sorusu ekseninde çıplaklığı ele almıştım. Bu romanı yazmadan önce sadece çıplakların girdiği plaj ve spa merkezlerinde bulunmuştum. Ancak hiç bir zaman, çırılçıplak on gün geçirmemiştim; bu yıl Fransa’da Arnaoutchot Natüralistler Kampı’na gidene kadar…
Türkiye’de...
Anlaşılamamaktan Korkan İnsanlar: Kanada
Ömrümün bir yerinde, "iyi ki görmüşüm!" diyebileceğim bir yeri daha gördü gözlerim. Gördüklerinden bahset diyenleri nasıl bir övgü bombardımanıyla karşılasam? Bazen kendimi Avrupa sevici, övücü bir tiplemeden alıkoymak için çok fazla sorguluyorum. Lakin Kanada topraklarında gördüklerim, Avrupalının kendi bölgesine sokmamak için herkese saygı duyuşundan çok, tüm dünyaya yön verebileceklerini zannettikleri saflıkları ve saf iyilikle çabalamalarıydı. Bu uhreviyatı bir topluma; ne dinin ne de imamların, papazların, hahamların kazandırmamış olması ise oldukça ilgi çekici.
İllüzyon bir orta doğu ülkesi vatandaşı olarak, dünyanın...
Toprak ve Doku: Endülüs
Köprüler, solukları ırkları ve ideolojileri birbirine bağlar. Avrupa’dan Asya’ya uzanan köprüde geçen beş senenin ardından, İspanyol ve Arap ırkları Müslüman ve Hristiyan teolojilerini buluşturan Endülüs köprüsündeyim. 1492'ye kadar sekiz yüz yıl boyunca Müslüman egemenliğinde kalan Endülüs’ün en ünlü Arap padişahı Sultan Ebu Velid bin Nasr oğlu Sultan Ebu Haccas Yusuf bölgeye pek çok kütüphane ve medrese kurdurdu. Bölgenin bilim, ilim ve kültürünün gelişmesine büyük katkıda bulundu. Uzak topraklardan Avrupa’ya gelen Arap benliğinden hiçbir şey kaybetmedi, İspanyol da öyle. İki...
Tekila Diyarı ve Tekilanın Gerçek Öyküsü: Meksika
Meksika gezilerinde tekila sık sık karşımıza çıkar. Ya yemeklerde sunulur ya da bu ülkeye özel bu içki hakkında ilginç sorular sorulur bana. İsterseniz yanlış bilinenleri düzelterek, bilinmeyenleri sıkmadan açıklayarak bir içkinin marka değeri çerçevesinde ülke ekonomisi ve tanıtımına nasıl katkıda bulunduğunu, Meksika'ya gittiğimde edindiğim deneyimler ışığında anlatayım sizlere. Konuyu sadece bir içki ya da içki içmek olarak düşünmeyin, alkol kullanmayanların da çok ilginç bulacağı bilgiler vermeye özen gösterdim.
Tekila aslında Guadalajara’nın yetmiş kilometre kadar kuzeybatısında yer alan Jalisco eyaletine bağlı...
Reklam
Röportaj
Koronavirüs Günlükleri: Elvin Hoxha Ganiyev
Koronavirüs günlükleri” adlı röportaj dizimizin altıncı konuğu keman virtüözü Elvin Hoxha Ganiyev oldu. Bildiğiniz üzere, 2020 yılına birçoğumuz büyük umutlarla başlasa da birçok şey pek düşündüğümüz ve dilediğimiz gibi olmadı. Bu yıl için tasarladığımız planlar veya işler istediğimiz gibi gitmedi. Yaklaşık yüz yıl kadar önceki İspanyol Gribinin ardından, tarihin en büyük salgınlarından biriyle karşı karşıya kaldık. Çeşit çeşit temizlik malzemesi, dezenfektan, gıda ürünü ve pek çok şey stoklandı, tedbir amacıyla birçoğumuz evlerimize kapandı. Neler olduğu kadar neler olacağını da kestiremediğimiz...
Kampüs Cadıları ile Patriarkinin Savaşı
Erkek egemenliğine karşı dimdik ayakta durmak için bir araya gelen Kampüs Cadıları, nasıl bir oluşum olduklarını ve neyi amaçladıklarını dile getirdi. Erkek egemenliğinin hüküm sürdüğü Türkiye’de, ikinci cins olarak görülen ve bu nedenle her türlü ayrımcılık, şiddet, taciz, tecavüz ve saldırıya maruz bırakılan kadınların; özgürlüğü ve yaşamı savunmak için yan yana geldiği bir genç kadın örgütü. Elbette kökleri bu kadar yakın bir tarihe dayanmıyor ama. Kadınların mücadele tarihi, bin yıllara dayanıyor.Oluşum kadınları korkusuz ve daha güçlü olmaya davet ediyor!
Röportör: Nergis Fırtına
Kampüs...
Tayfur Aydın ile Sinemanın İzinde
Türkiye, çevresel şartlar ve jeopolitik açıdan komplike olmasının yanı sıra, çok uluslu bir yapıya sahip. Bu ülkenin tüm insanları diğer ülke vatandaşlarından farklı olarak türlü sebeplerle harmanlanan bir yaşantıya sahip oluyor. Sahip olduğumuz farklılıklar bizi biz yapan etkenleri doğururken, bu toprakların bize sunduğu şeyler ise hiç kuşkusuz bu çeşitlilikten de kaynaklanıyor. Bugün ülkemizdeki bu çeşitliliğin sinemadaki varyasyonlarından birine odaklanacağız.
Senarist, yönetmen ve yapımcı olarak kaliteli işlerin altına imzasını atan Tayfur Aydın ile Komplike için gerçekleştirdiğimiz bu söyleşide; yakın bir zamanda...
Koronavirüs Günlükleri: Elif Çağlar
"Koronavirüs günlükleri” adlı röportaj dizimizin yedinci konuğu caz müzisyeni Elif Çağlar Muslu oldu. Bildiğiniz üzere, 2020 yılına birçoğumuz büyük umutlarla başlasa da birçok şey pek düşündüğümüz ve dilediğimiz gibi olmadı. Bu yıl için tasarladığımız planlar veya işler istediğimiz gibi gitmedi. Yaklaşık yüz yıl kadar önceki İspanyol Gribinin ardından, tarihin en büyük salgınlarından biriyle karşı karşıya kaldık. Çeşit çeşit temizlik malzemesi, dezenfektan, gıda ürünü ve pek çok şey stoklandı, tedbir amacıyla birçoğumuz evlerimize kapandı. Neler olduğu kadar neler olacağını da kestiremediğimiz...
İstanbul Trip ile Sokağın Nabzı
“Müzik daha çok endüstriyelleştirildi. İnsanlar söylemek istediklerini söyleyemiyor bazı nedenlerden dolayı. Başka bir neden ise bazı insanlar yükseldi. Bu işten para kazanmaya başladı. Bazı insanlar da esnaf kafasına girdi. Bunun haliyle kötü sonuçları da oluyor ama biz müziğe kendimizi adadığımızdan dolayı bizim için daha iyi oluyor. Bu şekilde kendimizi daha geniş kitlelere anlatabiliyoruz.”
Röportaj: Leo Xandre
Öncelikle kendinizden bahseder misiniz? Siz kimsiniz ve nasıl tanıştınız?
Şam: 21 yaşındayım. Müzik dışında bir şeyle uğraşmıyorum.
Xir: 27 yaşındayım. Yaklaşık on yıllık bir arkadaşlığın devamı...
Koronavirüs Günlükleri: Ediz Hafızoğlu
Koronavirüs günlükleri” adlı röportaj dizimizin beşinci konuğu müzisyen Ediz Hafızoğlu oldu. Bildiğiniz üzere, 2020 yılına birçoğumuz büyük umutlarla başlasa da birçok şey pek düşündüğümüz ve dilediğimiz gibi olmadı. Bu yıl için tasarladığımız planlar veya işler istediğimiz gibi gitmedi. Yaklaşık yüz yıl kadar önceki İspanyol Gribinin ardından, tarihin en büyük salgınlarından biriyle karşı karşıya kaldık. Çeşit çeşit temizlik malzemesi, dezenfektan, gıda ürünü ve pek çok şey stoklandı, tedbir amacıyla birçoğumuz evlerimize kapandı. Neler olduğu kadar neler olacağını da kestiremediğimiz için,...
Koronavirüs Günlükleri: Berk Kır
Koronavirüs günlükleri” adlı röportaj dizimizin üçüncü konuğu fotoğraf sanatçısı Berk Kır oldu. Bildiğiniz üzere, 2020 yılına birçoğumuz büyük umutlarla başlasa da birçok şey pek düşündüğümüz ve dilediğimiz gibi olmadı. Bu yıl için tasarladığımız planlar veya işler istediğimiz gibi gitmedi. Yaklaşık yüz yıl kadar önceki İspanyol Gribinin ardından, tarihin en büyük salgınlarından biriyle karşı karşıya kaldık. Çeşit çeşit temizlik malzemesi, dezenfektan, gıda ürünü ve pek çok şey stoklandı, tedbir amacıyla birçoğumuz evlerimize kapandı. Neler olduğu kadar neler olacağını da kestiremediğimiz...
Koronavirüs Günlükleri: Iskandar Widjaja
Tarzının kompleksliği ile bilinen ve yeni jenerasyonun en yaratıcı keman sanatçılarından biri olarak kabul edilen Iskandar Widjaja ile konuştuk. Müzisyen bir aileden gelen ve daha çok küçük yaşlarda keman çalmaya başlayan Widjaja, farklı müzik tarzlarını klasik müzik ile harmanlıyor. Son teklisi ‘Hip-Hop Symphony’yi 2 Ekim’de piyasaya süren Iskandar Widjaja ile konuştuk.
Röportaj: Nergis Fırtına
Yeni jenerasyonun en ilgi çekici keman sanatçılarından biri olarak görülüyorsunuz. Bu sadece ‘klasik crossover’ müzisyeni olduğunuzu için değildir muhtemelen. Sizi ilginç kılan nedir?
Her zaman yenilikçi ve kalıpların...
Koronavirüs Günlükleri: Hakan Başar
İlk konserini henüz on yaşındayken veren, Türkiye’nin en genç caz piyanisti Hakan Başar ile bir röportaj gerçekleştirdik. Daha önce İstanbul Caz Festivali, İzmir Avrupa Caz Festivali, Akbank Caz Festivali ve EFG Londra Caz Festivali’nin de içinde bulunduğu önemli festivallerde yer alan Başar, London Jazz News’dan Mike Collins’ten de performansı ile tam not aldı. Chick Corea ile çalışma fırsatına da erişen Hakan Başar’ın tanıştığı isimler arasında önemli caz müzisyenlerinden Ron Carter, Russell Malone, Eddie Gomez ve Donald Vega bulunuyor. Henüz...
Sibil ile Ermeni Müzik Kültürü
Türkiye'nin ilk Ermenice klibini çeken ve yayınlayan bol ödüllü ses Sibil ile müzikal yaşamından konuştuk. Sibil: “Anadilim, kültürüm benim için çok değerliydi ve bunun doğup büyüdüğüm topraklarda bilinmesini sağlamak en büyük isteklerimden birisiydi” diyerek ifade etti.
Ropörtaj: Nergis Fırtına
Klasik bir giriş olacak, ama müzikal yolculuğunuz nasıl başladı?
Müzik hayatıma ilk olarak Feriköy Surp Vartanants kilise korosunda korist ve sonrasında da solist olarak başladım. Koro ile çeşitli festivallere ve konserlere katılıyorduk. Ancak en büyük hayalim bir albüm sahibi olmaktı. Anadilim, kültürüm benim için çok değerliydi...
Hack The Fool
Tantana Records etiketiyle ilk albümleri The Fool’u yayınlayan Hack the Fool, Türkiye’nin rock müzik ortamına başarılı bir giriş yaptı. Vokalde Mert Avcı, davulda Sinan Kutluay ve gitarda Berk Çavdar’dan oluşan grup, yanlarına bas gitarist Zafer Toker’i de alarak üretim süreçlerine devam ediyorlar. Grubun üyeleri Berk Çavdar, Sinan Kutluay ve Mert Avcı ile konuştuk.
Röportaj: Nergis Fırtına
Hack the Fool nasıl bir araya geldi? Grubunuzun oluşma aşamaları nasıl gelişti?
Sinan Kutluay: Mert ile (Avcı) çok uzun zamandır çalıyoruz. “Mosquito” adında bir grubumuz vardı...
Dikkat Tiyatro Çıkabilir ile Seyyah Sahne
Dikkat Tiyatro Çıkabilir ekibinden Ali Rıza Bora ve Sinem Soykök ile tiyatro ve topluluğun yeni projeleri hakkında konuştuk. Ekip "Eski ve az kullanılmış kumaşlardan kostümlerimizi kendimiz dikiyor, eski ve işe yaramayan tahta ve ıvır zıvırlardan dekor ve aksesuar yapıyoruz. Elbette yapacağımız projelerimiz ve bunları daha fazla insanla paylaşabilmek adına sponsorlara ihtiyaç duyuyoruz ama gelin görün ki olmaması bizim bunu yapmaktan vazgeçmemize neden olmuyor." dedi.
Röportör: Nergis Fırtına
”Dikkat Tiyatro Çıkabilir” nasıl bir topluluktur? Nasıl tanımlarsınız ve genel hatları ile neyi amaçlamaktadır?
Kendimize...
Endless Art Taksim
Açıldığı günden bugüne birçok sanat etkinliğini bünyesinde barındıran Endless Art Taksim, çağdaş sanatın nabzını tutmaya devam ediyor. Elmadağ Caddesi'nde bulunan Endless Art Taksim, plastik sanatlar, performans sanatı ve sahne sanatlarına ev sahipliği yapıyor. Bu sanat dalları için ayrılmış mekanların yanı sıra, içerisinde eğitim ve seminerler de düzenlenen Endless Art Taksim'in sanat direktörleri ve aynı zamanda küratörleri olan Miray Aydın ve Buket Bal ile konuştuk.
Röportaj: Nergis Fırtına
İlk olarak Endless Art nasıl bir oluşumdur? Nasıl bir konsept benimsemektedir?
Miray Aydın: Endless Art...
Koronavirüs Günlükleri: Dengin Ceyhan
"Koronavirüs günlükleri" adlı röportaj dizimizin ilk konuğu piyanist Dengin Ceyhan oldu. Bildiğiniz üzere, 2020 yılına birçoğumuz büyük umutlarla başlasa da birçok şey pek düşündüğümüz ve dilediğimiz gibi olmadı. Bu yıl için tasarladığımız planlar veya işler istediğimiz gibi gitmedi. Yaklaşık yüz yıl kadar önceki İspanyol Gribinin ardından, tarihin en büyük salgınlarından biriyle karşı karşıya kaldık. Çeşit çeşit temizlik malzemesi, dezenfektan, gıda ürünü ve pek çok şey stoklandı, tedbir amacıyla birçoğumuz evlerimize kapandı. Neler olduğu kadar neler olacağını da kestiremediğimiz için,...
In Hoodies ile Yenilikçi Müzik Anlayışı
Alternatif ve bağımsız müzik dünya genelinde ön plana çıkmayı başardı. Türkiye'de de bu müzik türleri son dönemde atağa geçmiş görünüyor. Başarılı ve dikkat çeken isimlerden Murat Kılıkçıer ya da yürüttüğü proje ismiyle ifade etmek gerekirse “In Hoodies” ile bir araya geldik. Kılıkçıer, henüz ilk albümüyle dahi Türkiye müzik piyasasına hızlı bir giriş yapmış ve kendinden söz ettirmişti. Kılıkçıer ile Bursa'dan İngiltere'ye uzanan hikayesini, bağımsız müzik piyasasını, ilk albümünü, şarkılarını ve gelecek planlarını konuştuk.
Ropörtaj: Nergis Fırtına
En merak edilenlerden ilki ile başlayalım;...
Kültür (Popüler Makaleler)
Acı
Acı tüm canlıların olduğu gibi insanın da temel duygularından biridir. Hayat boyu hazzın ve mutluluğun peşinden koşarken bir yandan da acıdan ölümden kaçarcasına sakınıp saklanmaya çalışır. Ne var ki, hayatın acı dolu sürprizleri her an karşısına çıkıp onu doğduğuna pişman edecek hallere düşürür. Öznelliği ve ölçülmesinin zorluğu acının anlaşılıp tanımlanmasını zorlaştırır. Yalnızca biyolojik, anatomik ve fizyolojik koşullara bağlı olarak açıklanmayacak kadar karmaşık bir olgudur. Algılanmasında ve ifade edilmesinde bireysel farklılıkların yanı sıra çevre koşulları ve kültürel çeşitlilikten kaynaklanan ayrımlar...
Başkent’in DNA’sı
Sarı bahar gelmişti. Yalnızca yaprakları değil, insanların yüzlerini de solduran bir yalancı güneşle içimiz ürperiyor. Ankara ve sonbahar zaten oldum olası yakışırlar birbirine. Kasvet de var içinde, gelecek baharlara özlem de. Bir oturmuşluk, bir yorulmuşluk, bir yaşanmışlık da; rehavet, vehâmet, hazan, hüzün... Başkent güz renkleriyle kuşatılmışken, içime ağır ağır kaplayan sarıya inat, geçen gün aniden parlak bir turkuazla sarsıldım; Ruhumu ve gözümü şaşırtan bir İtalyan aşık, baştan çıkaran bir Arjantin tangosu yapıyordu; Domingo Notaro...
Notaro, 1939’da İtalya’da doğmuş, on yaşından...
İnsanı Tersten Okumak
İnsan komplike bir canlıdır. Onu anlayabilmek için birçok bilim dalı seferber olsa da, hâlâ bilinmezlerle dolu gizemli bir varlık olarak açığa çıkmamış yönlerinin keşfedilmesini beklemektedir. Doğayla bütünleşme seçeneğini dışlayıp onu kendi ihtiyaçları doğrultusunda yeniden şekillendirmiş, türdeşleriyle giriştiği işbirliğini geliştirip ait olduğu grubu aileden kabileye, köyden kente, ülkeden süper güçlere sahip devletlere dönüştürerek var kalım yarışında açık ara öne çıkmış, kültürel, sanatsal yaratılarıyla hayranlık uyandıran eserler meydana getirmiştir. Ne var ki, insanı yalnızca bu olağanüstü başarıları üzerinden değerlendirip tanımlamaya çalışmak...
Masonların Tarihi Bilinmezliği
Masonlar ile ilgili pek çok sayıda komplo teorisi ortalıkta dolaşıyor, ama İskoçya'nın gerçek masonluk tarihi yüzlerce yıldır unutulmuş olsa da herkesin ulaşabileceği bir yerde güpegündüz duruyor. İskoçya'nın başkenti Edinburgh'daki ünlü kale ve esrarengiz çıkmaz sokaklarına kıyasla parke taşlarıyla kaplı sakin Hill Street sokağı pek sır barındıracak bir yer görünmüyor. Sokağı yavaşça adımlar iken bir kapının üstünde altın yaldızla yazılmış "Edinburgh Locası" yazısı gibi ilginç sayı ve işaretlerle dolu bir levhayla karşılaşabiliyorsunuz.
Hill Street, 19 numaradaki bu şapel dini bir mekân...
Toplumsal Belgeci Fotoğraf
Empire State binasının inşaatı sırasında yüzlerce metre yükseklikte bir iskelenin ucuna oturmuş dinlenen işçilerin fotoğrafını pek çoğumuz biliriz. Ve onca yükseklikte rahatça poz veren işçilerin cesareti fotoğrafı görenlerde hayranlık uyandırır. Peki, fotoğrafın asıl vurgulanmak istediği bu büyük cesaret midir?
Toplumsal belgeci fotoğrafçılığın ilk temsilcilerinden olan Lewis Hine’nin bu fotoğrafta asıl konu iş güvenliği sağlanmayan işçilerdir. Ve sadece bizim bildiğimiz meşhur fotoğraftan ibaret değildir. Binanın yapımı esnasında ölümün kıyısında, kötü koşullarda çalıştırılan işçilerin onlarca fotoğrafından oluşan bir seridir. Bu seri o...
Komün Apartmanları: Komünalka
SSCB çöktü çökmesine ama bazı uygulamaları yer yer devam ediyor. "Komünalka" dedikleri, büyükçe bir daireyi birden fazla aile ya da bireyin paylaşmasına dayanan uygulama St. Petersburg’da hâlâ sürüyormuş. Muhtemelen başka şehirlerde de vardır. Diyelim ki bir evin beş odası varsa, her odada, birbiriyle kan bağı olmayan aileler veya bireyler kalıyor. Mutfak ve banyo ise ortak kullanım alanları. Daha eski olanlar kıdemli sayılıyor ve daha büyük odalar onların oluyor. Eve sonradan gelenler veya yalnız olanlarsa küçük odaları alıyor. Ortak kullanım...
Amerikan Tipi Alışveriş Merkezleri
1950’lerde yaşantımıza giren alışveriş merkezleri, ticari tapınaklar olarak Amerikan tüketim kültürünün sembolü haline geldi. Fakat bugün ABD'de birçoğu terk edilmiş durumda. O halde alışveriş merkezlerinin sonu geliyor diyebilir miyiz?
Alışveriş merkezlerinin ilk ortaya çıkışı kötü niyetli değildi. 1977’de George A. Romero, çığır açan zombi filmi Ölülerin Şafağı’nda set olarak terk edilmiş bir alışveriş merkezi kullanmıştı. Romero’nun film seti bugün ABD’nin doğusundan batısına kadar sayısı giderek artan terk edilmiş alışveriş merkezleri ile büyük benzerlik gösteriyor. Amerikan banliyölerine giden otoyolların kenarlarında bugün yüzden fazla...
Kültürel Önyargının Dayanılmaz Hafifliği
Göz alabildiğince geniş, uçsuz bucaksız bir alanda kendi etrafınızda döndüğünüzü düşünün. Ne hissedersiniz? Merkezinde sizin olduğunuz bir dünya. İnsan algısının temelinde de bu vardır; çevresini, dünyayı, evreni, olayları, diğer insanları anlayıp yorumlamaya çalışırken farkında olmaksızın kendisini hep merkeze koyar. Gökbilimin öncülerinden Kopernik, dünyanın ve diğer gezegenlerin güneşin etrafında döndüğünü keşfetmiş ancak bu bilgiyi dünyanın evrenin merkezinde yaratıldığını savunan yer merkezci görüşü dayatan Katolik Kilisesi’nin hışmından çekindiği için ömrünün sonuna doğru açıklayabilmişti. Aynı şekilde keşifleri sonucu Kilise ile ters düşen Galileo...
Aşk Olsun
İnsanlığı, düşünme ve problem çözme yeteneğini temsil eden bilim, yaratıcılığını ve özgün eserleri meydana getirme hünerini gösteren sanat, sosyal-kültürel düzenin işleyişini yönlendirip biçimlendiren politika ve doğanın bir parçası olduğunu unutturmayan içgüdü ve duygularının oluşturduğu dört kenarlı tabanı üzerinden yükselip tepe noktasında birleşen bir piramit gibi düşünecek olursak; aşkı bu en yüksek noktaya, yani zirveye yerleştirebiliriz. Herhangi bir şeye yönelik tutkuya dönüşmüş yoğun ilgi ve sevgiyi aşk olarak tanımlıyor olmamız bu duyguyu her şeyin üzerine koymamızı haklı çıkarır.
Bilim insanlarının ve...
Tamamen Duygusal
Düşünceler değişir, görüşler, inançlar değişir, toplum değişir, kültür değişir, hangi konuda ne hissettiğimiz bile zaman içinde değişebilir ama duyguların kendisi değişmez. Hissettiğimiz şeyin mutluluk mu, üzüntü mü, öfke mi, korku mu, şaşkınlık mı, tiksinti mi, utanç mı, olduğunu kesin olarak biliriz. Duygu basit bir şeymiş gibi görünse de içinde fizyolojik uyarılmayı, hisleri, bilişsel süreçleri, belli durumlara belli tepkiler vermeyi ve bu tepkileri kapsayan bedensel, zihinsel değişimleri barındıran son derece karmaşık bir olgudur.
Duygular insanlığın başlangıcından çok daha öncesinden beri var...
Geçmişte Yazı Araçları
Sümerler M.Ö. 3500 yıllarında bilinen ve sembolün sesi belirlediği ilk yazıyı kullandılar. Akadlar, Babilliler, Asurlular, Hititler ve Urartuların ile birlikte değişime uğradı ve Fenikelilerde fonetik dil oldu. Fenikeliler, kendi alfabelerini çivi yazısından yararlanarak geliştir. Babillerde bulunan en eski yazıtlar, taş tabletlere kazınarak işlenmiş ve her biri bir sözcük ya da düşünceyi temsil eden işaretlerdir. Sonrasında en yaygın yazıt aracı olarak tablet şeklinde yapılan kil oldu. Ardından ideogramlar çivi yazısının hecesel işaretlerine dönüşse de simgesel işaretlerin bir kısmı varlıklarını sürdürmeyi...
Piri Reis Haritaları
Piri Reis hem Osmanlı deniz amirali hem de haritacı olarak ün salmıştır. Haritaların çoğunu 1513 yılında çizmiş ve "Kitab-ı Bahriye" adlı eserinde toplamıştır. 1516’dan itibaren denizlerde çeşitli savaşlara katılmış, Mısır'ın fethinde, Rodos adasının kuşatmasında, Yemen'deki Aden ve Oman'daki Muscat şehirlerinin alınışında başrol oynamıştır. Altta 16'ncı yüzyıl sonlarında Osmanlı İmparatorluğunun hudutları görülüyor.
Piri Reis’in haritaları arasında en çok ilgi uyandıran 1513 tarihli dünya haritasıdır. Ancak, bu haritanın sadece altıda birlik parçası bulunabilmiştir. Geri kalan parçaları kayıptır. Bulunan parça incelendiğinde kadim dünya...
Öteki Dünyadan Önce
Anıt mezarlara ve ölülerin eşyaları, mücevherleri, hatta atları ile birlikte gömüldükleri mezarlıklara dünyanın hemen hemen her yerinde rastlanabilir. Çin İmparatoru Qin Shihuang, ordusundaki askerlerin tek tek heykellerinden oluşan Terracota ordusuyla birlikte gömülmüştür. Türklerin kurganlarından Romalıların sacrophaguslarına kadar ölülerin eşyalarıyla ve kıyafetleriyle birlikte gömüldükleri birçok yapı bulunmaktadır.
Ölüm, eskiden beri insanoğlunun kafasını kurcalayan bir meseledir. Madde ötesine dair düşünceler taşıyan bütün doktrinler insanın beden ve ruh olmak üzere iki parçadan oluştuğunu iddia ederler. Esas olan ruhtur ve beden sadece ruhun geçici...
İnsanın Alacakaranlığı
İnsanı anlamak, yaşam tarzının ve davranışlarının ortaya çıkmasında rol oynayan etkenleri bulmak isteyenler, doğanın, toplumun, toplumsal yaşamın işleyişinden doğan ve insanlığın meydana getirdiği maddi manevi her şey olarak tanımlanan kültürün ve bireyin bilişsel mekanizmalarının işin içine dâhil olduğu çok katmanlı bir keşif yolculuğuna hazırlanmalı. İnsanın ne olduğunu anlatan farklı açıklamalar karmaşasından kurtulmanın yolu onun en belirgin özelliklerine yönelmekten geçer. Dolayısıyla bu keşif yolculuğuna doğadan, canlılar dünyasından başlamak gerekir. Çünkü bu ilk durak, insanın bilinen evrende yaşam çeşitliliğine sahip tek...
Aidiyet ve Kültür
"Kültür" kavramı etimolojik olarak artmayı, çoğalmayı ifade etmektedir. Antropoloji açısından bakıldığında öncelikle maddi kültür dikkate alınmakta, kullanılan giysiler, yenilen yemekler o toplumun kültürünü karakterize eden özellikler olarak kabul edilmektedir. Edebiyat açısından, yazılı ve sözlü eserler, yani şiir, roman gibi eserlerin yanı sıra efsaneler, masallar bir toplumun kültürünü oluşturan unsurlar olarak öne çıkmaktadır. Sosyoloji açısından ise yaşam biçimleri, örf ve adetler, toplumsal ve bireysel davranışlar “kültür” kavramının içinde düşünülmektedir. Yani kısaca kültür, bireysel ve toplumsal yaşam adına hemen hemen tüm...
Mitoloji (Popüler Makaleler)
Aidiyet İflasının Türk Korku Filmlerinde İnşası
Toplumları bireyler oluşturur, bireyler ise toplumu oluştururken bazı gereksinimleri doğrultusunda birleşirler. Maslow hiyerarşisinde üçüncü sırada yer alan ait olma yani aidiyet bireyin diğer bireyler arasındaki ilişkisinin temelini oluşturur. Birey, ilk iki sırada yer alan fizyolojik ihtiyaçlarını ve güvenlik ihtiyacını gidermesinden sonra ait olma ve sevgi ihtiyacını karşılamak zorundadır. Bu durum da bireyin diğer bireylerle ve toplumla temasının bu bağlamda ilk noktasını oluşturur. Bireyin toplumla ve diğer bireylere temasını sağlayıp, bu ihtiyacını gidermesi sonrasında ise değer ihtiyacı ve son basamak...
Vampirler Hakkında Mitler
Bilinen tek vampir araştırmacısı Rosemary Ellen Guiley; dünyanın hemen hemen yarısını dolaşarak, neredeyse bin sayfalık bir dosya oluşturmuştur. Çeşitli ülkelerde yüzden fazla vampir derneği bulmuş, birçok insanla konuşmuştur. Derlediği sonuçlar öğrenim kurumlarında kullanılmak üzere ciddi paralara satılmıştır. Webster Sözlüğü’nde “vampir” sözcüğüne baktığınızda karşılaşacağınız cümle şudur: “Ölü bir insanın canlanmasına veya geceleri mezardan çıkmasına inanmak… Vampirler, uyuyan insanların kanlarını emerler.”
Guiley’e göre, bu tanımda yer alan “uyuyan insanların kanlarının emilmesi” bölümü saçmadır. Ona göre; herkes vampirin tanımını aynı yapamaz; çünkü film,...
Doksanlı Yıllar Öncesinde: Canavar ve Kadın
Evreni oluşturan her şey karşıtlıkları ölçüsünde var olagelmiştir. İlk insanların pagan inanışları da günümüzde milyarlarca insanın inandığı semavi dinler de iyi ile kötü yani tanrı ile şeytanın karşıtlığı üzerine kurulmuştur. Tanrı ışık dolu, zarif, iyi olan her şeyi temsil ederken, şeytan karanlık, kaba, kötü olan her şeyi bünyesinde toplamaktadır. Her inançta kötülüğün kaynağı değiştiği gibi, kötülüğün kaynağının yardımcıları da değişkenlik göstermektedir.
Yunan sanatı estetik üzerine kurulu olmasına karşın Hephaistos, Hades, Pan gibi tanrılar çirkin denilebilecek estetikten uzak biçimler üzerine oturtulmuştur....
Türk Fantastik Edebiyatı ile Korku Edebiyatı İlişkisi
2013 yılında öğretmenlik yaptığım bir kurumdaki lise ve orta okul öğrencilerine Türk korku filmleri üzerine yapacağım akademik bir araştırma için “Mitoloji denildiği zaman aklınıza ne geliyor?” sorusunu yönelttiğimde aldığım cevaplar “Yunan mitolojisi” ve “Mısır mitolojisi” olmuş, biraz bilenleri ise “İskandinav mitolojisi”ni de belirtmiştir. Bunun yanında 2016’da Türk kültürü teması için destek verdiğimiz İzmircon 2016 etkinliğinde ise birçok gencin Türk kültürüne ve Türk mitolojisine olan ilgisi hepimizi mutlu etmişti. Peki ne olmuştu bu üç yılda?
Aslında Türk kültürü ve Türk mitolojisine...
Kam Tiplemesinin Özellikleri
Bugünkü toplumun kökenini kabile, klan gibi aileye bağlı topluluklar ve bu toplulukların bir araya getirdiği konfederasyonlar oluşturur. İnsanın doğa karşısındaki güçsüzlüğü onu türdeşleriyle birlikte yaşamaya ve organize olmaya itmiştir. Toplum dediğimiz kavramın bu zorunluluktan çıktığı söylenebilir. Nitekim topluluk hayatını sürdürebilmek ve organizasyonu sağlayabilmek için bir iş bölümü gerekiyordu. Doğaya ve diğer insan topluluklarına karşı mücadele edebilmek, toplumu ayakta tutabilmek için herkes bir işte uzmanlaşmalı ve bağlı bulunduğu toplulukla birlikte çalışabilmeliydi. Eli silah tutanlar avlanıp kabileyi korurken birilerinin ruhlar alemi ile ilgilenmesi...
Asya Şamanlığı
Asya kıtasında binlerce yıldır devam eden şaman kültürü, hem zengin bir inanç dünyasını hem de topluma yararlı pratik sonuçların oluşmasını sağlamıştır. Gökteki ve yeraltındaki ruhlarla ve tanrısal güçlerle ilişki kuran şamanlar gündelik sorunlara çözüm getiren ve yönlendirip şifa sağlayan kişiler olarak topluma ve kişilere pratik yararları dokunmuştur. Asya toplumlarından Altay, Tuva, Teleüt, Telengit ve Kuman Türkleri bu tür görev yapan kişilere Kam, Kırgızlar ve Kazaklar Baksı, Tunguzlar, Nanaylar ve Mançular Sam veya Sama adını vermişlerdir. Şaman sözünün de bunlardan...
Kitlelerin Rüyası: Mitin Toplumsal Kimlik Kazanması
Hepimiz rüya görürüz. Gündelik hayatta rastladığımız nesneler, olaylar aşina olduğumuz imgelerle ve doğuştan taşıdığımız davranış kalıplarıyla birlikte zihnimizin süzgecinden geçtiğinde bir sembol diline dönüşerek rüyaların temelini oluşturur. Nesneler ve olaylar burada, fiziksel dünyada olduklarından farklı bir forma bürünebilir ve farklı bir temsiliyete sahip olabilir. Sözgelimi, Ay ekseninden ayrılıp bir evin salonunda belirebilir veya rüyayı gören kişi tek adımla farklı bir ülkeye seyahat edebilir.
Mitoloji, bir anlam arayışının sonucudur. Tıpkı rüyalar gibi deforme edilen ve kendi gerçekliğinden uzaklaşarak farklı kavramları temsil...
Burhanizm ve Akdin Şamanizmi Güncelleme
Son dönemde güncelleme kavramı oldukça gündemde olduğu birçok insan tarafından işitilmektedir. Biz de kendi çapımızda bu konuyu irdelemek istedik ve bu bağlamda kadim Şaman dini ve kültürü ile ilgili olarak bu yazıyı kaleme aldık. Bu yazımızın konusu ise Sibirya’nın yerlisi Türk budunlarından Hakas ve Altaylarda 20’nci yüzyılın başında en az kırk bin yıllık geçmişi olan çoktanrıcı Şamanizmin güncelleme girişimiyle ilgilidir. “Ak Din” veya “Ak Dyan” olarak da bilinen Burhancılığın veya Burhanizm’in temelinde “burhan” sözcüğü yatmaktadır. Burhan sözcüğü ise Altay...
Arketip Kavramı ve Mitos İle İlişkisi
İnsanın 500 bin yıla yakın bir evrimsel geçmişe sahip olduğu tahmin edilmektedir. Bununla birlikte modern insan anatomisine ait en eski bulgular 195 bin yıl öncesine aittir. Medeniyet kavramı insanlığın son 10 bin yılına ait bir mesele. Bu rakamlar evrimsel geçmişin ancak ellide birini medeniyete ayırabildiğimiz anlamına geliyor. Yaptığımız muazzam teknolojik buluşlar, edindiğimiz meslekler, inşa ettiğimiz görkemli şehirler, muazzam edebi eserler, ahlaki gelişimimiz ve yasalarımız bu zaman içinde ortaya çıktı. Ancak tüm bu gelişmeleri sağlamışken türümüzün 490 bin yıllık tarihini tamamen...
Demircinin Örsünden Yeniden Doğuşa: Nevruz
İlkbahar insanlarda her zaman iyi duygular uyandırmıştır. Toprağın rengârenk olduğu ve ağaçların meyveler verdiği bu mevsim hemen hemen bütün kültürlerde kutsanmış ve coşkulu ritüellerle karşılanmıştır. Çinlilerden Kuzey Amerika yerlilerine kadar birçok toplumda baharın coşkulu bir şekilde, büyük törenlerle kutlandığını görmek mümkündür. Özellikle Kelt-Germen Pagan geleneklerinde bahar bayramları büyük önem taşır. Kışın ilkbahara döndüğü Ostara ile baharın yaza döndüğü Beltaine bu coğrafyalarda hâlâ kutlanmaktadır. Hıdrellez Bayramı, bunlara yakın bir karakterdedir. Ancak Türkiye’nin de dâhil olduğu geniş bir coğrafyada kutlanan Nevruz,...
Ritüel Kavramı
İlkel insan, ruhlar alemi ile devamlı iletişim halindeydi. Ruhanî dünya onun için yaşadığı dünyadan ayrılabilmiş değildi ve onlar ile olan etkileşimi günlük hayatında önemli bir yer tutuyordu. Nasıl beslenebilmek için avlanmak, balık tutmak veya ekin yetiştirmek zorundaysa, beslenme kaynaklarının tükenmemesi için onları kontrol eden tanrı ve ruhlarla iletişimini iyi tutmak zorundaydı. Birçok halkın ve kabilenin dilinde din sözcüğünün bir karşılığı yoktur. Çünkü, bu halklar için ibadet ettikleri, şamanları aracılığıyla iletişime geçtikleri ruhlar bir dinin veya sistematik bir inancın parçası değil, bizzat yaşamın...
Mitlerin Batı Sanatındaki Etkisi
Hıristiyanlığın yaygın kabulü mitlerin popülerliğini azaltmadı. Ki Hıristiyanlık öncesi mitolojilerinin günümüz batı ülkelerinin uygarlıklarını derinden etkilediği de inkâr edilemez. Rönesans sırasında klasik dönem baştan keşfedildiğinde Ovidius'un şiirleri şairler, tiyatro yazarları ve ressamlar üzerinde büyük etkiye sahip oldu. Rönesans'ın erken dönemlerinden itibaren, Leonardo da Vinci, Michelangelo ve Rafael gibi ressamlar geleneksel Hristiyan temalarının yanında Yunan mitolojisine dair temalar da işledi. Latince yazın ve Ovidius'un eserleri aracılığıyla Yunan mitolojisi İtalya'da ortaçağ ve Rönesans döneminde Petrarca, Boccacio ve Dante gibi şairleri etkilemişti.
Birçok Avrupalı entelektüel kendi ulusunun köklerini mitlerde ve masallarda aramayı denemiştir. Kuzey Avrupa'da ise Yunan mitolojisi görsel...
Kavramsal Olarak Büyü ve Büyücü
Büyü, Türk Dil Kurumu sözlüğünde doğa kanunlarına aykırı sonuçlar elde etmek savıyla başvurulan gizli işlem ve davranışlara verilen genel ad, afsun, sihir, füsun, bağı olarak tanımlanmaktadır. Eski Türk dilinde ise büyü; "bügi", "bügü" biçiminde yazılmakta, büyü anlamına gelen Almanca ve Fransızca "magie", İngilizce "magi" ve "magic" kelimelerinin kökeni de Yunanca "magus"tan gelmektedir.
Budunbilim Terimleri Sözlüğü’nde büyü, birtakım doğaüstü güçler, gizemsel sözler, kutsal sayılan nesneler aracılığıyla insanları, doğayı, doğa yasalarını etkilemek, istenilen şeyleri elde etmek için büyücülerce belirli kurallara ve tekniklere...
Tarihteki Gerçek Vampirler
Vampir mitinin başlangıcı, birçok efsane gibi tam olarak bilinmemekte. Ancak vampir mitinin ilk bulgularına Mezopotamya’da bulunan Dicle ve Fırat nehirlerinin yakınındaki Kildani'de, Asur yazıtlarında rastlanmakta. Keldaniler diyarına, İncil'de geçen Abraham’ın asıl evi olan "Ur of the Chaldeans" da denir. İbranilerin kutsal kitabında geçen "Lilith" vampir tanımlamalarına uyan bir varlıktır ve kutsal kitapta tasvir edilmiştir. Lilith geceleri baykuş bedenine bürünen bir canavardı. Avlanmak için yeni doğmuş çocukları ve hamile kadınları arardı. Yazılana göre Lilith, Adem'in, "Adem ve Havva" olmadan önceki...
Dostoyevski’ye Mitolojik Bakış: Stevatsya
“Stuşevatsya” fiili Rusçada “silinmek, yok olmak, kaybolmak, hiç olmak” anlamına geliyor. Rusya’da hiç bilinmeyen bu fiili ilk olarak Dostoyevski kullanmıştır. Hem de bizim için çok önemli bir anlamı olan “Öteki” isimli eserinde. Daha sonra dönemin Rus edebiyat dünyasında yayılıyor ve herkes kullanmaya başlıyor. Bu fiilin kısa hikâyesini Dostoyevski’nin “Bir Yazarın Günlüğü” isimli eserinin ikinci cildinde inceleyebilirsiniz. Biz şimdi konumuza başlayalım.
Sanatçı, toplumu mitolojik gözle süzebilen kişiye denir. Bir sanatçıyı sanatçı yapan ana unsurlardan biri budur ve Dostoyevski’de en gizli kalmış...
Müzik (Popüler Makaleler)
Alaturka Nağmeler
Almanya'da yabancılara Türk sanat müziğini anlatır iken "Türkische Kunstmusik" diyoruz. Türk Sanat Müziği ismi sizce uygun mu? Yoksa bu da uydurulmuş bir isim mi? Türk sanat müziği TRT'nin yanılmıyorsam 1960'larda, hatta 1970'lerde uydurduğu bir bürokratik kamuflaj tabiridir. Sanat olmayan müzik mi var? Varsa hangisi? Bence bu kasten yanıltıcı başlık altında birbiri ile alakasız üç müzik türü bir araya getiriliyor. Aralarındaki ilişki aşağı yukarı Beethoven ile Beatles arasındaki kadardır. Aynı coğrafya, benzer perde dizileri, o kadar.
Birincisi Osmanlı saray müziği, "Osmanische Hofmusik"...
Disco Folk
İlkokula başladığım zaman tutulmuştum müzik sevdasına. Müzik dinleme olanağımızın çok kısıtlı olduğu o dönemlerde, bırakın köyleri, şehirlerde bile müzik çalar aygıtlara sahip olanların sayısı fazla değildi. Gramofonlar ve daha sonra gelen plak çalarlar çok lükstü. Köyde ise müziği duyup, dinleyebileceğimiz tek müzik kaynağı sonradan TRT olan Ankara Radyosu’ydu. O radyodan; haberlerin dışında, radyo tiyatrosu, Yurttan Sesler, solo-koro şarkılar ve solistlerin konserleri yayınlanırdı. Köylerde ve hatta çoğu ilçelerde elektrik yoktu ve radyoların arkasında koskoca bataryalar vardı. Büyüklerden biri, "batarya bitecek"...
Müzik Eğitimi
Müzik hakkında genel olarak ortaya sunduğumuz düşüncelerimiz; kendi birikimlerimiz, dünyayı anlama çabamız, insana ve doğaya bakma açımız, tarih ve coğrafyadaki konumumuz ile orantılıdır. Farklı bir ifadeyle müziğin ne olduğuna dair tanımlama ve kavramsallaştırmalar, bizim kişisel düşüncelerimizi ve hayatı kavrama becerimizi ortaya koyar. Müziği tanımlamaya çalışmanın hiç de kolay olmadığı yapılan araştırmalarla ortaya konmuştur. Çünkü müzik de kültür ve benzeri kavramlar gibi muğlak bir anlam ve kültür merkezli kodlar içerir. Bu kodların çözümünde müziğin içkin yapısını anlamak önemli bir rol...
Kahramanın Psikedelik Yolculuğu: A Saucerful of Secrets
Eğer en sevdiğim Pink Floyd albüm sıralaması yapıp, onları bir tarot kartına benzetecek olsaydım, sıralamamın bir numarasında olan "Dark Side Of The Moon"dan önce, sıfır numaraya yerleştirdiğim ve aslında çok sevdiğim "A Saucerful of Secrets" albümü yer alırdı. Bir numaradaki "Dark Side of The Moon" destedeki büyücü kartıysa, sıfır numaraya yerleştirdiğim "A Saucerful of Secrets" ise aptal kartına denk gelir. Bildiğiniz üzere, tarot destesindeki bir numaralı kart 'büyücü', sıfır numaralı kart ise 'aptal' olarak ifade edilir. Dark Side of...
Dark Ambient Sinematik Referans Mı, Anlatı Mı, Dil Mi?
Dark ambient, ses kirliliğini, gürültüyü, ve de sessizliği bir sinema kadrajının içine yerleştirmek gibi bir çaba sarf etmemelidir. Aksine her ne kadar kimi zaman kendini sinematik olarak adlandırmayı yeğlese de, dark ambient müziğin bir imgelemi de yoktur. Bu sanat biçimi kendi mikro-anlatısını, arkasına meta-anlatıları almadan ifade etmeyi başarmıştır. Elektronik verilerin hiperrealize ettiği bir düşünce yapısı olan dark ambient müziğin, postmodern sürecin içinde belli başlı bir diğer sanat yapıtının ya da biçiminin içine hapsolmaması gerekir.
Neo-klasisizmin içinde kendini yeniden üretebilen dark ambient'ın daralttığı bir imge dizini bulunmamaktadır;. bu anlatı sabit imgeler diziminin sınırları altında...
Amerika’nın Köle Şarkıları
Sidney Finkelstein, cazı bir Amerikan müziği olarak tanımlar ve Amerika’nın kültürel birikiminin zirvesi olarak görür. Kökleri Afrika’dadır, ancak varoluşu geleneksel Afrika müziğinin batı enstrumanları ile buluşmasıyla mümkün olabilmiştir. 19'ncu yüzyılın ikinci yarısından itibaren köylerden kentlere yapılan göçler, bir zamanlar köle müziği olarak bilinen ezgilere kimlik kazandırdı ve popüler bir türe dönüşmesini sağladı. Ancak caz müziğin büyük ölçüde kölelikle şekillendiğini, biçimini ve kavramlarını köleliğin getirdiği yaşam biçimine borçlu olduğunu söyleyebiliriz.
Amerika’nın Köle Şarkıları
William Francis Allen, Charles Pickard Ware, Lucy McKim Garrison...
Müziğe Yatırım Yapıyor Muyuz?
Malumunuz ülkecek bir kısım müziksever olarak yıllardır konser konusunda yüzümüz gülmedi. Şimdi ise özellikle ülkenin içinde bulunduğu durum da göz önüne alındığında konserlere daha da hasret kalmış durumdayız. Son iki yıl içerisinde Türkiye’yi tehlikeli bulduğu için baştan gelmek istemeyenlerin yanı sıra bir de birçok konserini iptal eden grup ve sanatçı var. Haklılıkları ya da haksızlıkları tartışmaya açık bir konu ama burada bunu tartışmayacağız. Burada daha çok kendimizdeki hataları konuşacağız.
Dünyanın neredeyse her yerinde popüler müziğin en çok dinlenen müzik türü...
Kaotik Müzikal Atmosfer
Günümüzde olduğu düşünülen olayların tarih içinde farklı şekillerde kendini gösterdiğini savunan bir gerçeklik var. Böyle bir düşüncenin kısaca “tarih tekerrürden ibarettir” sözü ile anlatıldığını hepimiz biliriz. İnsanlığın başladığı andan beri sürekli var olan toplumsal olaylar, özde aynı olsa da biçimsel farklılıklar gösterebilir. Gerçi bazıları böyle bir anlayışa karşı gelebilir ve tarihteki olayların birbirinden bağımsız olduğunu savunabilir.
Kaos kavramı bu konuda bizleri en çok meşgul eden kavramlardan biridir. Tarihin her döneminde çeşitli nedenlerden ötürü kaos yaşandığı bilinir. Bu konuda ciddi kuramsal...
Kent Metaforu
Yaşadığımız şehrin sesinin ne olduğunu merak edenlerin sayısı oldukça azdır diye düşünüyorum. Gerçekten bu şehir bizlere nasıl sesleniyor ve şarkılarını nasıl söylüyor? İstanbul, dünyada iki kıtaya yayılmış tek şehir. Ne yazık ki, bu şehir kendi müziğini üretmekten yoksun. Şehir kavramına yüklediğimiz anlam, kırsal coğrafyanın karşıtı ile eşdeğer. Kentin içinde olmasına rağmen dışarıda olan, burada yaşamasına rağmen yabancılık hisseden kentli sayısı oldukça fazla. Kentli olmak, şehirli olmak her şeyden önce bileşke bir anlama gönderme yaparken tarihi derinliği olan sınırlar içerir....
Karakter Özelliklerinin ve Yaş Gruplarının Müzik Zevkine Etkisi
On iki ya da on üç yaşlarımdayken şarkı listelerimin vazgeçilmezleri hard rock ve metal parçalardı. Ev içinde yüksek sesle dinlediğim şarkılar, kendimi ifade etmeyi bilemediğim her metrekareyi dolduruyordu. İfade etmeyi bilemediğim duygularım ve giderek genişleyen duygu haznem ile nasıl başa çıkacağımı da bilmediğim için işler daha da karışıyordu. Şimdi ergenlik dönemime sevgilerimi ve şefkatimi göndermekten başka bir şey elimden gelmiyor. O geçiş dönemini anlamlandırmaya çalışmak halen boyumun ölçüsünden bir hayli büyük. Kendi seçimlerimizi yapmanın ya da yaptığımızı sanmanın verdiği...
Otokratik Bilinç
Müzik, saf özgürlük alanıdır. Doğadan soyutlandığı andan itibaren bizim için olma özelliği kazanır. İnsanın pratik etkinliği sesleri doğadan alıp enstrümana hapseder. Müziği üreten, enstrüman kanalıyla doğadan soyutladığı sesleri bir araya getirerek sistematize edip bunun müzik olduğunu söyleyerek bize dayatır. Biz de onu müzik olarak dinleyip tanımlıyoruz. Aslında o hiçbir zaman müzik olmuyor. Hem müzik olan hem de olmayan! Bizim için olup, hem müzik olmayan, öyle olduğu söylenen ve aynı zaman da benimle birlikte anlam kazanan müzik, toplumsal bir karaktere...
Ayık ve Sarhoş: Yüksek Sanat ve Kült Üzerine Deneme
Yüksek sanat olarak hayat pratiğinden uzaklaşmış ve içi doldurulmayan, çalışılırken iyice kurumsallaşmış olan tür ile sanatın içeriğinin bağımsızlaşarak kültleşen yapısı, tarih sahnesinin şartlarında avangarda varana dek hep sosyal/tarihsel/kurumsal yapılar içinde tartışılmıştır. Şayet kültün en belirgin gereksinimi tapınma eylemi ise, kült bu eylemi ilk etapta sanatın ayinsel bağından başlayarak ta Walter Benjamin’in ikili bir sonuç üzerinden bahsettiği halesini kaybedene kadar yaşadı. Popüler kültürün ve eğlence sektörünün pazarlama stratejilerine kadar girmiş olan günümüz popüler kült sanat kavramı için bu denli bir...
Kavvali Müziği
Genel müzik bilimi anlamında müzikoloji, yaklaşık yüz yıldır bilimsel yöntemlerle müziği incelemektedir. Müzikoloji, tüm müzik türleri ve biçimlerinde, profesyonel ve amatör müzik etkinliklerinin üretimi, icrası, dağıtımı ve tüketimi alanlarındaki müzik kültürü süreçleri ve sonuçlarını araştırır, müzik kültürü içindeki işlevsel ve yapısal yasallıkları ortaya çıkarmayı dener, müziğin niteliği için önerilerde bulunur. Müzikolojinin elde ettiği sonuçların, müzik ile din, töre, mitoloji, gelenek ve benzeri toplumsal kurumlarla arasındaki etkileşimi inceleyen müzik sosyolojisi için de zemin hazırlar.
Mme de Staël; edebiyat ile din, gelenek,...
Yeniler ve Yenilikçiler
Ustalarımız durur iken bana laf düşer mi bilemiyorum, ama yine de aflarına sığınarak halk müziğine dair birkaç cümle kurmak istiyorum. Sürçü lisan eder isem af etmeyin ki, bir daha etmeyeyim.
Türkü tınıları ile karıştırılmış Arap tadındaki bir garip müzik türünün yayılmasına ses çıkarmayan bazı müzik otoriterleri, yıllarca bağlamayı ‘üç telli tıngırtı’ benzetmesi ile önemsizleştirip türkülerin ve bağlamanın ana kentlerde küçümsenmesine ve hatta yıllarca varoşların haricinde yok sayılmasına neden oldular. Türküleri armonik zenginliğe taşıması gereken o müzik adamları, çok bilmenin değil,...
Protest Müziğin Babası Kim?
Geçen yıl Martin Luther'in Hristiyanlık dininde yaptığı önemli reformların beş yüzüncü yıl dönümüydü. Bu konuda onlarca kitap yayımlanıp, sergiler açılıyor. Luther, Katolik Kilisesi'nin birçok öğretisine karşı çıkmış, İncil'i Almancaya çevirerek Avrupa'yı modern dünyaya taşımıştı. Fakat Luther'in siyasi ve dini mirası Avrupa'yı hala titretiyor iken onun müzikteki katkıları daha az biliniyor. Aslında müzik Luther'in ideolojisinde önemli bir yer tutmuş ve ölümünden sonra da radikal şarkıcıları teşvik etmişti. Onun popüler müzik tarzı ile günümüzdeki protesto hareketleri arasında bağlantı yok mu?
1517 öncesinde...
Psikoloji (Popüler Makaleler)
Exodus
Yaklaşık üç, dört yıldır üzerinde düşündüğüm, kendi terminolojimi oluşturduğum bir varoluş problemim vardı. Bugün problemimi çözdüğüme inanıyorum. Bu satırları Richard Wagner’in sevdiğim eserlerini bir sıraya dizerek yazmaya başladım, Wagner notalarıyla bana yardımcı olacaktır. Sistemimin adı hepliğin içindeki hiçlik!
Birinci kısmını Exodus olarak isimlendirdim, zira bu bir çıkıştır. Bir yıl önce yazdığım varoluş probleminde yol haritası gizli başlıklı yazımda da bunun bir çıkış olduğunu fakat hep aynı noktaya çıktığını söylemiştim, Exodus bu yönden özgür bir dünyaya açılış, zulümden ve baskıdan kurtulmak...
Püriten Ahlak ve Toplumsal Etkileri
İnsanı hayvandan ayıran en önemli özelliği kültürel yapısı, kollektif bilinçaltı oluşturarak kültürel miras bırakmasıdır. Bin yıl önceki örümcek, yuvasını nasıl yapıyor ve nasıl yaşıyorsa, şimdiki örümcek de aynı şekilde yaşar. Ancak insan bin yıl öncesi gibi yaşamamaktadır. İnsanoğlu bilgi ile gelişir, inanç ve kültürle yaşamını şekillendirir.
İkinci Dünya Savaşı sırasında biri Fransa’da, diğeri Japonya’da iki çocuk ormanda kayboluyorlar. İleriki yıllarda bu çocuklar ergenlik dönemlerinde nihayet bulunuyorlar. Konuşma öğrenmemiş, insanca yaşamayı öğrenmemiş bu gençlere insanlık değerleri öğretilemiyor. Bu olay tıp literatürüne...
Major Depresyon ve Hipokampus İlişkisi
Major depresyona sahip insanlar ile psikolojik açıdan sağlıklı insanların karşılaştırmasını yapan uluslararası birçok çalışma ile major depresyona sahip insanların daha ufak bir hipokampuse sahip olduğuna işaret edildi. Major depresyon, insanları hayatları boyunca ciddi şekilde etkileyen bir ruh hali bozukluğudur. Bir insanda major depresyon belirdiği zaman, üzüntü, hüsran, kızgınlık, tükenmişlik gibi süreklilik arz eden hisler kişinin her gününü mahvedebilir ve bu oluşan hisler haftalar, aylar, hatta yıllar kadar dahi sürebilir.
Avustralya Sidney Üniversitesi'ndeki Beyin ve Akıl Araştırma Enstitüsü’nden ENIGMA bilimsel araştırmacıları, araştırma...
Hiçbir Yerden Gelmiyorum Kendimden Başka
Neydi aitlik, ait olmak; ona mı olunmalı, buna mı olunmalı veya bir başkasına mı olunmalı. İnsan insana ait olur muydu? İnsan, varlığını, yaşamını, düşlerini bir ötekinin, ait olduğunun yanına bağlar mıydı; birinin içindeki doldurulamayan eksikliği bir diğeri, tam da kapatılacak şekilde yaratılmışçasına, tam da onun yanında, onunla olmak için doğmuşçasına, tamamlar mıydı? “Sanki tüm hayatım boyunca yanlış melodiyle dans etmiş gibiyim.” demiş Nietzsche. Aidiyet, birine duyulan aitlik, doğru melodiyle dans gibidir, bazen birlikte oluşturulan sessizliğin yarattığı müzik, doğru yanlış...
Aidiyeti Düşünürken
İnsanın dünya üzerinde kendisini keşfetme ve inşa etme süreci, genel bir bakış açısıyla değerlendirildiğinde, ben ve öteki arasında koyduğu sınıra ve kendi kültürünü diğer kültürlerden ayırma becerisine dayanır. Benzerlikler üzerinden kurduğu ilişki ise kendisini bir grup veya topluluğa ait hissetmesine etki eder. Bu oluşum çoğu zaman hayali bir süreç olsa da insanın kendini güvende ve huzurlu hissetmesi için gerekli görünmektedir. Bu kadar hayati ve çok yönlü bir kavramı anlamak ve açıklamak için görüşler öne sürülmüş olsa da, kavramların gündelik...
Aidiyet Dürtüsü ve İnsan Halleri
"Aidiyet" kavramı sözlük anlamı ile oldukça basit bir kelime gibi duruyor olabilir. Kime sorarsanız sorun mutlaka kafasında bir şeyler belirir; mamafih bu kelimenin tarif edilmesi ya da kişiler için ne anlama geldiğinin açıklanması istendiğinde durum biraz karışabilir. En azından benim için öyle oldu. Eğer sizlerin de kafası bu kelimenin açıklanması hususunda benim gibi karışıksa, olayı sadeleştirmek adına aidiyet teriminin sözlüklerdeki açıklamalarını paylaşayım: ait olma, bağlantısı bulunma, ilişkisi olma, hukuk literatüründe yerini almışken, sosyal bilgiler için kelime, benzer ve biraz daha...
Aşağılık Kompleksi
Hayat mücadelesinde tek başına yetersiz kalan ve topluluklar halinde yaşayarak bu sorunun üstesinden gelen insanın sosyal bir canlı olması onu birçok açıdan etkiler. Bir toplum içinde yaşıyor olmak, tek başına çözülemeyen birçok sorunun kolayca aşılmasını sağlar. Bununla birlikte bu durumun beraberinde getirdiği karmaşık etkileşimler bireyi çok çeşitli zorluklarla karşı karşıya bırakır ve doğaya karşı yetersizlik duygusunun yerini toplumsal yaşamın gerekliliklerine karşı yetersizlik hissi alır.
Psikolojinin öncü isimlerinden birisi olan ve bu alanda yaptığı birçok katkıya rağmen Sigmund Freud’un gölgesinde kalması...
Varoluş Probleminde Yol Haritası
Varoluşun ekstatik bir etkisinin olduğuna duyduğum inanç kuvvetlendi. Öncelikle, her nasıl herhangi bir kavrayış için gerekiyor ise, bireysel bir terminoloji yarattığımızı ve bunun kendi varoluşumuz için gerekli olduğunu kabullenmemiz gerekiyor. Kişinin varoluş problemiyle karşılaşması, problemin üzerinde durması ve problemi çözdüğüne inanması gibi üç temel safhanın oluşuna dikkat çekmeden evvel, kişinin terminolojisinin temeline inmekte fayda var.
Kişi kendi terimlerini var ederken birincil sosyalleşme evresinde, bilinç ve de bilinçaltı vasıtasıyla bazı ifade ve işaretleri sahiplenir. İkincil sosyalleşme ve resosyalizasyon evrelerinde ise hâlihazırda sahiplenmiş...
İçsel Öz Farkındalık
Öz farkındalık, haklı sebeplerle en büyük yönetim klişesi haline gelmiş gibi görünüyor. Araştırmalar, kendimizi açıkça gördüğümüzde daha kendimize güvenli ve yaratıcı olduğumuzu öne sürüyor. Daha sağlam kararlar veriyoruz, daha güçlü ilişkiler inşa ediyoruz ve daha etkili bir şekilde iletişim kuruyoruz. Yalan söyleme, hile yapma ve çalma ihtimalimiz daha az oluyor. Daha fazla promosyon alan, daha iyi çalışanlar oluyoruz. Ayrıca daha memnun çalışanlara ve daha kârlı şirketlere sahip olan daha etkin liderler oluyoruz.
Son yarım asırdır, araştırmacılar öz farkındalığın farklı farklı...
Antisosyal Kişilik Bozuklukları
Genel anlamda düşünüldüğü zaman yaşayan tüm insanlar aynı insan doğasına sahiptir. Hepimizin bedeni, aklı, duyguları ve düşünceleri vardır. Bunun yanı sıra insanları birbirinden ayıran; onları eşsiz ve kendine özgü olmalarını sağlayan özellikler dolayısı ile hiçbir insan tamamı ile başka bir insan ile benzer olamaz. Geniş bir tanımla düşünmek gerekirse insanlardaki bu bireysel farklılıkların tümünü kişilik özellikleri olarak tanımlarız. Ve bu kişilik özellikleri kalıtımsal ya da öğrenilmiş olabilir. Ancak kişiliğin en büyük özelliklerinden biri de esnek olmasıdır. Yani kişinin yaşadığı...
Zor Gerçek Haber Kaynağını Reddettirir
İnsan, sindirmesi zor gerçeklikle karşılaştığında, haberin kaynağını ve doğruluğunu reddeder. Kendimizi hiç bu şekilde görmüyoruz değil mi? Karşımızda yeterli ve mantıklı açıklama olursa, tabii ki de ikna olabiliriz diye düşünüyoruz. Doğru bulduğumuz düşünceleri savunma sebebimiz onların tutarlı, mantıklı ve açıklanabilir olduğuna inanmamızdan geçiyor. Bunu kendimize böyle söylüyoruz. Kimse kendi dünya görüşünün saçma olduğunu düşünmez, herkes kendi görüşünü doğru bulur. Ancak, konu başkalarının görüşlerine geldiğinde çok daha agresif şekilde eleştirebiliyoruz. Bunların bir sebebi var mı? İnsan davranışının derinliklerinde, bu şekilde...
İnsanlığın Mütemmim Cüzü: Kötülük
İyi ve kötü karşıtlığı toplumdan topluma değişen ve kültürden kültüre farklılaşan bir göreceliliğe sahip olmasına karşın insanlığın ortaya çıkışından beri var olan, tarih boyunca onunla birlikte sürüklenip gelişen ve karmaşıklaşan evrensel bir olgudur. Görünüşte herkesin iyinin tarafını tuttuğu bu mücadeleyi kavrayabilmek için kötülüğü anlamak, kötülüğü anlamak için de insanı mercek altına almak gerekir. İnsan da diğer tüm canlılar gibi hayatta kalma içgüdüsünün peşinden gider. Bu yolda ilerlerken hayatta kalmasını sağlayacak koşulları en üst düzeyde sürdürülebilir kılarak istikrara ulaşmak ve...
Kendine Tutunan İnsan
Üzerinde yaşadığımız dünya güneşin etrafında döner ama herkesin kendi etrafında dönen kendine ait bir dünyası da vardır. İnsan sosyal bir canlıdır; bir toplumun üyesi olarak o toplumun oluşturduğu düzen ve belirlediği kurallara uyum sağlayarak yaşar. Ne var ki birey ve toplum arasındaki uyum hiçbir zaman mükemmel bir seviyeye ulaşmamıştır. Kişinin ihtiyaçlarının karşılanmasındaki yetersizliklerin uyandırdığı hoşnutsuzluklar; toplumsal düzen ve kuralların, kültürel kalıpların bireyin özgürlüğünü kısıtlayıp üzerinde baskı oluşturması; toplumsal tabakalaşma ve sınıflaşmanın beraberinde getirdiği statü, hak ve ayrıcalıkların eşitsizliğe ve...
Olumlu Duygulanım
Duygular bize kim olduğumuzu anlatacak harika bilgi kaynaklarıdır. Günlük hayatlarımızda sıklıkla kullandığımız bir sözcük olduğu için duyguyu iyi tanıdığımız bir kavram olarak düşünürüz. Oysa çoğu insan için duygularını tanımlamak, düşüncelerden ayırmak, ifade etmek ve yönetmek zor bir iştir. Geçmişten gelen popüler bir inanç duygu ve düşünceyi hiyerarşik bir şekilde kıyaslamakta ve düşünmenin önemli, hissetmenin ise zayıflık olduğuna kanaat vermektedir. Günümüzün değişen dünyasında ise bu hiyerarşi tartışması çağ dışıdır. Araştırmalar duygu-beden ve zihnin karmaşık bir etkileşim içinde olduğunu kanıtlamıştır. Bireyler,...
Histrionik Kişilik Bozukluğu
Temel olarak ergenliğin ilk yıllarında başlayan, aşırı duygusal olma, dikkat çekme, yaptığı her şeyde çevresinin onay ve takdirini alma isteği ve bu isteğin çok yüksek düzeylerde seyretmesi olarak tanımlanabilir. Histrionik kişilik bozukluğu yaşayan kişiler her ortamda dikkatleri üzerine çekmeyi, sürekli olarak ilgi odağı olmayı isterler. İlgi ve dikkat çekmeyi başarmak ve sürekliliğini sağlamak için sürekli arayış içine girerler. Narsisizm ile aradaki en büyük fark bu kişilerin ilişkilerinde dikkatli davranmalarıdır da diyebiliriz.
Bahsi geçen bu olayda kişiler sürekli dikkat çekme, zengin...
Röportaj (Tümü)
Tayfur Aydın ile Sinemanın İzinde
Türkiye, çevresel şartlar ve jeopolitik açıdan komplike olmasının yanı sıra, çok uluslu bir yapıya sahip. Bu ülkenin tüm insanları diğer ülke vatandaşlarından farklı olarak türlü sebeplerle harmanlanan bir yaşantıya sahip oluyor. Sahip olduğumuz farklılıklar bizi biz yapan etkenleri doğururken, bu toprakların bize sunduğu şeyler ise hiç kuşkusuz bu çeşitlilikten de kaynaklanıyor. Bugün ülkemizdeki bu çeşitliliğin sinemadaki varyasyonlarından birine odaklanacağız.
Senarist, yönetmen ve yapımcı olarak kaliteli işlerin altına imzasını atan Tayfur Aydın ile Komplike için gerçekleştirdiğimiz bu söyleşide; yakın bir zamanda...
Koronavirüs Günlükleri: Hakan Başar
İlk konserini henüz on yaşındayken veren, Türkiye’nin en genç caz piyanisti Hakan Başar ile bir röportaj gerçekleştirdik. Daha önce İstanbul Caz Festivali, İzmir Avrupa Caz Festivali, Akbank Caz Festivali ve EFG Londra Caz Festivali’nin de içinde bulunduğu önemli festivallerde yer alan Başar, London Jazz News’dan Mike Collins’ten de performansı ile tam not aldı. Chick Corea ile çalışma fırsatına da erişen Hakan Başar’ın tanıştığı isimler arasında önemli caz müzisyenlerinden Ron Carter, Russell Malone, Eddie Gomez ve Donald Vega bulunuyor. Henüz...
Koronavirüs Günlükleri: Iskandar Widjaja
Tarzının kompleksliği ile bilinen ve yeni jenerasyonun en yaratıcı keman sanatçılarından biri olarak kabul edilen Iskandar Widjaja ile konuştuk. Müzisyen bir aileden gelen ve daha çok küçük yaşlarda keman çalmaya başlayan Widjaja, farklı müzik tarzlarını klasik müzik ile harmanlıyor. Son teklisi ‘Hip-Hop Symphony’yi 2 Ekim’de piyasaya süren Iskandar Widjaja ile konuştuk.
Röportaj: Nergis Fırtına
Yeni jenerasyonun en ilgi çekici keman sanatçılarından biri olarak görülüyorsunuz. Bu sadece ‘klasik crossover’ müzisyeni olduğunuzu için değildir muhtemelen. Sizi ilginç kılan nedir?
Her zaman yenilikçi ve kalıpların...
Dikkat Tiyatro Çıkabilir ile Seyyah Sahne
Dikkat Tiyatro Çıkabilir ekibinden Ali Rıza Bora ve Sinem Soykök ile tiyatro ve topluluğun yeni projeleri hakkında konuştuk. Ekip "Eski ve az kullanılmış kumaşlardan kostümlerimizi kendimiz dikiyor, eski ve işe yaramayan tahta ve ıvır zıvırlardan dekor ve aksesuar yapıyoruz. Elbette yapacağımız projelerimiz ve bunları daha fazla insanla paylaşabilmek adına sponsorlara ihtiyaç duyuyoruz ama gelin görün ki olmaması bizim bunu yapmaktan vazgeçmemize neden olmuyor." dedi.
Röportör: Nergis Fırtına
”Dikkat Tiyatro Çıkabilir” nasıl bir topluluktur? Nasıl tanımlarsınız ve genel hatları ile neyi amaçlamaktadır?
Kendimize...
Koronavirüs Günlükleri: Berk Kır
Koronavirüs günlükleri” adlı röportaj dizimizin üçüncü konuğu fotoğraf sanatçısı Berk Kır oldu. Bildiğiniz üzere, 2020 yılına birçoğumuz büyük umutlarla başlasa da birçok şey pek düşündüğümüz ve dilediğimiz gibi olmadı. Bu yıl için tasarladığımız planlar veya işler istediğimiz gibi gitmedi. Yaklaşık yüz yıl kadar önceki İspanyol Gribinin ardından, tarihin en büyük salgınlarından biriyle karşı karşıya kaldık. Çeşit çeşit temizlik malzemesi, dezenfektan, gıda ürünü ve pek çok şey stoklandı, tedbir amacıyla birçoğumuz evlerimize kapandı. Neler olduğu kadar neler olacağını da kestiremediğimiz...
Endless Art Taksim
Açıldığı günden bugüne birçok sanat etkinliğini bünyesinde barındıran Endless Art Taksim, çağdaş sanatın nabzını tutmaya devam ediyor. Elmadağ Caddesi'nde bulunan Endless Art Taksim, plastik sanatlar, performans sanatı ve sahne sanatlarına ev sahipliği yapıyor. Bu sanat dalları için ayrılmış mekanların yanı sıra, içerisinde eğitim ve seminerler de düzenlenen Endless Art Taksim'in sanat direktörleri ve aynı zamanda küratörleri olan Miray Aydın ve Buket Bal ile konuştuk.
Röportaj: Nergis Fırtına
İlk olarak Endless Art nasıl bir oluşumdur? Nasıl bir konsept benimsemektedir?
Miray Aydın: Endless Art...
Koronavirüs Günlükleri: Ediz Hafızoğlu
Koronavirüs günlükleri” adlı röportaj dizimizin beşinci konuğu müzisyen Ediz Hafızoğlu oldu. Bildiğiniz üzere, 2020 yılına birçoğumuz büyük umutlarla başlasa da birçok şey pek düşündüğümüz ve dilediğimiz gibi olmadı. Bu yıl için tasarladığımız planlar veya işler istediğimiz gibi gitmedi. Yaklaşık yüz yıl kadar önceki İspanyol Gribinin ardından, tarihin en büyük salgınlarından biriyle karşı karşıya kaldık. Çeşit çeşit temizlik malzemesi, dezenfektan, gıda ürünü ve pek çok şey stoklandı, tedbir amacıyla birçoğumuz evlerimize kapandı. Neler olduğu kadar neler olacağını da kestiremediğimiz için,...
Sibil ile Ermeni Müzik Kültürü
Türkiye'nin ilk Ermenice klibini çeken ve yayınlayan bol ödüllü ses Sibil ile müzikal yaşamından konuştuk. Sibil: “Anadilim, kültürüm benim için çok değerliydi ve bunun doğup büyüdüğüm topraklarda bilinmesini sağlamak en büyük isteklerimden birisiydi” diyerek ifade etti.
Ropörtaj: Nergis Fırtına
Klasik bir giriş olacak, ama müzikal yolculuğunuz nasıl başladı?
Müzik hayatıma ilk olarak Feriköy Surp Vartanants kilise korosunda korist ve sonrasında da solist olarak başladım. Koro ile çeşitli festivallere ve konserlere katılıyorduk. Ancak en büyük hayalim bir albüm sahibi olmaktı. Anadilim, kültürüm benim için çok değerliydi...
Kampüs Cadıları ile Patriarkinin Savaşı
Erkek egemenliğine karşı dimdik ayakta durmak için bir araya gelen Kampüs Cadıları, nasıl bir oluşum olduklarını ve neyi amaçladıklarını dile getirdi. Erkek egemenliğinin hüküm sürdüğü Türkiye’de, ikinci cins olarak görülen ve bu nedenle her türlü ayrımcılık, şiddet, taciz, tecavüz ve saldırıya maruz bırakılan kadınların; özgürlüğü ve yaşamı savunmak için yan yana geldiği bir genç kadın örgütü. Elbette kökleri bu kadar yakın bir tarihe dayanmıyor ama. Kadınların mücadele tarihi, bin yıllara dayanıyor.Oluşum kadınları korkusuz ve daha güçlü olmaya davet ediyor!
Röportör: Nergis Fırtına
Kampüs...
Koronavirüs Günlükleri: Elvin Hoxha Ganiyev
Koronavirüs günlükleri” adlı röportaj dizimizin altıncı konuğu keman virtüözü Elvin Hoxha Ganiyev oldu. Bildiğiniz üzere, 2020 yılına birçoğumuz büyük umutlarla başlasa da birçok şey pek düşündüğümüz ve dilediğimiz gibi olmadı. Bu yıl için tasarladığımız planlar veya işler istediğimiz gibi gitmedi. Yaklaşık yüz yıl kadar önceki İspanyol Gribinin ardından, tarihin en büyük salgınlarından biriyle karşı karşıya kaldık. Çeşit çeşit temizlik malzemesi, dezenfektan, gıda ürünü ve pek çok şey stoklandı, tedbir amacıyla birçoğumuz evlerimize kapandı. Neler olduğu kadar neler olacağını da kestiremediğimiz...
Koronavirüs Günlükleri: Dengin Ceyhan
"Koronavirüs günlükleri" adlı röportaj dizimizin ilk konuğu piyanist Dengin Ceyhan oldu. Bildiğiniz üzere, 2020 yılına birçoğumuz büyük umutlarla başlasa da birçok şey pek düşündüğümüz ve dilediğimiz gibi olmadı. Bu yıl için tasarladığımız planlar veya işler istediğimiz gibi gitmedi. Yaklaşık yüz yıl kadar önceki İspanyol Gribinin ardından, tarihin en büyük salgınlarından biriyle karşı karşıya kaldık. Çeşit çeşit temizlik malzemesi, dezenfektan, gıda ürünü ve pek çok şey stoklandı, tedbir amacıyla birçoğumuz evlerimize kapandı. Neler olduğu kadar neler olacağını da kestiremediğimiz için,...
Koronavirüs Günlükleri: Yeis Sensura
“Koronavirüs günlükleri” adlı röportaj dizimizin ikinci konuğu müzisyen Yeis Sensura oldu. Bildiğiniz üzere, 2020 yılına birçoğumuz büyük umutlarla başlasa da birçok şey pek düşündüğümüz ve dilediğimiz gibi olmadı. Bu yıl için tasarladığımız planlar veya işler istediğimiz gibi gitmedi. Yaklaşık yüz yıl kadar önceki İspanyol Gribinin ardından, tarihin en büyük salgınlarından biriyle karşı karşıya kaldık. Çeşit çeşit temizlik malzemesi, dezenfektan, gıda ürünü ve pek çok şey stoklandı, tedbir amacıyla birçoğumuz evlerimize kapandı. Neler olduğu kadar neler olacağını da kestiremediğimiz için,...
Koronavirüs Günlükleri: Elif Çağlar
"Koronavirüs günlükleri” adlı röportaj dizimizin yedinci konuğu caz müzisyeni Elif Çağlar Muslu oldu. Bildiğiniz üzere, 2020 yılına birçoğumuz büyük umutlarla başlasa da birçok şey pek düşündüğümüz ve dilediğimiz gibi olmadı. Bu yıl için tasarladığımız planlar veya işler istediğimiz gibi gitmedi. Yaklaşık yüz yıl kadar önceki İspanyol Gribinin ardından, tarihin en büyük salgınlarından biriyle karşı karşıya kaldık. Çeşit çeşit temizlik malzemesi, dezenfektan, gıda ürünü ve pek çok şey stoklandı, tedbir amacıyla birçoğumuz evlerimize kapandı. Neler olduğu kadar neler olacağını da kestiremediğimiz...
İstanbul Trip ile Sokağın Nabzı
“Müzik daha çok endüstriyelleştirildi. İnsanlar söylemek istediklerini söyleyemiyor bazı nedenlerden dolayı. Başka bir neden ise bazı insanlar yükseldi. Bu işten para kazanmaya başladı. Bazı insanlar da esnaf kafasına girdi. Bunun haliyle kötü sonuçları da oluyor ama biz müziğe kendimizi adadığımızdan dolayı bizim için daha iyi oluyor. Bu şekilde kendimizi daha geniş kitlelere anlatabiliyoruz.”
Röportaj: Leo Xandre
Öncelikle kendinizden bahseder misiniz? Siz kimsiniz ve nasıl tanıştınız?
Şam: 21 yaşındayım. Müzik dışında bir şeyle uğraşmıyorum.
Xir: 27 yaşındayım. Yaklaşık on yıllık bir arkadaşlığın devamı...
In Hoodies ile Yenilikçi Müzik Anlayışı
Alternatif ve bağımsız müzik dünya genelinde ön plana çıkmayı başardı. Türkiye'de de bu müzik türleri son dönemde atağa geçmiş görünüyor. Başarılı ve dikkat çeken isimlerden Murat Kılıkçıer ya da yürüttüğü proje ismiyle ifade etmek gerekirse “In Hoodies” ile bir araya geldik. Kılıkçıer, henüz ilk albümüyle dahi Türkiye müzik piyasasına hızlı bir giriş yapmış ve kendinden söz ettirmişti. Kılıkçıer ile Bursa'dan İngiltere'ye uzanan hikayesini, bağımsız müzik piyasasını, ilk albümünü, şarkılarını ve gelecek planlarını konuştuk.
Ropörtaj: Nergis Fırtına
En merak edilenlerden ilki ile başlayalım;...
Sinema (Popüler Makaleler)
Suçluluğun Gençlik ve Yaşlılık Hâlleri: Julieta
"Julieta bir Pedro Almodóvar filmi mi?" diye sorabilir seyirciler Julieta'nın seyri boyunca. Filmin ilk birkaç sahnesinde “Bir Almodovar Filmi" ile karşı karşıya olduğunun ayırdına varsa bile, sahneler ilerledikçe bir Almodóvar filminden yer yer uzaklaşmaya başladığına ilişkin güçlü belirtiler ağırlığını hissettirebilir. Tam da bu noktada seyirci, izleme deneyimiyle ilgili ilginç bir karar vermek durumunda kalabilir: Julieta'yı dram türüne ait bir film olarak mı, bir Pedro Almodóvar filmi olarak mı seyredip değerlendirmeli?
Bazı yönetmenler vardır ki, filmografileri boyunca itinayla inşa ettikleri tarzları,...
Sinemada Kurgu ve Ritim İlişkisi
Bir filmin en önemli unsurlarından biri, şüphesiz kurgudur. Filmin, İngilizce karşılığına bakıldığında “motion picture”, hareketli görüntü anlamına gelmektedir. Lakin, hareketli görüntüler kendi başlarına hareket etmezler. Analog dönemde, bir pelikülün üstüne dikey bir şekilde birbirini art arda izleyen görüntüler dizilirdi. Günümüz dijital döneminde ise bir kurgu programında, doğrusal bir düzlemde art arda sıralanarak hareketler sıralanmaktadır. Elbette, bu sıralama bir sinema filmini açıklamaya yetmemektedir. Zira, burada devreye giren “kurgu” kavramı önemlidir.
Kurgu, Hugo Munsterberg’in sinema ile psikanaliz ilişkisini kurduğunda seyircinin karanlık bir...
Erotik Mi, Nevrotik Mi: Tutku Oyunu
Kaleydoskoplara bayılırdım çocukken. Hani şu iç yüzeyi kırık aynalarla ve renkli camlarla kaplı çiçek dürbünleri... Gözünüzü dayar çevirirdiniz ve dünyanız değişirdi. Işığın yansıdığı yüzeyler, hayal gücünüzü harekete geçirecek farklı biçim ve renklerde yüzlerce mucize kapı açardı önünüze. François Ozon, son filmi Tutku Oyunu’nda, kadın kahramanı Chloe’yi işte böyle bir tür kaleydeskop gibi kullanıyor. Bernardo Bertolucci’nin sinema salonları için söylediği: “Zifiri karanlıkta bir boşluk… Rahim gibi!” benzetmesini Ozon bir basamak daha öteye taşımış. Filmin daha ilk sahnesinde kadının cinsel organından başlayıp...
Balina Sırtındaki Kızın Hikayesi: Whale Rider
Savaşçılık, Maori toplumunda önemli bir yere sahiptir. Bu durum ister istemez ataerkil bir düzenin ortaya çıkmasına ve kadınların geri plana atılmasına yol açmıştır. Ancak savaşçı sıfatını edinebilmek için de ciddi anlamda çaba göstermek gerekir. Buluğ çağına gelen her erkek, çeşitli seremonilerle yetişkinliğe geçiş yapar ve toplum içerisindeki konumları bu dönemde gösterdikleri becerilere göre belirlenir. Bununla birlikte kimin lider olacağını da tanrılar belirlemektedir. Lider ana rahmine düştüğü andan itibaren seçilmiştir ve tanrılar bunu çeşitli alametlerle halka duyururlar. Elbette tanrılar bu...
Dedi Austerlitz
Austerlitz tren istasyonlarında, sokaklarda, kafelerde, fotoğraflarda, albümlerde, filmlerde ve ona anlatılanlarda köklerini, yani gerçekte kim olduğunu arar. Kendini bulmaya yönelik çıktığı yolculuğunun başında, belleğinde çocukluğuna dair elle tutulur bir anısı yoktur, hafızasındaki izler gerçek kimliği gibi silinmiştir. Austerlitz yolculuğu boyunca, II. Dünya Savaşı sonrası bir çocuk olarak hayatta kalan personası ile yüzleşir. Belleğin akışkanlığı ve ritmini Sebald..." dedi Austerlitz” diye yazarak, daha doğrusu bölerek, akışı parçalarla, tam da belleğin getirisi olan kopuşkanlıkla betimler. Austerlitz biçimsel olarak kopuk ve bölünmüş...
2000 Yılında Yaşayan Hamlet’in Başına Gelenler
Hamlet, Michael Almereyda’nın filminde, 17'nci yüzyıl Danimarka sınırlarından çıkıp, 2000 yılı New York şehir atmosferine adapte olmuş bir şekilde karşımıza çıkıyor. Hamlet için gelecek, günümüz izleyicisi için yakın geçmişte geçen film, siyasi, kültürel ve sosyo-ekonomik göstergelerinin her birini, ana kahraman Hamlet ile birlikte 2000 yılının New York’una taşımış durumda. L. Gianetti’nin uyarlama tanımına göre, aslına sadık bir uyarlama şeklinde tanımlayabileceğimiz Hamlet filmi, aynı zamanda, G. Wagner’in sınıflandırmasına göre Commentary kapsamına da yerleştirilebilir. Filmin yönetmeni Almereyda’nın, Wagner’in tanımıyla örtüşen birtakım...
Logan: Yaşlı Kurt Post Apokaliptik Diyarlarda
X-Men evreninin en aykırı karakterlerinden birisi olan Wolverine’in sinema macerası 2017 yılında beyazperdede izlediğimiz, James Mangold filmiyle şimdilik tamamlanmış gözüküyor. Karakteri canlandıran Hugh Jackman ile Wolverine’in birlikteliği on yedi yıl önce çekilen ilk X-Men filmine dayanıyor. Yeni bin yılın başı süper kahramanların sinemadaki hâkimiyetinin ayak seslerini yeni yeni duyduğumuz bir dönemdi. X-Men filmi insanların mutantların varlığından haberdar olduğu bir dünyayı tasvir ediyordu.
Film, mutantlar ile insanların bir arada ve eşit şartlarda yaşayabileceğine inanmayan Magneto ve bu birlikteliğe dair umudunu asla yitirmeyeceğini hissettiğimiz Charles Xavier’in nam-ı diğer Profesör X’in mücadelesini gözler...
Home Ludens ve Oyunlaşan Dünya
İnsanlığın evrimi yüzyıllar boyunca sorgulanmıştır. Biyoloji dünyasında “homo sapiens” sınıflandırması mevcut olsa da filozoflar tarafından “homo faber” adı da yeni bir kavram oluşturulmuş, üstüne de Friedrich Nietzsche’nin bir insanın gelebileceği en üst mertebe sayılan “üst insan” kavramı da karşımıza çıkagelmiştir. Lakin çok da zikredilmeyen fakat üstüne okumalar yapıldığı zaman sorgulatan başka bir mertebe de mevcut. O da: Homo Ludens, yani oynayan insan.
Ludens kelimesi, Latincede ludus yai oyun, eğlence anlamına gelen kelimeden türemiştir ve özellikle iletişim alanında kullanılan “Ludification” kavramı da...
Andrey Tarkovski: Şiirin Sineması
1917 Bolşevik İhtilali’nden sonra Rus sinemacılara geniş imkânlar tanındı. Özellikle 1920-1930 yılları arasında Sovyet sineması kendisini dünya sahnesinde kabul ettirmiş ve Rus sineması çağının en önemli gösterimlerine sahne olmuştur. Vertov’un Kameralı Adam filmi, Eisentein’in Grev, Potenkin Zırhlısı, Pudovkin’in Ana filmi filmler devrimin propagandasını yapmıştır. Sinemada devrim niteliği taşıyan kurgunun teorik hale gelmesiyle bu dönemin Rus sinemacıları tarafından geliştirilmiştir.
Sinema şirketlerinin hızla devletin eline geçmesiyle birlikte Sovyet sineması kendi film stüdyolarını kurmuştur. Sovyetlerin politik anlayışını yansıtan yönetmenler yetiştirilmeye başlanmış bu da...
Kategorik Bir Dışlayıcılık: Tystnaden
Tüm canlılar gibi insan da iletişim kurar. İletişim kurarken jest ve mimiklerin yanı sıra, karmaşık ve kapsamlı diller kullanıyor oluşumuz bizi farklılaştırır. Öte yandan, iletişim kurmak için, soyut konuları dahi aktarabildiğimiz ve tartışabildiğimiz bir dilimizin olması, sağlıklı bir iletişim kurabilmemizin teminatı değildir. Sanıyorum Bergman, Sessizlik’te söz konusu iletişim sorununu ele alıyor.
Filmin başında birisi güzel ve alımlı, diğeri ise ağır bir hastalığa yakalanmış olan iki kız kardeş ve güzel olan kadının oğlu, hem sıcak ve dolayısıyla boğucu, hem de iç...
Kitle Anlatı Düzeni: Ranciere, Cavell ve Lanzmann
Ranciére, polis ve politikacılar üzerine yazarken polisin imlediği şeyden farklı; neyi konuşup konuşmayacağımızı ya da neyi yapıp yapamayacağımızı belirleyen bir otorite olduğunu belirtir. Politika ise tam da polisi sarsan alandır. Politika, polis tarafından istismar edilmiş bir anlayış ve kavrama formu olduğundan burada insanlar kendi eylemlerinde karar kılmakta ve bu karar için de uygun bir mecra politika tarafından oluşturulmaktadır. Politika gücünü fikir birliğinden değil, uyuşmazlıktan alır. Tepkinin de yeri fikir uyuşmazlığına bağlı kalarak politikanın içindedir ve bu sebeple her türlü...
Quentin Tarantino ve Şiddet
Şiddet ve suç türü genellikle birlikte anılmakta, türün beklenti ve geleneklerinin bir parçası olmaktadır. Suç filmlerine gösterilen tepki genellikle filmin bir yapı olarak statüsünü görmezden gelir. Bu da yoğun ihtilaflara ve ahlaki paniğe neden olur. Perdede izlediğimiz şiddet üzerine yazılan yazılar; erkeğin temsili, kadına şiddet, şiddetin karakterin bir parçası olduğu yönündedir. Bu tarz eleştiriler filmin anlamlandırılmasını zorlaştırır. Özellikle son dönem Amerikan sinemasının önemli isimlerinden, ilk filminden bu yana bütün bu eleştirilere göğüs geren Quentin Tarantino ve sinemasını bu yazıda...
Sinemada Büyünün Temsili
Orta Çağ’da, yani Avrupa’nın dogmatik düşüncelerle kendini çerçevelediği, Hıristiyanlığın en karanlık çağında kilisenin insanları sınırlamak için engizisyon, endüljans ve aforozu kullandığı dönemde, paganizmden gelen ve masum insanların ölümüne neden olan büyü, birçok batıl inancıyla birlikte günümüze kadar gelmiştir. İlk çağlardan, çok tanrılı inanışlardan bu yana halen varlığını ve konumunu güçlü bir şekilde koruyan büyü, hem korkutucu bir öğe, hem de kötülüklerden korunmanın en kolay biçimi sayılmaktadır.
Çocukluğumuzda dinlediğimiz ya da okuduğumuz masalların hemen hemen hepsinde büyünün izleri bulunmaktadır. Bu da...
Sinemada Cinsel Devrimin Kültürel Uzantısı Olarak Erotik Korku Türü
Amerikan gotik edebiyatının ilk yazarlarından olan H. P. Lovecraft, “Supernatural Horror In Literature” isimli çalışmasına “İnsanlığın en eski ve en güçlü duygusu korkudur; en eski ve en güçlü korku ise bilinmezliğin korkusudur” vurgusuyla başlar. Korku, insanlığın en eski duygusu olmasının yanında aynı zamanda insanın tarihsel ve toplumsal gelişimiyle de ilişkili olan bir olguyu ifade eder. İnsanın ilkin doğaya karşı olan ölüm içerikli korkuları, asırlar geçtikçe yerini toplum içinde ortaya çıkan yeni korkulara bırakmıştır. Bilinmezlikle beslenen ölüm korkusu Sanayi Devrimi’nden...
Yeni Nesil Türk Sinemasında Kadının Yeri
Clarissa P. Estes’in “Kurtlarla Koşan Kadınlar” adlı kitabı güçlü kadının adeta yol göstericisi niteliğindedir. Son zamanlarda yeni nesil Türk sinemasına göz atmam gerekti. Tabii yeni nesil Türk sineması diyerek bütün bir sinemayı kastetmiyorum. Bu kümede yaptığım senaryo incelemeleri sonucunda sadece romantik komedi filmlerini tartışacağız. İşte bu noktada “Kurtlarla Koşan Kadınlar” kitabı bizim yardımcımız olacak.
Bu konulara kafa yorarken, geçtiğimiz haftalarda önüme bir araştırma şeması düştü. Hatta birçoğunuzun önüne düşmüş olabilir çünkü bu şema kadının Türk televizyonundaki yerini ve davranış biçimlerini...
Sosyoloji (Popüler Makaleler)
Devrimcileşen Nesneler
Bundan onlarca yıl önce yapılması çok zor, hatta lüks görünen şeyleri, içinde yaşadığımız zaman diliminde hemen her sınıftan insan yapabilir, erişebilir duruma geldi. Misal; içinde jakuzileri, açık büfe sınırsız yeme içme alanları, eğlence parkları, lüks odaları bulunan bir konsept gemiye doluşup okyanuslar aşmak, ihtiyaç duyduğunuz pek çok ikonlaşmış markayı tek çatı altında toplayan, alışverişten sıkıldığınızda sizi kahve içmeye veya sinema salonlarında başka bir dünyaya girmeye davet eden mega alışveriş merkezlerinde zaman öldürmek, müzikten tutun da Amazon ormanlarına, Uzak Doğu...
Normatif Sapmalar
Sapma ve suç sosyolojisi, kültürel normları, zamanla nasıl değiştiklerini, nasıl uygulandığını ve normlar bozulduğunda bireylerin ve toplumların başına neler geldiğini inceler. Sapma ve sosyal normlar, toplumlar, topluluklar ve zamanlarda farklılık gösterir ve genellikle sosyologlar bu farklılıkların neden mevcut oldukları ve bu farklılıkların bu alanlardaki bireyleri ve grupları nasıl etkilediği ile ilgilenir. Fakat sosyal bilimcilerin işleri zorlaştı. Nitekim sosyologlar, sapkınlığı, beklenen kurallara ve normlara aykırı ve uyumsuz davranış olarak tanımlamaktadır. Bunun yanı sıra sapkınlık, uyumsuzluktan daha fazlasıdır. Çünkü sosyal beklentilerden...
Hakikat Kuramının Önemi
Hakikat denilince herkesin üzerine uzlaşabileceği, ortaklaştırıcı bir figür beklentisi yaratılır genelde. Oysa hakikat kavramı ve hakikat kuramları birbirinden alabildiğine farklı renklerde gelen türlü çeşitli biçimlerde olabilir. Peki hakikat kadar temel bir kavram üzerine dahi uzlaşamayan insanlar nasıl ortak bilgi üretebilirler veya hakikat gerçekten de temel bir kavram mıdır?
Felsefe literatüründe pek çok hakikat kuramı bulunabilir ancak bunların yaygın olarak bilinen birkaç tanesine değinmek bu kuramların nasıl çizgilerle birbirlerinden ayrıldıklarına dair yeterli kanı uyandırabilir. Hakikatin tekabüliyet kuramı örneğin hakikatin ve onu...
Dini Fundamentalizm
Bir dini oluşturmakta olan tüm statik unsurlar, onu yaşayan müritlerinin düşünce dogmatiği ile şekillenmekte ve genellikle dini tabiattaki birçok kurala körü körüne bağlı, çağdaş, sosyal ve siyasi yaşam ile ilgili üzerinde uzlaşılmış prensiplere karşı tepkisi olan inancı belirtilmektedir. Buna bağlı olarak da, bu bağlamda fundamentalist hareketler, seküler kirlenmeye karşın kendi zeminini koruma, hatta modernizasyonun zaaflarından yararlanarak da zeminini üzerine koyarak kazanma çabasında olan tehlike altındaki dini hareketlerden doğmuş tarihi karşı ataklardır da diyebiliriz.
Kendi kimliği ve değerlerinin tehdit altında olduğuna...
Düzen ve Değişme
Yolculuğuna 13,8 milyar yıl önce neredeyse küçücük bir nokta olarak başlamasına karşın çapı doksan üç milyar ışık yılı gibi akla hayale sığmayan bir büyüklüğe ulaşan, bununla kalmayıp her an baş döndürücü bir hızla büyümeye devam eden evrenin ve buna bağlı olarak dünyanın sürekli bir değişim içinde oluşu canlılar üzerinde olumlu ya da olumsuz etkiler yaratabilir.
Canlılar bu etkiler karşısında türsel özelliklerinin sağladığı olanaklar doğrultusunda savunma ve uyum mekanizmaları geliştirmeye çalışır, söz konusu etkilerin getirdiği değişimlere ayak uydurabilenler daha yüksek bir...
Yapısökümün Tehlikeleri
Postmodern felsefenin rock starlarından Derrida’nın ortaya çıkardığı yapısöküm kavramına sosyal bilimlerle uğraşıp da aşina olmayan azdır. Çok basite indirgeyerek Derrida’nın yapısökümünün metin ve anlam arasındaki bağlantının güncel bir inceleme yöntemi olarak ortaya çıktığı söylenebilir. Metnin okuyandan bağımsız olmadığı, farklı okumaların-bağlamların farklı anlamlar vereceği düşüncesi temelde bir metnin sayısız biçimde okunup sayısız anlam çıkarılabileceğini vurgulayan muhteşem bir yöntemdi. Özellikle batıcı modernist ve dominant okuma biçimlerine karşı post-kolonyal, feminist, azınlıkçı ve çoğullukçu okuma yöntemlerine ciddi fırsatlar tanıması bağlamında sol ve ilerici...
Muhafazakarlar Niçin Gereklidir?
Bir toplumu toplum yapan ortak değerleri midir, paylaştığı tarihsellik midir? Yoksa yalnızca mevcut koşullar mı yoksa ırktan dine, dilden fizyolojiye başka bir özellik mi bunu tetiklemektedir? Bu soruya vereceğiniz yanıt nasıl bir sosyolojik algınız olduğu ile derinden alakalıdır. Faşizmden sosyalizme, anarşizmden komünizme pek çok ideal toplum betimlemelerinin bulunduğu dünyamızda; politik, sosyolojik, genel itibariyle çok temel bir düzene sahiptir. Toplumsal hiyerarşilere karşı ve eşitliğin yanında olan güçlere sol, toplumsal hiyerarşinin lehine olan güçlere ise sağ demişizdir. Bu bağlamda hiyerarşi yaratıcı...
Metafizik ve Sosyoloji: Gabriel Tarde
19’uncu yüzyıl Fransa’sı cumhuriyet ve monarşi arasında mekik dokuyup, zenofobik eğilimlerle boğuşurken, aynı zamanda sosyoloji bilimi hakkında hararetli ve ilginç tartışmalara ev sahipliği yapıyordu. Sosyolojinin babası kabul edilen Durkheim, asrın sonlarında henüz bu ünvanı hak etmemişti. Entelektüel çevreler, Bruno Latour’un en büyük ilham kaynağı Gabriel Tarde’ın, Durkheim’in düşünce tarzına karşı çıkışını büyük bir ilgiyle izliyordu. Ciddi tartışmalar gerçekleşmiş ve ülkenin fikir adamları ikiye bölünmüştü. 1900’lerin başına gelindiğinde Tarde, yaklaşık yirmi senedir sürdürdüğü savaşı kaybetmişti. Durkheim kazanmıştı. Yenilgisinden sonra ortadan...
Liberalizm
Liberalizm, son iki yüz elli yılda Batı düşüncesinin ana akımıdır. Liberalizm hakkında ne okuyayım demek, modern Batı medeniyeti hakkında ne okuyayım demekle bir. Ne yersen yarar. Otoritenin ve geleneğin taleplerine karşı sırtını dayayacak bir yer bulma ihtiyacından doğmuştur. O dayanak, özgürlük fikrinde bulunmuştur. Der ki; bireyin aklı ve vicdanı özgürdür. Doğuştan gelen bir takım haklara sahiptir. O haklar kutsaldır. Devletin ve organize dinin taleplerine koz basar.
Mittir elbette, masaldır, ama çok kuvvetli bir mittir. İnsanlığın yüz küsur bin yıllık tarihinin...
İthal Sosyoloji
Toplumbilim dediğimiz alan; toplumsal ilişkileri irdeleyen, betimleyen, bazen tanımlayan ve inceleyen bir bilimsel uğraştır. "Bilimsel uğraştır!" diyebiliyoruz, çünkü sosyolojinin bir bilim mi, zanaat mı yoksa sanat mı olduğuna dair küresel akademik çevrenin kafası oldukça karışık. Bourdieu’nun da katkı sağlayıcılardan birisi olduğu 1991 tarihli "The Craft of Sociology" bu alanda her nedense kafa karıştırıcı kitaplardan birisidir. Oysa ki; Bourdieu’nun pek çok noktada sosyolojiyi bir bilim olarak kabul ettiği ortada iken hala bu kitap ve benzeri çalışmalara atıfta bulunarak sosyolojinin ne...
Seks İşçiliği ve Erkek Genelevleri
Modern çağdan önceki süreçten günümüz zamanına denk süregelen tüm tarihsel kilometre taşlarında insani var oluşun özel alanlarda bilinen her şeyin, bireylerin ve yaşam standartlarının dayattığı şartlar neticesinde fiziksel bekasını bedenleri ile temin eden kadınlar gizli saklı tutulmaktalar. Geçmiş dönemde ne yazık ki kadınlar ve köleler aynı kategoriye dahildirler. Bu gizlilik, bir kimseye aidiyetinde olduklarından değil, yaşamlarını bedeni işlevsellikleri ile emek sarf ederek kazanıyor oldukları içindi.
Dönem şartları ile baş edebilmeyi biraz daha tanımlamaya çalışır ve yoğunlaşırsak; bu tıpkı kadının özel...
İhtiyaç ve Ötesi
İnsan, diğer tüm canlılar gibi yaşamını sürdürebilmesi için birtakım ihtiyaçlarını karşılamak zorunda olan bir varlıktır. Ne var ki, diğer canlılar gereksinimlerini genellikle anlık ya da kısa süreli olarak karşılamakla yetinirken, insan tüm davranışlarını şekillendiren istikrar duygusunun etkisiyle gelecekte oluşacağını öngördüğü ihtiyaçlarını da önceden karşılamanın yollarını arar ve kendisini bu alanda sonu gelmeyen bir uğraşın içinde bulur.
Başlangıçta kendisinden çok daha güçlü ve hızlı olan vahşi canlılardan sakınması gereken bir ortamda bulduğu bitki, böcek ve küçük hayvanlarla yetinen, avlanan hayvanların geride...
Tarafsızlık Taraftarlığı
19'ncu yüzyıldan itibaren günümüz haline evrilene dek asıl içeriğine kavuşması tamamlanan entelektüel kelimesi, Jean-Paul Sartre tarafınca; "entelektüel, üstüne vazife olmayan işlere karışan kişi" olarak tanımlanmaktadır. Albert Camus ise, "tarihi yapanların değil, tarihe maruz kalanların yanında olan kişi" tanımını bu konuya iğnelemiştir. Tarihteki bu tariflere bir çok şey daha eklenebilir, ama sonuç itibari ile entelektüel kesinlikle itirazcı olmasının kaçınılmazlığı ile ortaya çıkmak zorundadır. Veya itiraz etmeyen bir düşünür, bir yazar veya bilginin entelektüel olması asla mümkün değildir de diyebiliriz. Fakat...
Nesneden Bedene: Tüketim
Tüketim; insanın varlığından bu yana süregelen bir kavram. Ancak ben burada size tüketimin derinlemesine bir geçmiş dönem tahlilinden hareketle anlatım yapmayacağım. En genel şekilde geçmişte yaşamı idame ettirme ve ihtiyaç karşılama aracı olan tüketim, bugün hepimizin bildiği gibi yeni bir kabile söylemi olarak ahlakileşti. Güncel dünyamızın son kültürü tüketim insani dengenin varlığını ortadan kaldırıp, ruhsal tutarlılığı günden güne artan bir şiddetle tehdit ediyor. Üstelik bunu rıza ile gerçekleştiriyor. Reklamları, vitrinleri, nesneleri ve kendine özgü söylemiyle tüketim, artık hayatın her...
Toplumsal Uyum
Topluma uyum sağlamak, yargılanmamak, dışlanmamak, ait olabilmek adına sürekli korkutularak yetiştirildik. Korkular üretmeyi öğrendik. Karanlıktan gelip bizi alacak öcüler, yalan söylersek yanacağımız cehennemler, bedenlerimize dokunursak işleyeceğimiz büyük günahlar, büyüdükçe bizden beklentileri yerine getiremediğimiz zaman maruz kalınan ağır eleştiriler...
Büyüdükçe, bu tip yapmalar, yapmalılar bizi öylesine ele geçirir ki artık içimizde hiç susmadan konuşan, eleştiren ve yargılayan; konuşan toplumun sesini kendi sesimiz sanmaya başlarız. O sesi dinledikçe ve uyum sağladıkça kabul gördüğümüzü, bedeller ödeyerek öğreniriz. Öğrenmek zorunda kalırız. Toplumun sesi, mahallenin...
Tarih (Popüler Makaleler)
Mühim 1943 Yılı: İkircikleri, Hayalleri ve Hareketleriyle Wehrmacht
1933 yılında Weimar Cumhuriyeti’nin Cumhurbaşkanı, Büyük Savaş Kahramanı Paul Von Hindenburg öldüğünde Şansölye Adolf Hitler iki makamı birleştirip Almanya’nın tek hâkimi olmuştu. İktidarı boyunca Almanya, kıta avrupasının neredeyse tamamını fethetmişti. Mart 1936’da Rhine bölgesine yeniden asker yerleştirilmesinin ardından, Çekoslovakya ve Polonya ilhak edilmiş Norveç ve Danimarka’daki direniş ezilmiş; oradaki İngiliz operasyonları etkisiz hale getirilmişti. Sonrasında Belçika, Hollanda ve nihayetinde Fransa Nazi savaş makinesinin altında ezilmişti. Yugoslavya’nın üzerine yürüyen alman birlikleri sekiz yüz bin savaş tutsağı almış, kendileri ise sadece...
Karşılaştırmalı Tarihle Akdeniz Coğrafyasının Düğümünü Çözmek
Yurt dışı gezilerimde Güney Akdeniz Latin ülkelerinde olduğumda anlatımlarım mutlaka bir noktada gelir, Endülüs’e dayanır. Dikey bilgi birikimimizle Endülüs Emevilerini, İslâm fethini, devamındaki Yeniden Hristiyan Fethi Reconquista’yı, diğer taraftan Osmanlıların 1400-1600 yılları arasındaki İstanbul’un alınışı öncesi ve sonrası genel durumunu ayrı ayrı bir noktaya kadar anlayabilir ve anlatabiliriz.
Buraya kadar tez ve anti-tezlerimiz tamam gibi görünür. Ama senteze, daha doğru bir tanımla ‘Karşılaştırmalı Tarih Okumalarına’ başladığımızda bu çalışmamın konusu olan can alıcı, can yakıcı soru ortaya çıkar: ‘Madem konu cihât, İslâm...
Haşhaşilerden Jön Masonlara
Bu çok eski bir hikâyeydi, dünü anlamak için dünden önceki günlere gitmek, her gidilen yerden bir kayıp parça getirmek gerekiyordu. Gizli örgütlerin en eski biçimlerinden, Haşhaşilerden Jön Masonlara, Nizârîlerden İhvân-ı Sâfa’ya, Fütüvvet teşkilâtından tarikatlara, oradan gizli cemiyetlere uzanırken adım başı misyoner faaliyetlerine rastlamak mümkündü. Sözde açık kapıların arkasında, kapalı ve karanlık işler çeviren misyonu gizli cemiyetlerin hesapları ise çok daha karmaşıktı. Yargılama değil, yüzleşmeydi; muhasebe değil, musahabeydi arzu ettiğim.
Tarihin karanlık dehlizlerine hapsedilmiş yol hikâyelerinin anlatılması gerekiyordu. Düne kadar orada...
Yahudi Direnişi
Nazi destekli eziyet ve kitle cinayetleri Üçüncü Reich'te ve işgal altındaki Avrupa'nın her tarafında Almanlara direnişi besledi. Nazilerin başlıca kurbanları Yahudiler olmasına karşın, onlar da Nazi baskısına çeşitli yollarla, hem kolektif hem de bireysel olarak direndiler. Örgütlü silahlı direniş, Alman işgali altındaki Avrupa'da Nazi politikalarına en güçlü Yahudi muhalefetiydi. Yahudi siviller işgal altındaki Polonya'da ve Sovyetler Birliği'nde yüzün üstünde gettoda silahlı direniş gösterdiler. 1943 Nisan, Mayıs aylarında, Varşova gettosundaki Yahudiler Almanların kalan getto sakinlerini Treblinka ölüm merkezine sürgün edeceği...
Zanzibar Soykırımı
1960 itibarıyla Zanzibar ve Pemba nüfusu kabaca dört yüz bin yerli/siyahi, yüz bin Arap, yirmi bin Hintli ile yüz elli kadar Avrupalı imiş. Arazinin tamamına yakını Araplarınmış. Rehavet içinde yavaş yavaş fakirleşen, Hintli tefecilere boğazına kadar borçlu, geçmişin anılarıyla yaşayan, nazik ve cömert insanlar olarak anlatıyorlar. Hintliler dükkâncıymış. Bütün bakkal dükkânları onlarınmış. Tüketici kredisi işine de onlar bakarmış.
İngilizler 1959’da giderayak parlamento seçimi yaptırmışlar. Pemba halkı Zanzibarlılara gıcık kaptığından, hem üstelik Zanzibar’dan daha dinibütün Müslüman olduklarından Arap partisini desteklemişler. Kıl...
Azadî Meydanı: Şah’ın Eseri Şah’a Karşı Direnişin Sembolü
Kırk yıl önce Paris’ten havalanan bir uçak, bir ülkenin ve bir halkın kaderini değiştirdi. Haftalardır şehirleri dolduran ve yönetimin uyguladığı şiddet karşısında yılmayan halk, Şah’ı ülkeyi terk etmeye zorlamıştı. Bir devrim, sancılı doğumunu gerçekleştirmiş, hayatta kalmanın mücadelesini vermeye başlamıştı. Paris’ten gelen o uçak, 1 Şubat’ta Tahran’a indiğinde Azadî Meydanı’nı dolduran milyonlar, devrime ruhunu üfleyen kişinin ismini telaffuz ediyordu: Humeynî.
İran’daki İslam Devrimi’nin 40’ncı yıl dönümü pek çok tartışmayı beraberinde getirdi. Kırkıncı yaşını dolduracak İslam Cumhuriyeti’nin dostu ve düşmanı onlarca ülkenin...
Türk ve İslam Tarihinden Sayfalar
Osmanlı Devleti 1640’lardan itibaren kargaşa dönemine girmiş ve fiilen dağılmanın eşiğine gelmiştir. 1656’da Köprülü Mehmed Paşa olağanüstü yetkilerle donatılarak sadrazam tayin edilir. Terör rejimi kurar. Anadolu valilerini Halep’te toplayıp idam ettirir. Üsküdar’dan Arabistan hududuna kadar siyasi tercihleri şüpheli görülen on iki bin kişinin kellesini aldırır. Ölünce yerine oğlu geçer. Rejim konsolide edildiği ve direnecek kimse kalmadığı için daha sakin bir dönem olur.
İktidarı on beş yıl sürer. Oysa önceki altmış yılın sadrazamlık süresi ortalaması bir yıldan kısadır. O ölünce Mehmed...
İslam Medeniyeti
“Altın Çağ” denilen 9'uncu ile 15'inci yüzyılda İslam uygarlığının ilginç özelliklerinden biri, askeri ve siyasi olaylarla sosyal/kültürel hayat arasında hemen hiçbir gözlemlenebilir bağ olmamasıdır. Bu çağın İslam kültürü son derece şehirli ve kozmopolittir. İlk başlarda “şehir” deyince aklımıza sadece Bağdat gelir. 11’inci yüzyıla doğru Konya’dan Delhi’ye, Kurtuba’dan Hive’ye kadar yüzlerce şehir Bağdat’ın rolünü devralır. Hepsinde aynı dil konuşulur, aynı kitaplar okunur, aynı mimari modalar bir iki sene gecikmeyle benimsenir.
İnsanlar alim, talebe, tüccar ve derviş kılığında durmadan şehirden şehre...
Kanlı Sancak: Travma Büyüyor
İnsan Hakları Bildirgesi’nin ilanının ardından kral 16’ıncı Louis, kendisini ve ailesini korumaya gelen Flaman bölüğünün şerefine bir ziyafet düzenler. Eylül'ün ilk gününde yapılan bu organizasyonda sarayın aristokratları, kralcı askerler boy gösterir. Kral ve La Reine Marie Antoinette, ziyafetin yapıldığı Versailles Sarayı’nın Opera Salonu’na girdiklerinde katılımcılar bol miktarda alkol tüketmişlerdir. Avusturyalı’nın aurasından etkilenen subaylar ayağa kalkıp ‘Vive Le Roi! Vive La Reine!’ yani ‘Yaşasın Kral! Yaşasın Kraliçe!’ diyerek Bourbon ailesini selamlarlar. Antoinette’in gittiği her yerde ilgi olması şaşırtıcı bir durum...
Osmanlı Üzerine
Feodal demek “bir üste itaat şartıyla bir hanedana yerel yönetim yetkisi vermek” demektir. Açın sözlüğü bakın. Temel özelliği güçlü yetkilerle donatılmış, zırt pırt görevden alamayacağın yerel bey, ağa, şef, uçbeyi, derebeyi, dük ve kontların bolluğudur. Osmanlı, en azından güçlü olduğu devirlerde, bu sistemin tam zıddıydı. Osmanlı sisteminin anafikri feodalizme fırsat vermemek, görüldüğü yerde başını ezmekti. Osmanlıdan önceki devirde Anadolu ve Rumeli’de bir çeşit feodalizm vardı. Osmanlı devleti 18'inci yüzyılda yatalak olduğunda da hukuki bir zemine bir türlü oturamasa da,...
Banyan Ağacının Gölgesinde Oryantalist Rönesans
Aslında her şey Asaf Halet Çelebi’nin şiiri ile başlamıştı, “Om Mani Padme Hum” Sanskrit dilinde duyduğum ilk cümleydi. Sonradan Sanskrit dili ile ilgilenmeme ve Hint tarihine merak sarmama neden olacak bir ilk cümle. Budistler, bu mantrayı yüksek sesle üç kere hissederek okuduklarında, zihinlerinin ve ruhlarının özgürleştiğine inanırlar. Yıllar sonra öğrendim ki, aslında kadim lisan olan Sanskrit’te, kelimelerin derinleştikçe değişen pek çok özel anlamı var. Bilginiz hangi seviyede ise kelimeyi oradan okuyup anlıyor, oradan dile nüfus edebiliyorsunuz. Örneğin: ''Om Mani...
Irkçılık ve Nürnberg Yasaları
Irkçılar, doğuştan gelen ve kalıtımla geçmiş özelliklerin biyolojik olarak insan davranışını belirlediğine inanan kişilerdir. Irkçılık doktrini, insanın taşıdığı kanın ulusal, etnik kimliğinin belirleyicisi olduğunu savunmakta. Irkçı Yahudi karşıtlığının, gerçek dışı biyolojik teorilere dayanarak Yahudilere karşı önyargı beslemek ya da nefret etmek dışında da dahil olduğu şekilde beliren ırkçılık, Nazizm'in her zaman ayrılmaz bir parçası olmuştur. Naziler, bütün insanlık tarihini farklı ırklardan gelen insanlar arasında biyolojik olarak belirlenen bir mücadelenin tarihi olarak algılamış, iktidara gelmelerinin ardından 1935’te Yahudiliğin sözde biyolojik tanımını yapan...
Asparagas Tarih ve Kızılderililer
Kızılderililerin Türk olduğu geçtiğimiz dönemde sabah saatlerinde bir parodi haber sitesi tarafından ispatlanmıştı. Çeşitli sitelerde yayınlanarak sosyal medyada dolaşıma giren habere göre ismi kendinden menkul Francis Smiley ve ekibinin yaptığı araştırmalar Kızılderililerin Türk olduğunu ortaya koydu. Smiley ve ekibinin üzerinde çalıştığı yazıtlarda “at, avrat, silah” anlamına gelen bir sözcük bulunuyor ve bu üçlemenin Kızılderililerin hayatlarında önemli bir yere sahip olduğu anlaşılıyor. Söz konusu bulgular ışığında Kızılderililerin Türk olmakla birlikte Cem Karaca hayranı olduklarını anlıyoruz. Çerokilerden Azteklere kadar bütün Amerikan...
Moskof Harpleri
Osmanlı devletinin son yüz elli yılında Ruslarla Türkler yedi kez savaştı. Savaşların altısında Türk tarafı hezimete uğradı. Birinde İngiltere ve Fransa’nın Türkler safında savaşa girmesiyle Rusya yenildi.
1768-1774
Polonya’da Rus işgaline direnen Lehli direnişçileri Osmanlı el altından desteklemekteydi. Türk tarafına kaçan teröristleri izleyen Rus kuvvetleri Balta kentini zaptedip, Polonyalılarla birlikte şehir halkını da kılıçtan geçirdi. Rusya bu esnada Yedi Yıl Savaşlarından dolayı mali krizdeydi. Fırsatı gören Osmanlı, Fransa’nın da teşvikiyle savaş açtı.
Altı yıl süren savaş çeşitli cephelerde kesin sonuç vermeyen muharebelerle...
Vatandaşlar Silaha: Altıgen’in Büyük Travmasının İlk Zamanları
1700’lü yılların sonlarında dönemin Maliye Bakanı Jacques Necker kralının önüne harcamaların listesini koyduğunda 16’ıncı Louis’in gözlerinin kocaman açıldığını yazar günlüğünde. Amerika’nın bağımsız oluşundan önceki Yedi Yıl Savaşları’nın öcü alınmıştır belki ama kanaldaki İngiliz ablukasının aşılabilmesi ve böylece Yorktown’da kuşatılan İngiliz kumandan Cornwallis’in denizden yardım almasını engellemek için yenilenen donanmaya çok para dökülmüştü. Bu masrafa monarşinin özellikle de Marie Antoinette’in kişisel masrafları eklenince durum içinden çıkılmaz hale gelmişti. Otoritesinin azaldığı bu dönemde kralın vergileri arttırmak için daha fazla meşruiyete ihtiyacı...
Teoloji (Popüler Makaleler)
Dinlerin Gelecekle İmtihanı
İnsanlığı sonsuz doğada mevcut bitki ve hayvan âlemlerinden farklı kılan noktanın örgütlü dinler olgusu olduğu ileri sürülebilir. Geçmişten gelen bu inanç sistemleri günümüzde de insanlığı farklı kılmaya ve onun üzerinde etkili olmaya devam etmektedir. Esasında insanın algı, düşünce ve davranışlarını olumlu veya olumsuz anlamda etkileyebilen ve biçimlendirebilen inanç sistemlerinin ilan edildiği şekliyle geliş amaçları insanlığı “daha ileriye götürmek” ile ilgilidir. En azından anons edilen amaçlarının bu olduğuna inanılmakta ya da böyle anlatılmaktadır.
Asırlar boyunca dinlerin bu duruşu oldukça güçlü bir...
Doktrin Karmaşası: Kadercilik ve Önceden Belirleme
Hıristiyan doktrini olan "önceden belirleme" ve putperest doktrini olan "kadercilik" birbirleri ile karıştırılıyor. Ve bu sebep ile de birçok yanlış anlaşılma durumu ortaya çıkıyor. Gerçekte ise iki doktrin arasında sadece tek bir ortak nokta vardır; o da gelecekteki bütün olayların mutlak kesinliğini varsaymalarıdır denebilir. Aralarındaki temel farklılık ise kaderciliğin kendi içerisinde kişisel bir tanrıya yer vermemesi ile ilgilidir. Önceden belirleme, meydana gelen her olayın, bilgelikte, güçte ve kutsallıkta olan tanrının bu olayların o şekilde gerçekleşmelerini belirlemesi ile meydana gelir...
Ateistler Doğaüstüne İnanabilir Mi?
Ateistlerin çoğunun doğaüstü iddialara karşı genel bir şüphecilik taşıdıklarını görüyoruz. Hatta ateizmi tanımlarken buna tanrı ile beraber diğer bütün doğaüstü inançların da reddini dahil eden kişiler hiç de azınlık değil. Ancak bu ne kadar doğru? Bir ateist, doğaüstü iddiaları doğru kabul edemez mi? Örneğin ruhları düşünelim. Bir ateistin ruhlara inanamayacağı neden iddia edilir? Belki de ruhların varlığına kanıt olmadığı ya da karşıt yönde kanıtlar olduğu için var olduklarının ateistlerce kabul edilmemesi gerektiğini düşünüyorsunuz? Bizce bu doğrudur, ancak bu durum...
Kamlık İnancında Kadın Haklarına Bakış
Kamlık inancı, bugün Sibirya bölgesinde yaşayan Türklerde devam etmekte, günlük yaşamın birçok alanında, tarihin geleneksel döneminde olduğu gibi kendini hissettirebilmektedir. Bunun yanı sıra Kamlık, Türk dünyasının diğer bölgelerinde de kendini çeşitli gelenekler altında devam ettirmektedir. Dolayısı ile Kamlık ya da bu inanç isteminden kaynaklanan gelenekler ile temsil edilen Kamlık inancı bir manevi altyapı olarak varlığını fiilî olarak Türklerin yaşadığı coğrafyada sürdürmektedir.
Türk dünyasında kadın haklarını Kamlık inancı bağlamında ele almak kolay bir iş değildir. Ancak yine de bu konuda bir...
Ateizm Bir İnanç Mıdır?
"İnanç" kelimesi ateistlerin sevmediği bir kelime. Dolayısı ile ateizmin bir inanç olduğu iddia edildiği zaman pek çok ateistten memnuniyetsiz sesler yükseldiğini görüyoruz. Ancak, bu memnuniyetsizlik ne kadar haklı? Ateizm bir inanç mıdır ve bir inançsa bile bu ateizm için bir eksiklik midir? Bu sorulara cevap verebilmek için inanç kelimesinden ne anlamamız gerektiğini açıklığa kavuşturmamız gerekiyor. Özellikle yeni ateizmin yükselişi ile ateistlerin ciddi bir bölümü inanç kelimesini bir şeyi kanıtı olmadan kabul etmek olarak anlamaya başladı.
Bu anlamı savunan kişiler, inanç...
Yeni Bir Temel Oluşturma Çabası
Felsefede, dinsel ve metafizik öğretileri anlamsız sayan mantıkçı pozitivizm etkisini yitirirken anlamına ilişkin daha esnek yeni çözümlemelerin etkinlik kazanması teologları yüreklendirmiştir. Bugün teolojiye daha açık bir düşünce ortamında olduğumuz söylenebilir. Fakat bir yandan da bilim ve ona dayalı teknolojinin atılımları sonucu önemli ölçüde prestij kaybına uğrayan teolojiye yeni bir temel oluşturma çabası başarılı olabilirliği ihtimali üzerinde duruluyor.
Dine akılcı bir temel bulma eski bir arayıştır. Katolik dünyasında bugün bile etkisini sürdüren skolastik düşünce, Hıristiyanlığa böyle bir temel oluşturma çabasının ürünüdür....
İslamın Kaderi ve İlk Dönem Yaşananlar
İslam Peygamberi, ölümünden sonra yakın çevresinde yaşanacak olan felaketleri tahmin etmiş midir acaba? Pek sanmıyorum. En azından geleceği o kadar hunharca yaşanacak bir yarınlar olarak düşünmemiştir. Nihai olarak peygamberliğin son on yılında “iktidar” olan, Mekke’nin ele geçirilmesi ile iktidar gücünü zirveye taşıyan biri; bu “geleceği” öngöremezdi. Belki kendisine düzenlenen “suikast” geleceğe dönük endişelerinin artmasına neden olmuştur ama nihai olarak en yakın çevresinin birbirlerini öldürmek üzere karşı karşıya geleceğini de düşünmemiştir.
Bununla birlikte “geleceğin” pek de aydınlık olamayacağı daha Peygamber’in öldüğü...
Teolojinin Kökeninde Yatanlar
Teolojinin özgür düşünceye, yeni arayış ve açılmalara karşı gösterdiği olumsuz tavrın kökeninde nelerin yattığı halen merak edilmekte ve bilimsel buluşların neden sert tepkiler ile karşılanmış olduğu, yasaklanarak gözlerden uzak tutulmak istendiği akılları kurcalamaktadır. Bu açıdan konuyu ele alacak olur isek, insanları yanlışlardan korumak için diyebilir miydik? Yoksa bunlar bir safsatadan öte bir şey değil miydi?
Örneklemeler üzerinden gitmek gerekir ise, bu örneklemelerden ilki buzun soğuk değil sıcak olduğunu, güneşin dünyayı değil dünyanın güneşi aydınlattığını ileri sürse herkes gibi teologlar da...
Bağışlanamaz Günah: Tövbesizlik
İsa’nın Kutsal Ruh’a küfretmenin ne bu dünyada ne de öteki dünyada bağışlanmadığını belirtmesi ve Ferisileri uyarmasının nedeni, cinleri şeytan ile anlaşarak kovduğunu söylemelerinden dolayıydı. Yaptığı uyarı Ferisilerin ruhsal durumu ile birçok görüşü ortaya koydu. Öte yandan Mesih, cehaletleri yüzünden kendisine küfredenlerin günahlarının bağışlanması için daha sonra dua etmişti. Ancak Mesih, Ferisileri hiç de böyle görmemişti.
İnsanların İsa’nın iddia ettiği gibi kutsal kurtarıcı olduğunu bilme noktasında aydınlanması, ancak bunu kabul etmenin gerektireceği bütün davranış değişiklikleri yüzünden açıkça ikrar etmeye istekli olmaması pek...
