Aktüel (Popüler Makaleler)
Adaleti Beklerken
Hakları, özgürlükleri, doğruları gözetmek, bu uğurda belirlenen kuralları geçerli kılmak, herkese karşı herhangi bir ayrım gözetmeksizin adil olmak, haksızlıklara karşı mücadele etmek gibi olguları içinde barındıran adalet kavramı, insanlığın üzerinde yükseldiği en temel değerlerden birisidir. Ne var ki, adaleti insan yaşamında geçerli kılmaya yönelik tüm arayışlara ve çabalara rağmen, adaletsizlikten şikâyet hiçbir zaman eksik olmamış, çağlar boyunca artarak devam etmiştir. İnsanlık, her zaman adaleti ister, arar, bekler ama adalet dönüşü geciktikçe hasreti artan bir sevgili, ya da insanlığı düze...
Tek Taraflı Demokrasi
Demokrasi kavramının günümüzdeki anlamı, azınlıkta olanların haklarına saygı gösterildiği ve onlara bir gün çoğunluğa dönüşebilme yollarının açık tutulduğu, özgürlükçü bir çoğunluk yönetimi biçiminde tanımlanmakta. Fakat demokratik düşüncenin evrimi, insanın akıllı bir varlık olduğu, kendisi için iyi olanla kötü olanı ayırt edebileceği inancından kaynaklanan, insana saygıya dayalı, iyimser bir dünya görüşünün evrimidir de diyebiliyoruz. Yine de sıralı ya da değişken bu tanımların tümü evrensel bir amaca hizmet ediyor. Nihayetinde daha stabil ve şeffaf, daha doğru ve olgun bir yapı oluşmasına...
Geleceğin Yitimi ve Ufuksuzluk Çağı
Gelecek tahayyülünün gücünü yitirmesi, geçmişin altın çağ olarak telakki edilmesinin günümüzde geçer akçeliğini korumasından kaynaklanıyor bir bakıma. Geleceği geçmişin enstrümanlarıyla ele alamayacağımız gerçeğini bir yana koyalım, bir kurtarıcı ya da mesih bekleyen insanoğlunun değişimin imkansızlığını alttan alta vurgularcasına her iyi şeyin mazide kaldığı vehmine kapılması düşündürücü. Geleceksizlik, plan programsızlığı doğurduğu gibi, hayallerin mazide kaldığına dair çarpık bir fikrin altını çiziyor durmadan. Değişim ihtimalinin/umudunun azalması kaçınılmaz oluyor böylece. Düşünce atıl hale gelince insanoğlunun da yavaşladığını görüyoruz. Günlük rutinimizi zapturapt altına...
Edebiyat ve Aidiyet
Edebiyat hem herkes için var olması hem kimse için var olmaması yapıtın aidiyeti sorusunun son tahlilde yanıtsız kalmasına yol açar. Edebi metin, alımlayıcıyla buluştuğunda yazarın hegemonyasından çıkar ve okurun mülkü hâline gelir, ancak hâlâ kısmen yazarın tasarrufundadır. Yazar yeni baskıda değişiklikler yapabilir hatta metni bir daha yayımlatmama kararı bile alabilir. Max Brod, Kafka’nın isteğini yerine getirseydi bugün hiçbirimiz yazdıklarını okuma şansına erişemeyecektik. Öyleyse metin, kime aittir? Ya da şöyle sorulabilir: Metin kime daha çok aittir?
Okurun metni yorumlama çeşitliliğini göz...
Salgınların Hastası Korkuların Tutsağıyız
Diğer canlılarda olduğu gibi insan için de en önemli şey canlılığını devam ettirmek yani sağ kalmaktır. Yalnızca hastalık ve sakatlığın olmayışı değil, bedensel, zihinsel ve sosyal yönden tam bir iyilik hali olarak tanımlanan sağlık, bu nedenle her zaman insanın en önemli varlığı olarak kabul edilir. Sağlığın önemi hakkında söylenegelen sayısız atasözü deyim ve özlü söz arasından en çok bilinenlerden biri de Kanuni Sultan Süleyman’a ait olan “Halk içinde muteber bir nesne yok devlet gibi, olmaya devlet cihanda bir nefes...
Femisid: Kavram ve Mücadele
1 Ağustos 2014’te yürürlüğe giren 'Kadına Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye İlişkin Avrupa Konseyi Sözleşmesi’nden hareketle kadına yönelik şiddetin insan hakları ihlali ve kadınlara yönelik ayrımcılığın bir biçimi olarak anlaşılmaktadır. İster kamusal, ister özel alanda meydana gelsin, kadınlara fiziksel, cinsel, psikolojik ve ekonomik zarar veya ıstırap veren veya verebilecek olan toplumsal cinsiyete dayalı her türlü eylem veya bu eylemlerle tehdit etme, zorlama veya keyfi olarak özgürlükten yoksun bırakma anlamına gelir. Şiddet, kadınların hayatını kaybetmesiyle...
Kaostan Önceki Son Çıkış
Yozlaşma, kötüye gidiş, çöküş, çözülme, kopma, aşınma, ayrışma… Adını ne koyarsanız koyun havada kendini hissettiren bir şey var. İstenmeyen yönde bir değişim. Ufku karartan, can sıkan, gelecek endişesi yaratan bir değişim. Bu değişimin gölgeleri günlük konuşma diline, davranışlara yansıyor. İyisiyle kötüsüyle var olan bir düzenden sonuçları kestirilemeyen bir düzensizliğe geçiş duygusu, yaklaştıkça çekim gücü katlanarak artan bir kara delik gibi her geçen gün kendisini daha kuvvetli bir şekilde hissettiriyor.
Kelimelerin anlamını yitirmesi, her cümlenin sonuna nokta gibi iliştirilen küfürlü ifadeler;...
Cemaatlerin Gölgesinde: Menzil Tarikatı
Türkiye, cemaat ve tarikatlar için adeta bir cennet. Çünkü aidiyet hissini hayatının her alanına entegre etmeyi seven Türkiyeliler, bir yere ya da bir kişiye bağlı olmaya ihtiyaç duymakta. Tabi olmaya ihtiyaç duyan ve yönlendirmelere açık olan insan tipolojisi neticesinde nice sorun veya sorun yaşansa da yeniden inanmaya çalışıyorlar. Ve doğacak sorunları farketmeye de bir o kadar kayıtsızlar. Sayısız belirginsizleşen tarikatlar ve cemaatler neticesinde bir yığın inanç kapısı aralanmasına sebep oluyor. Bunlardan biri ve belki de gelecek on yıl içerisinde...
Oyun Sonu
Ferdinand Marcos
1965-1986 arası yirmi bir yıl Filipinler başkanıydı. İlk başkanlık döneminde büyük çaplı kamu yatırımları, karayolu yapımı ve pirinç destekleriyle popülerlik kazandı. 1969’da ikinci kez seçildikten sonra tırmanan muhalefete karşı gitgide sertleşen politikalar izledi. 1972’de sıkıyönetim ilan ederek anayasayı askıya aldı. Sıkıyönetim referandumu %90 küsur oyla onaylandı. Yolsuzluk ve kayırıcılık ayyuka çıktı. “Terörle mücadele” kisvesi altında hukuk ayaklar altına alındı.
1981’de yeniden seçim yapıldı. Muhalefetin boykot ettiği seçimi Marcos açık farkla aldı. 1983’te muhalefet lideri Aquino’nun ülkeye döndüğü gün havaalanında...
Direnişe Giden Boşluklar
Mutlu olmak istiyoruz. Yalnızca biz insanlar değil, petrol bataklarında kaybolan martılar, beton üstünde sürünen salyangozlar, yeraltında terk edilmiş maden işçileri, babaları çalınmış çocuklar, çocukları katledilen anneler, anne olmayı reddedenlerimiz ve en basit haliyle var olmak için direnenlerimiz. Ancak Nietzsche şöyle buyurur: Mutluluk, bir rotanın sonunda bizi bekleyen, beyaz atlı prenslerin avuç dolusu olduğu, hurilerin kilimler dokuduğu bir köy değildir. O, amacına ulaşmış olmanın getirdiği bir güçlülük halidir. Aynı zamanda, direnişin son bulduğu yanılgısıdır. Ve bu yanılgı, talihsiz bir şekilde,...
Beden İşçiliği İbaresi Etik Mi?
Orta Çağ, aslına bakılır ise Avrupa tarihinin geleneksel ve şematik olarak üç bölüme ayrılmasından sonra ortada kalan çağa verilen isimdi. Fakat yalnızca Batı Roma İmparatorluğu'nun çöküşü ile başlayan ve sonrasındaki süreçte Rönesans hareketi ile biten bir dönem içerisinde kademeli olarak son buluyor gibi görünse de durum pek de öyle değil! Bunun için Türkiye İş Kurumu'na bir göz atmamız gerekebilir. Geride bıraktığımız yıl içerisinde açıklanan ve özel sektör firmaları tarafından oldukça benimsenen istihdam seferberliği kampanyalarını kısmen ya da bütünü ile...
Demokrasi Büyük Bir Yalan
Kişiler kendilerinden ve yaşamın gerçeklerinden ölesiye nefret etmeyi öğrendikleri için var olmaktan korkar ve kaçarlar. Yaşamda adalet yoktur. Yaşam acımasızdır. Yaşam karşısında bireyler, savunmasız ve çıplaktır. Bu basit gerçek, yaşamın temelini oluşturur. Crispin Sartwell, "Edepsizlik, Anarşi ve Gerçeklik" adlı kitabında konuya şöyle bir yorum getirir: “Batı felsefe geleneğinde hiç bir değer, şeyleri oldukları haliyle sevmekle bağdaşmaz. Her değer bir dönüşüm talep eder: Olduğumuzdan daha iyi olmamız gerekir, ya da, daha sıklıkla duyulduğu gibi olduğundan daha iyi olman, yani, olduğun...
Dissosiyatif Unutulmuşluk
İnsan deneyimi mükemmel değil; yetersizlikler ve hayal kırıklığı ile dolu. Ve bu yıkıcı duyguların bir ürünü olarak ele alabileceğimiz izole olma hali belki de bizi en katı şekilde sınayan deneyimlerden biri. Böyle bir dünyayı bir anlığına tahayyül edebilmek adına bir istismarcının fanus hayatını ele alalım. İstismarcı her daim ortalıkta racon keser ve bunun sebebi kendisine dair hissettiği aşağılıktır. Hayatın işe yarar kısımlarında diğer insanlarla yarışamayacağını düşünür. Bu yüzden, hayatın hep işe yaramayan kısımlarında dolanır. Kendisine güveni yoktur.
Her zaman haklı...
Cinsel Tacizin Mekansızlığı
2018 Haziran ayında ortaya çıkan olaya göre New York Üniversitesi profesörü Avital Ronell, öğrencisi Nimrod Reitman tarafından yöneltilen cinsel taciz suçlamasından dolayı inceleme altına alındı. Yaz boyu akademisyenler, feministler ve yazarlar bu konuyu tartıştı. Konunun tartışıldığı düzlem daha çok feminist birinin cinsel tacizle suçlanması durumunun nasıl karşılanacağı üzerineydi. New York Times konuyu "Bir feminist cinsel tacizle suçlanırsa #Metoo hareketine ne olur?" başlığıyla verdi. Mesele bir de Avital Ronell’in kişiliği, öğrencilerle ilişkileri ve akademik çalışmaları ve alandaki yetkinliği göz önüne...
Erdoğan’a Karşı Oyunu Babacan Kurabilir
"Adalet ve Kalkınma Partisinin içinden çıkacak yeni bir parti' meselesi, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, eski Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün Adalet ve Kalkınma Partisinde aktif rol almasının önünü kestiği günden beri Türkiye'de 'siyasi geyik' yapanların konusu olmuştur. Her seçim öncesi birtakım kulis haberleri etrafa saçılır, "Geliyorlar" başlıkları atılır ama gelmezler; çünkü gelseler de oyunu değiştiremeyeceklerini bilirler. Söylentiler, bir sonraki seçim arifesine kadar ertelenir.
31 Mart Yerel Seçimleri ve hukuki dayanağı olmadan yenilenen İstanbul Seçimleri, bu geyik döngüsünü kırdı. 1994'te kazandığı İstanbul Büyükşehir Belediyesi seçiminden...
Bilim (Popüler Makaleler)
Beyin, Zeka ve Hafıza İlişkisi
İnsanların beyin merakı son otuz yılda oldukça hızlandı. Beyin görüntüleme teknolojilerinin gelişmesi ile birlikte, beyin hakkında beklenenden daha fazla bilgiye sahip olduk. Henüz 1980’lerde başlamasına rağmen, özellikle öğrenmenin merkezinin beyin olduğunun fark edilmesi, sadece alan uzmanlarını değil, eğitimcileri, pedagogları, psikologları ve sosyologları da heyecanlandırdı. Böylece beyin, pek çok bilim alanında ilgi duyulan, merak edilen konuların başında gelmeye başladı.
"When the Air Hits Your Brain: Tales of Neurosurgery" adlı kitabın yazarı Amerikalı beyin cerrahı Frank Vertosick, Jr. Beyin için “1–2 kg...
Kuantum ve İnsan
20'nci başlarında geliştirilmiş olan Kuantum kuramına göre gözleyen ve gözlenen birbirinden ayrı ve bağımsız değildir. Biz bir doğa olayını gözlerken ve onun bir matematik modelini yaparak anlamaya çalışırken sadece kendi yorumumuzu sergiliyoruz. Yani, akıl ve mantığımızı kullanarak doğanın kendisini değil, kendimizi, kendi zihnimizi ortaya koymuş oluyoruz. Örneğin, ışık ile yapacağımız bir tür deney bize ışığın dalgasal bir yapıya sahip olduğunu söylerken, bir diğer farklı deney ise ışığın küçük enerji paketleri olan ve parçacık gibi davranan fotonlardan meydana geldiğini söyler....
Tanrı Zar Atmaz
1700’lerin başında, Londra’da yaşayan Abraham De Moivre adındaki bir matematikçi, kumarbazlar için olasılıklar hesaplayarak geçimini sağlamış. Yaklaşık on yıl bu işi yaptıktan sonra, teorilerini Şans Doktrinleri isimli, elli iki sayfalık küçük bir kitapta toplayan De Moivre, Olasılık Teorisi'nin temellerini atmakla kalmıyor, matematiği zarlar ve oyunlarla açıklıyordu. Moivre, kitabında şansın aslında yanılsama olduğunu, gelişigüzel gibi görünen her şeyin fiziksel bir nedeni olduğunu iddia eder.
Nobel ödüllü fizikçi Wolfgan Pauli gibi pek çok fizikçinin, “Tanrının ayırdığını hiçbir kul bir araya getiremez.” diye...
Bilim Tavşan Deliğinde
İlk baskısı 1865 yılında yapılan Alice Harikalar Diyarında, sıradan bir çocuk masalı değildir. Kitabın yazarı Charles Lutwidge Dodgson, Lewis Caroll takma adıyla eser veren ünlü bir matematikçi, papaz ve fotoğrafçıdır. Çektiği yarıçıplak küçük kız fotoğrafları yüzünden çocuk tacizi ile suçlanmıştır. Lewis Caroll’un, kitabının kahramanı olan gerçek Alice’yi sadece adıyla değil, fotoğraflarıyla da ölümsüzleştirmesi, insanı düşündürür. Alice, matematikçi-yazarın çalıştığı okulun müdürünün küçük kızı Alice Liddel’dir. Yazar, "Through the Looking-Glass" isimli kitabındaki akrostişi de Alice Liddell için yazmıştır. Alice Harikalar Diyarında,...
Peki Ya Sosyal Bilimler?
Zihin, bence fizikçileri ilgilendiren bir organ, bu nedenle zihnin fonksiyonlarını psikologlardan çok, fizikçiler yardımı ile çözebileceğimize inanıyorum. Sosyal bilimler alanında akademik eğitim almış olsam da edebiyat, felsefe, sosyoloji okumalarım ruhumu okşasa da otuzlarımın ortalarına geldiğim zaman, birdenbire yönümü fen bilimlerine çevirmeye başlamıştım zaten. İnsani duyguların dahil edildiği verilere dayanan değerlendirmelerin her an değişme ihtimali vardır. O halde zamana, zemine göre değişkenlik gösteren bir disiplinin “bilim” olduğunu nasıl iddia edebiliriz?
"Edebiyat, felsefe, psikoloji, sosyoloji bilim midir?" diye başlayan sorularıma o günlerde...
Kuantum Mekaniği, Matematiği ve Felsefesi
Klasik mekanik, nesnelerin konum ve momentum bilgilerini kullanarak, çeşitli kuvvet alanları altında nasıl hareket etmeleri gerektiğini bulmaya çalışır. Kökleri çok eskiye dayansa da başlangıcının Newton’un Principia’sı olduğunu kabul etmek yanlış olmaz. Daha sonra Euler, Lagrange, Jacobi, Hamilton, Poisson, Maxwell, Boltzman gibi birçok isim tarafından çok çeşitli bakış açıları geliştirilmiş ve birçok alanda başarılı bir şekilde uygulanmıştır. Klasik mekaniğin tamamlanmasını Einstein’ın görelilik kuramları ile gerçekleştiğini söylemek gerek. Klasik mekanikteki sorunun ne olduğunu anlatmak aşırı teknik olacaktır.
Zaten biraz önce bu konuya...
Mikro Evren
İnsan, bir amaç uğrunda yaşar. Sürekli hedefleri vardır, istekleri vardır, memnun ve memnuniyetsiz olduğu durumlar ile karşılaşır, geçmişten ders alır, düşünür, yorumlar yapar, korkar. “Yaşamdaki temel amacımız nedir?” sorusunun en mantıklı cevabı, sanırım “mutlu olmak” olmalıdır.
İstisnasız tüm insanların yaşlısı genci, yoksulu zengini, Parislisi İzmirlisi… Ne kadar farklı yaşam tarzlarına sahip olursak olalım, ne kadar farklı çevrelerde yaşarsak yaşayalım temelde ihtiyaçlarımız aynıdır. Ancak, günlük yaşam içinde hepimizin sıkıntıya girdiği, oldukça mutsuz olduğu, adeta aşılması imkansız bazı sorunları vardır. Bu sorunlar dış etkenlere bağlı olabileceği...
Evren Ne Kadar Büyük?
Evrenin ne kadar büyük olduğunu saptamak için ışıktan yararlanmak gerekir. Işık evrende sabit bir hızla yayılır. Bu hızın havasız bir ortamda bir saniyede yaklaşık üç yüz bin kilometre olduğu deneysel olarak kanıtlanmıştır. Güneşten çıkan bir ışık demeti yaklaşık sekiz dakikada dünyamıza ulaşır. Demek ki biz, güneşin sekiz dakika önceki hâlini görüyoruz. Gözlenen yıldız bizden ne kadar uzakta ise onun o kadar önceki hâlini görmekte olduğumuzu kabul etmek zorundayız. Örneğin, bize güneşten sonra en yakın yıldız olan Proxima Centauri’den çıkan...
DNA Değişimi
Kodlanmamış DNA’yı neyin yönettiği sorusuna bilim ile cevap vermeye çalıştığımızda birçok konu başlığına bakmamız gerekiyor. İnsan vücudundaki hurda DNA’ya ait proteinler ile yapılan bir çalışmada insan bedenindeki hücrelerde, bilim dünyasının şimdiye dek ancak birkaç yüz tanesini bildiği üç bin altı yüz kontrol proteini tespit edildi ve bunlar moleküler şalter olarak isimlendirildi. Protein aktivitelerini kontrol eden bu şalterler; yaşlanma, hastalık başlangıcı ve tedavisinde tıpkı açma-kapama düğmesi gibi görev yapıp, zamanında ve düzgün çalışmadıklarında hastalıklara yol açıyor. Bu çalışma, Danimarka Kopenhag...
Kör Kehanetler
Gökbilimci Laplace, beş ciltlik "Gök Mekaniği"nin bir kopyasını Napolyon’a sunar. İmparator kitabın yapraklarını hızla çevirir; “Bu koca kitabı evrenin yaratıcısından bir kere bile söz etmeden yazmışsın, öyle mi?” der. Laplace, “Öyle bir varsayıma hiç ihtiyacım olmadı efendim” diye karşılık verir. “Boş başlarız” diyor Ernst Bloch. Doğru değil! Boşlukta başlıyoruz. Çekimsiz bir ortam. Gerçek ağırlığımızı burada ölçmek mümkün değil o kadar. İnsanın ağırlığı, ruhunun darası alındığında ortaya çıkar.
Dünyayı gözlerimizden ibaret sayıyoruz. Dün, bugün, yarın, daha uydururken inanmaya başladığımız yalanlar. “Bir...
Esir Maddesi ve Mezon Alan Teorisi
Bizler her zaman uzayın bir boşluk olduğunu düşünmüştük. Ancak Kuantum kuramı, boşluğun aslında boşluk olmadığını öne sürmekte. Şu bir gerçektir ki; bilim, fizik, teknoloji ve bilgi dağarcığımız şu son yüz yıl içerisinde çağ üstüne çağ atlamış bulunmaktadır. Bunu çok değerli bilim insanlarına ve mucitlere borçluyuz. Geliştirilen teoriler, bu teorileri destekleyen diğer kuramlar ve bilimsel kanıtlar, bunu takip eden yeni ve daha ayrıntılı teoriler ve testler, harcanan belli miktar paralar sonucu yapılabilen testler ve üretilip geliştirilen cihazlarımız bize artık başka...
İnsan ve Hayvan Klonlama Deneyleri
Klonlama, eşeysiz üreme yöntemiyle genetik yapısı birbirinin aynı canlıların oluşturulması anlamına gelmektedir. İlk klonlama çalışmaları embriyonun bölünmesi ve bir embriyodan birden fazla canlının oluşturulması ile 1980 yıllarının başlarında başlamış, ancak 1997 yılında erişkin bir koyunun genetik kopyasının yapılmasıyla büyük bir ivme kazanmıştır. Son yıllarda içinde sığırların da bulunduğu çiftlik hayvanlarının klonlanması üzerine birçok çalışma yapılmıştır. Klonlama; bir organizmanın, hücrenin ya da hücrelerin bir atadan ya da stoktan eşeysiz olarak genetik anlamda kopyalanması, yani birbirinin aynı canlıların oluşturulması anlamına gelmektedir....
Yapay Beyin Yaratma Projesi
Beynin, biz insanların şimdiye kadar karşılaştığı en karmaşık organ/yapı olduğu düşünülüyor ve işin komik yanı, bu karmaşıklığı düşünürken yine aynı beyni kullanıyoruz. Bu kısır döngünün içinden çıkabilmenin bir yolu insan beynini silikon tabanlı bir ortamda simüle etmek olabilir, böylece bu yapıya dışarıdan bakabilir, nasıl çalıştığına dair yeni fikirler ortaya atabiliriz. Tabii, bir beynin simülasyonunu yaratmak için tek sebep bu değil. Acaba böylesi bir simülasyon, doğru şekilde yapıldığında, bilinçli ya da yarı-bilinçli bir şeyin yaratımına önayak olabilir mi? Bu soruları artık...
Bilinmeyene Yolculuk: Voyager
Bilinmeyenin dayanılmaz cazibesi adlı bir roman yazsak satışlarının önemli bir kısmı isminin çekiciliğinden olur. İnsanoğlu bilinene daha ilgisiz kalmış ve hep bilinmeyeni aramıştır. Bu sebepledir ki; tıp, hukuk, teknoloji, felsefe gibi disiplinler sürekli gelişmiştir. Öncekinin devamı niteliğinde olan bilinmeyeni arama eylemi...
Bilginin sonunun olmadığına inananlar insanlığın ufkunu genişletmiştir. Günün her saati ay görülmektedir. Ancak dünyadan ayın yalnızca %59’luk kısmı gözlemlenebilmektedir. Bir de ayın %41’lik karanlık yüzü bulunmaktadır. İnsanlara ayın hangi yüzünü görmek istersiniz diye bir soru yönelttiğimizi düşünelim. Çok büyük...
Süreksiz ve Bütünsel Gerçek
Günümüzde geçerli olan faydacı bakış açısı ahlak denen değerler toplamını da büyük çapta zedelemiş durumdadır. Ahlak kavramı her şeyden önce adalet ve sorumluluk kavramlarını kapsamalıdır. Kısa vadeli faydayı gözeten çıkarcı bakış açısında ise ne adalet duygusu ne de sorumluluk bulunmaktadır. Adalet ve sorumluluk duyguları uzun vadeli olabilecek sonuçları öngörmeyi ve o sonuçları göz önüne alarak karar vermeyi içerir. Uzun vadeli düşünebilen kişiye akıllı, kısa vadede çıkarını gözeten kişiye "zeki" deriz. Bilim genelde zekâ gerektirir ama pek az bilim adamı...
Ekoloji (Popüler Makaleler)
İklim Değişikliği Yediklerimizi Nasıl Etkiler?
Bir süre önce bilim insanları, hayvan türlerinin altıda birinin iklim değişikliği nedeniyle ortadan kalkabileceği uyarısında bulunmuştu. Peki, aynı tehlike tarım ürünleri ve gıda maddeleri açısından da geçerli midir dersiniz? Dünyanın birçok bölgesinde tarım üreticilerinin gelecek yıllarda daha fazla zorluklarla karşılaşacağı doğrudur. Bu konuda, bitkilerin kuraklığa karşı dayanıklı hale getirilmesi doğrultusunda çeşitli çalışmalar yapılıyor.
Nesli tükenebilecek besinler ile ilgili bazı abartılı haberlere rağmen, temel besin maddelerinin ortadan kalkacağına dair herhangi bir veri bulunmamakta. Bazı uzmanlar bitkinin ortadan kalkması diye bir şeyin...
Arıtma Tesisleri Ekolojik Mi?
Atıksu arıtım teknolojilerin değişimi, atıksu tesislerinin kurulmasına ve bu tesislerden arıtım sonrası ortaya çıkan kalıntılarında sorunlara sebep olduğunu ortaya çıkardı. Evet; ama arıtılan atıksular hem çevre, hem ekonomi, hem de sürdürülebilirlik açısından yararlar sağlamaktaydı. Fakat, arıtımlar için kurulan dev tesislerin kurulumu ve işletimleri sonrasında ortaya çıkan atıklar ayrı sorunları gündeme getirdi. Bu sebeplerden dolayıdır ki, atıksu arıtma sistemlerinin planlama, tasarım ve işletim sistemleri karmaşık ve kapsamlı bir konu başlığı olarak zihnimizde yerini koruyor.
Arıtma için kurulacak bir sistem, pahalı ve...
Organik Tarım Düşüncesi ile Barışıklık
Organik tarım, sadece tarımsal bir üretim şekli olarak değerlendirilemez. Konvansiyonel tarımdan organik tarıma geçiş sonrası, daha yeşil bir dünya mümkün olacaktır; ama bu değişimin tek başına yeterli olacağını söylemek zor. Asıl değişimin insanların düşünce yapılarında gerçekleşmesi gerekmektedir. Organik tarım, bir yaşam felsefesi olarak algılanmalı ve yaygınlaştırılmalıdır. Organik tarım bizlere ne söylüyor, bunu ortaya koymamız gerekmekte. Organik tarım, doğaya zarar vermeden de bir şeylerin üretilebilmesinin mümkün ve hatta daha sağlıklı, daha karlı olduğunu söylüyor.
Bu söylemi hayatımızın hemen her noktasında kulağımıza...
Çevreye Zararlı Besinler Nelerdir?
Küresel ısınma tehlikesi ile karşı karşıya olduğumuz dönemlerde, tattığımız her zevkin çevreye bir maliyeti olduğunun farkına daha fazla varmaktayız. Bu özellikle yediğimiz gıdalar açısından geçerli. Tarım, fabrikada üretim ve üretilen malların taşınması sırasında çoğunlukla fosil yakıt kullanıldığı için sera gazları ortaya çıkıyor ve bu gazlar atmosferde ısıyı tutuyor. Bilim insanları bunun etkisini "karbon ayak izi" olarak ifade ediyor ve yüz gramlık gıdanın ürettiği karbondioksit hacmi şeklinde ölçülüyor.
Her tür yiyeceğin neden olduğu zarar ile çevreye etkisi bir piramit haline dönüştürüldüğünde,...
Şehirleri Doğaya Açmak
Şehirleri tümü ile insanlar şekillendiriyor. Bunu yapar iken bazı canlı türlerine kapılarını açıp diğerlerinin ise yaşamasına izin vermiyor. İnsan yarattığı beton ve cam yığınları ve sanayi etkinliği ile şehrin sınırları içinde tutulabilir ise dünyanın geri kalan kısmı da yeniden doğal ortamına dönebilir, ama şehirler etrafından izole değil. Büyük tarlalarda üretilen ürünlerle beslenir, ormandan kereste, yerden mineral, denizden balık, nehirden su alır. Tüketimin boyutuna bağlı olarak bir şehir kapladığı alanın kat kat üstünde, çevrede izini bırakıyor.
Uzmanların hesabına göre, dünya nüfusunun tamamının...
Organik Hayat
Organik hayat son dönemin en çok kafa yorulan kavramlarından biri. Özellikle de organik annelik. Zira bebeğini doğal, organik bir şekilde büyütmek şimdilerde neredeyse tüm annelerin en büyük hayali! Metropollerde çocuk yetiştirmek başlı başına zor iken bunu bir de organik bir şekilde hayata geçirmek daha da güç bir durum oluyor. Organik pazarlar, mamalar, giysileri, deterjanlar, oyuncaklar, kozmetik ve yağlar. Bu liste uzadıkça uzuyor. Peki, gerçekten organik bir hayat mümkün mü?
Eskiden toprakla bağımız bu denli kopmamıştı; semt pazarları, bakkallar bize her...
Metropol Yaşamda Doğa Yoksunluğu
Metropol yaşamı, yanlış kentleşme politikaları ve beraberinde gelen yeşil yoksunu bir çevre, çoğumuzun doğa ile düzenli bir ilişki içinde olmasına nerede ise hiç olanak vermemekte. Binalar, otomobiller, ofisler ve alışveriş merkezleri, yaşamımızda doğal ortamlardan daha fazla yer kaplamaya başlarken, insanoğlunun doğa ile olan etkileşimi giderek azalıyor. Yeşile yakın yerlerde olsak bile, iş yaşamından ve koşuşturmadan doğaya çıkmaya vakit bulamıyoruz veya evde zaman geçirmeyi tercih ediyoruz. Çünkü yoğun nüfus artışı hayatı epey zorlaştırmakta ve gürültüden ile trafikten uzaklaşmayı, binalar arasından...
Devletler Gezegenimizi Kurtarmıyor; Biz Kurtaracak Mıyız?
Londra’ya taşınacağımı haber alıp arayan hemen herkesin yaptığı şaka aynıydı: “Şemsiyeni unutma!” Notting Hill’den tanıdığımız romantik kent, sokak aralarına sıkışmış parklarda insanların ansızın yağmaya başlayan yağmurlarla sırılsıklam olduğu yerdi. Mimarisi güzeldi ama havası, pek değil. Benim de burada yaptığım ilk alışveriş, iyi bir şemsiyeye para bayılmak oldu. Çantama atıp taşımak için küçük, ucuz bir şemsiye de aldım. Fakat geçtiğimiz altı ay içerisinde büyüğü ile evden bir yahut iki kere çıkmışımdır; küçüğünü çantama koymayı bırakalı da ne kadar zaman geçti,...
Ekolojik Tahakküm
İnsanın doğa üzerindeki baskısının giderek artması ve bunun sonucunda ekolojik dengenin bozulmaya başlaması, önemli bir sorun olarak kendisini fazlası ile hissettirmeye başladı. Hızlı nüfus artışı, artan popülasyon, kentleşmedeki yoğunlaşmalar gündeme taşımış; başta sanayileşmiş ülkelerde görülen çevre sorunları zamanla tüm dünyaya yayılmış, hatta günümüzde tüm evreni tehdit eder hale bürünmüştür. Fransa’da bu konuda epey çalışmalar yürüttüğünü de söyleyebiliriz. Ekoloji sorunlarının yoğun bir şekilde artması, bu alanda acil önlemler üretilmesini zorunlu hale getirdiği ve çevreyi koruma ve sağlıklı ortamlarda yaşamanın gerekliliğine...
Çevre Tahribatı
Dünya nüfusu yüz elli milyon yıl önce bir milyardı. Şimdi ise bu rakam yedi buçuk milyara ulaştı. 2050 yılı tahminlerinde ise bu rakamın dokuz milyar olacağı hesaplanıyor. Nüfusla beraber dünya ekonomisi son elli yılda beş kat büyüdü. Nüfus ve ekonomi büyüdükçe doğa ve çevreye verilen tahribat katlanarak büyümeye devam ediyor. Dünya nüfusunun yüzde yirmisini oluşturan kalkınmış ülkeler, dünya kaynaklarının yüzde seksenini kullanıyor ve bu oranda da dünyayı kirletiyor.
Dünyamız hızlı bir şekilde kirleniyor iken, biyolojik çeşitliliğimiz gittikçe azalıyor. Dünya ormanları...
Bitki Yaratma Çabası
Yangına dayanıklı ormanlardan, açlığa son verecek sahte muzlara varan ve bilim insanlarının 21'nci yüzyılın sorunları ile baş edebilecek süper bitkiler geliştirmeye çalışılıyor. Bitkileri yeme, giyme, vazoya koyup estetik zevk alma amaçlı kullanıyoruz, ama bütün potansiyellerini değerlendirebiliyor muyuz? İngiltere'deki Kew Botanik Bahçesi'ndeki araştırmacılara göre, bitkilerin gücünden tam olarak yararlanamıyoruz. İşte bitkilerle dünyamızı dönüştürmenin bazı yolları var.
Yemek tabağımızdaki sebzeler çiftlikte, tarlada üretiliyor, ama bu bitkilerin bir zamanlar vahşi doğada akrabaları vardı. Evet, evet vardı. Tarlada yetiştirdiğimiz ürünler daha fazla mahsul verir...
Felsefe (Popüler Makaleler)
İnsanlığın Geleceği
Bilimsel gelişmeler insanlığa yeni olanaklar sağlamakla birlikte, esas olan onların insanlık tarafından nasıl kullanıldığıdır. Söz gelimi, yapay zeka ile ölümcül ordular kurabilir veya ondan üretimdeki verimliliği arttırmak için yararlanabilirsiniz. Kamera teknolojisi, insanları yok etmek için de, kayıp bir dağcıyı bulmak için de pekâlâ kullanılabilir. Bilimle ölümcül kimyevî silahlar yapmak da, aşılar geliştirerek hastalıkların önüne geçmek de mümkündür. Aslında yalnızca bilim değil, araç ve konu her ne olursa olsun, onu hangi amaçlarla kullanacağımız esas belirleyici olandır. Bu noktada devreye tercihler,...
Ouroboros
Ouroboros, en temel anlamıyla öz yaratımı temsil eder. Kendi kuyruğunu yiyen bir yılan ya da ejderha figürüyle sembolize edilen ouroboros kavramını anlamanın ötesinde idrak etmek için hep birlikte sembolün köklerine ineceğiz. O nedenle bu yazı sadece okunup yazıdan bir şeyler çıkartılacak, anlaşılacak bir yazı değil, sembolizmi özümseme ve sembolleri deneyimleme konusunda bir uygulama içerecek. Ouroboros sembolünün neyi temsil ettiğini anlamak için ansiklopedi karıştırmanıza gerek yok. Yapmanız gereken sadece sembolü incelemek ve sembolü bir video gibi hayal gücünüzle oynatmak. Yılanın...
Theos ve Theoros Arasında Dasein
Yunanca'da "theos" kelimesi; bakma, izleme, seyretme, seyir, görünüm, manzara, gösteri, tiyatrodaki gösteri, şenlik seyredilen yer, özellikle tiyatroda izleyicilerin bulunduğu kısım manasına, "theoros" kelimesi ise seyredene denk geliyor. Mevzumuz theos ve theoros denkleminde vahdet-i vücud tarzı bir mevzu değerlendirmeye çalışmak veya bunun kelimelere sirayet edilmiş hâlini seyretmek. Theoria, manzara esasında seyretmek şeklinde ifadesini tamlıyor. Bu tanımı Prof. Dr. Yalçın Koç’un "Theologia’nın Esasları" isimli eserinden aldım. Theoria, manzara esasında seyretmek ise, peki, manzara neydi? Yani seyredilen! Seyredilen theostur, yani tanrıdır. Bu...
Kapitalist Terörün Rasyonel Çekirdeği
Kapitalizm, erdemin, aşkın, sadakatin, bilginin, bilincin, kısaca her şeyin ticaret içine çekildiği bir zamandır. Ahlaki ya da fiziki her şeyin piyasa değerine sahip olduğu, gerçek değerinin belirlenmesi için piyasaya sürüldüğü bir zamandır. Maddiyat, yakın zamanda kıtlaşacak kaynaklar için verilen savaştan, yani besin, su, enerji, mineraller ve benzeri çevre kirliliğine kadar, tüm tutumlarıyla ve öç alırcasına otoritesini yeniden tesis etmektedir.
Eşiğinde bulunduğumuz felaketin konturları gitgide netleşiyor. Bu eski komünistlerin soyunduğu bir çeşit kıyametçi korku tellallığı değildir. Nüfus artışı, kaynakların tüketilmesi, karbon gazlarının emisyonu,...
Bir Alet Çantası Olarak Felsefe
Felsefenin üzerine uzlaşılan ortak ve tek bir anlamı yoktur. Bazılarına göre düşünsel her işlem, bazılarına göre her türlü problem çözme aktivitesi, bazılarına göre belirli bir tarihsellik içinde gelişen sınırlı sayıdaki düşünce akımı, bazılarına göreyse çok başka bir şeydir felsefe. Ancak felsefenin hayattan uzak, akademinin duvarları arkasına tıkılmış bir uğraş olduğu fikri özellikle bizimki gibi felsefeyle ilahiyat arasında seçim yapmaya zorlanıp ilahiyatı tercih etmiş toplumlarda ne yazık ki yaygındır. Böylesi durumlarda felsefeye toplumda işlev bulmak zordur. Türkiye’de felsefe ya batıdan...
Lenin’in Hatırası ve Hazcılık
Yağmur damlası Lenin'in bir tek göz pınarında birikmiş, öylece durur iken sanki Lenin'in hüznünü ifade ediyordu. Bugün Moskova'da, Lenin'in tahnit edilmiş bedeni doksan bir yıldır onca kimyasala boğularak diri tutuluyor. Bu çabayı ürpertici buluyorum. Antik Yunan Panteon'unda Zeus'un, Poseidon'un veya Apollon'un heykelleri vardı; zira panteon sözcüğü, "tanrıların hepsi" anlamına gelir. Hristiyanlıkta her şehrin, ülkenin, hâtta meslek grubunun, St. Michel, St. Thomas gibi bir azizi olması çok tanrıcılıktan kalan bir miras.
Bir gün televizyonda izlemiştim. Güney Amerika'da bir ülkede, balıkçılar...
İdeoloji Mağduru Biyolojik Organizmalar
Beni oluşturan her atom, her molekül, her hücre sürekli değişime uğramakta ve gidenin yerine yenisi gelmekte, her gün yeniden var olmaktayım. Peki, hala dünkü ben miyim? Dün yediğim patates kızartmasını bugün özümseyerek onu kendime dönüştürdüm. Ama neden patatese dönüşmedim? Aslında tam olarak da öyle de değil; Patatesin içindeki vitamin, mineral ve bazı bileşikleri vücuduma kattım. Başka biri oldum. Dünden bugüne daha farklı biriyim. Biraz da olsa ben artık patatesim. Dikkat ederseniz kimse olaya bu açıdan bakmaz. Biz sürekli alıcı konumundayızdır. Doğduğumuzdan...
Bir Varoluş Biçimi Olarak Stres ve Gerçeklik
Stres kavramının günümüz yaşam tarzını karakterize ettiğini söylemek abartılı olmayacaktır. Stres hem toplumsal hem de bireysel yaşamı biçimlemekte, organize etmekte hatta yönlendirmektedir; tercihlerimizi, hedeflerimizi veya isteklerimizi etkilemektedir. Bu kavramın bir tür rahatsızlığa işaret etmesi ve bir hastalık gibi algılanması onun başka bir yönünü oluşturmaktadır. Bu ve benzeri özelliklerinden dolayı da bu kavram başta psikoloji olmak üzere çeşitli bilimlerin konusu içinde yer almakta ve felsefi açıdan ele almak mümkün. Böyle bir yaklaşımda eğer analitik felsefe geleneği dikkate alınırsa, bu kavramın...
Tanrı, İnsan, Bergman ve Spinoza
Karısının ölümüyle altüst olan bir papaz, hayatın anlamsızlığıyla yüzleşir. Tanrının sessizliği onu rahatsız eder. Kilise cemaati için düzenlediği ayinlere, ettiği dualara artık kendisi de inanmayan bu din adamı, yeryüzünde vuku bulan onca kötülüğe rağmen tanrının sessiz kalışından yakınmaktadır. Tanrının bu denli uzak duruşu, onda sağlam bir zeminden yoksunluk hissi doğururken papaz, kendisine aşık olan kadının rahatlığı karşısında iyiden iyiye bocalar. "Tanrı yoksa ne fark eder ki?" diye sormaktadır kadın.
Tanrı sessiz ve uzaktır, çünkü yoktur, hepsi bu. Aslında hakikât...
Demiurgos
Demiurgos, birçok kültürde görülen dünyayı oluşturan ilaha eski Yunan tradisyonunda verilen addır. Bu ad, “insanlar” anlamındaki “demos” sözcüğü ile “iş” anlamındaki “ergon” sözcüğünden türetilmiş olup, “insanlar için imal eden, şekil veren, mimar” anlamına gelmektedir. Fakat bu ilahın Yaratıcı olmadığı da belirtilir. Demiurgos’un en belirgin özelliği bir şeyi yoktan var etmemesidir; yaratmaz, yoktan bir şey var etmez, fakat yaratılmış olana biçim vererek bir şeyler meydana getirir, yaratılmış olanı düzenleyerek yeni şeyler meydana getirir. Dünyayı da böyle, biçimlendirerek ve unsurlarını düzenleyerek...
Yirminci Yüzyılın Doğmaları
Fikir tartışmalarında dikkatimi çeken bir husus var. Aydınlanmadan beridir tartışma ve mücadeleler yolu ile oturmuş, çoğumuz için doğal ve apaçık olan fikirler için bile yeni gerekçelendirmeler gerekiyor. Günümüzde felsefe tüm fikirleri reddetmeye ve her şeyden şüphe etmeye indirgenmiş gibi görünüyor. Ortaya yeni bir bilgi koymaksızın var olan bilgiyi yadsımak. Her şeyi aynı kefeye koyan yeni bir yoksayıcılık. Hukuk karşısında eşit yurttaşlık diyorsun, “neden öyle olması gereksin ki?” deniyor. Kadın ile erkek eşit miras hakkına sahip olsun diyorsun, “niye öyle...
Zihin Makinesi
Düşünce süreçlerimiz hafızamızdan beslenir. Hafızamız ise tüm yaşadıklarımıza eşdeğerdir. Peki, yaşamadığımız şeyleri nasıl oluyor da hayal edebiliyoruz? Sadece geçmiş, yaşanmış verileri kullanarak yaşanmamışı, geleceği nasıl düşleyebiliyoruz? Geleceği düşlemek mümkünse geleceği kim oluşturuyor? Hayal gücü kavramı tanımı yapılması en zor kavramlardan biri ve halen bunu hafızadaki düşüncelerden, objelerden ve kavramlardan “kes yapıştır” şeklinde oluşturduğumuz bir kolaj olarak mı düşünmemiz gerektiği yoksa tamamen bağımsız şekilde bir insan doğası mı olduğu tartışılıyor. Acaba Philip K. Dick, “Do Androids Dream of Electric Sheep?”...
Enformasyon Kavramı
Enformasyon deyince ne anlıyoruz? Sözlüğe baktığınız zaman, kelimenin çok uzun anlamları var, birbirinden çok farklı anlamlar içeriyor. Sizlerin kullandığı anlamı için “işlenebilir veri, işlenebilir ve aktarılabilir veri” diye düşünebiliriz. Enformasyon Bölümü için, sizler için enformasyonun işlevinin, bilimsel anlamda işlenebilen ve aktarılabilen bir veri olduğunu düşünebiliriz. Ancak enformasyon, “bilgi, haber, malumat, deney ve gözlem” ile elde edilen bilgi gibi çok genişletebileceğimiz, felsefi boyutunu derinleştirebileceğimiz, günlük yaşamdaki kullanım alanlarını çeşitlendirebileceğimiz bir kavramdır.
Fizik dünyaya baktığımız zaman, “temelde ne var, biz ne görüyoruz?”...
Sokak, Şehir ve İnsan
Bazı kavramlar birbirlerini adeta gizemli bir şekilde tamamlıyor ya da içerdikleri karşıtlıklar aracılığıyla sınırlayıp anlamlandırıyorlar. Bu özelliğin, günümüz dil felsefesi açısından bakıldığında, kolayca anlaşılabilir olduğunu söylemek zor görünmektedir. Çünkü sarmal kavramlar, bileşeni her bir kavramın tek başına sahip olduğu anlamın dışında bir içerik taşıyorlar. Farklı özellikte sarmal/ikiz kavramlardan söz etmek mümkündür. Burada, ne gibi sarmal kavramlar olduğunu ve aralarındaki ilişkileri ele almayacağım. Bir kavram başka bir kavramla eşleştirilmedikçe, tek başına, sarmal ilişkide sahip olduğu anlama sahip olmamaktadır. Bir kavramın...
Bireyin Kalabalıklar İçinde Dasein’dan Ulus Özneye Kısa Yolculuğu
Nasıl ki su sonsuza kadar su, bir tay da sonsuza kadar tay olarak kalmak isterse ateş de fıtratındaki yakım ve yıkım enerjisiyle direnir sonsuza kadar; çünkü her şey kendi varlığında direnir. Kitleler de öznenin son özerk alanlarını işgal edene kadar kendi varlığında direniyor. Anlamın kaygan sathına tutunmaya çalışan, dikotomilerin dışarda bıraktığı özne, uzun zamandır bir savunma pozisyonundadır. Eğitilmiş cahilliğin iktidar olduğu, onu politik kimliğinden sıyırıp kitlesel tüketime elverişli zararsız bir ikon haline çevirmeye dönük günümüz çabalarına karşı özne bir...
Reklam
Gezi (Popüler Makaleler)
Abhazya: Anhua Köyü
Abhazya’da çok uzun süredir gitmek istediğim bir köy vardı; Anhua Köyü. Epeyce vakit Sohum’da, köyden tanıdığı olan birilerini aradım ve tabii beni oraya kadar götürebilecek birini de. Sordum soruşturdum, sonunda bir arkadaşım oranın muhtarına ulaştığını söyledi. Adama telefon edip hızlıca “Sana yarın sabah 8’de bir misafir getireceğim. Afon’da buluşalım oradan al,” dedi ve kapattı. “Müsait miymiş bir sorsaydık falan” gibi bir şeyler geveledim. “Tamam, tamam o iş,” deyip gitti.
Her iş tamamdı. Her iş. Ne sorarsam sorayım “o iş tamam”...
Masallar Diyarı: Giethoorn
Giethoorn, Hollanda'nın Overijssel eyaletinde bir köy. Steenwijkerland Belediyesi'nde yer almakta ve Güney batısındaki Steenwijk'e yaklaşık beş kilo metre mesafededir. Hikâyesini dinleyip resimlerini inceledikten sonra ilk fırsatınızda gezmek, görmek isteyeceğiniz bu köy, yirminci yüzyıl ortalarından itibaren ünlenmeye başlamış olsa da özellikle 2000'li yıllar sonrası turistlerin ilgi odağı olmaya başlamıştır. Mevsim ayırt etmeden misafirlerini huzurlu kucağına kabul edebilen bu doğal güzellik, aynı zamanda yanınızdan selam vermeden geçmek istemeyen insanların samimiyetiyle beraber, cennete daha çok benziyor. Flemenkçe konuşulan Hollanda topraklarında buraya Masal...
Mağara Gölü ve Tarih: Viyana
Viyana’dan çıkıp kısa süreli bir yolculuk ile müstakil evlerin yoğunlukta olduğu bir kasabaya rastlayabilirsiniz. Bir mağara gölü göreceksiniz. Geçmiş yüz yılda burada maden işçileri çalışırmış. 1912’de bir patlama sonucu kayaların arkasından sular fışkırarak mağaraya dolunca birçok işçinin ölümüne sebep olmuş ve Avrupa'nın sayılı mağara göllerinden biri de böylece oluşmuş. Girişinde yaklaşık dört yüz elli metrelik bir tünel var. Tünelin sonunda işçilerin çalıştıkları bölümler de görülebilmekte.
İkinci Dünya Savaşı sırasında Naziler, gözlerden uzak olduğu için burayı seçmiş ve burada bir karargah...
Anlaşılamamaktan Korkan İnsanlar: Kanada
Ömrümün bir yerinde, "iyi ki görmüşüm!" diyebileceğim bir yeri daha gördü gözlerim. Gördüklerinden bahset diyenleri nasıl bir övgü bombardımanıyla karşılasam? Bazen kendimi Avrupa sevici, övücü bir tiplemeden alıkoymak için çok fazla sorguluyorum. Lakin Kanada topraklarında gördüklerim, Avrupalının kendi bölgesine sokmamak için herkese saygı duyuşundan çok, tüm dünyaya yön verebileceklerini zannettikleri saflıkları ve saf iyilikle çabalamalarıydı. Bu uhreviyatı bir topluma; ne dinin ne de imamların, papazların, hahamların kazandırmamış olması ise oldukça ilgi çekici.
İllüzyon bir orta doğu ülkesi vatandaşı olarak, dünyanın...
Toprak ve Doku: Endülüs
Köprüler, solukları ırkları ve ideolojileri birbirine bağlar. Avrupa’dan Asya’ya uzanan köprüde geçen beş senenin ardından, İspanyol ve Arap ırkları Müslüman ve Hristiyan teolojilerini buluşturan Endülüs köprüsündeyim. 1492'ye kadar sekiz yüz yıl boyunca Müslüman egemenliğinde kalan Endülüs’ün en ünlü Arap padişahı Sultan Ebu Velid bin Nasr oğlu Sultan Ebu Haccas Yusuf bölgeye pek çok kütüphane ve medrese kurdurdu. Bölgenin bilim, ilim ve kültürünün gelişmesine büyük katkıda bulundu. Uzak topraklardan Avrupa’ya gelen Arap benliğinden hiçbir şey kaybetmedi, İspanyol da öyle. İki...
Akıl Çelen Şehir: Barselona
Ruhu dans eden insanları sokaklara hunharca fırlatmıştı birileri. Ritimleri, kalp atışları kendilerine yeten, arsızlıktan uzak şehirleri ve kültürleriyle onlara sorsalar yine burayı tercih ederlerdi. Doğmak, büyümek ve koşmak için... Eğlenmeye her zaman niyetli, eğlenmeyene sorgular sebepli. Bin bir hali vardı ki şehrin koşmak için. Bir şehir hırsızını bile dengeler mi? Şikayet edemeyeceğin kadar kötülüğü eğlenmeyi anlamlı kılmak için kenarda tutuyorlar. Aydınlık olmasa karanlık, karanlık olmasa aydınlığın içini dolduran bir mananın olamayacağına muktedir insanlar. Bir yeri gezmeden önce yapılan tüm...
İmparatorluk Başkenti: Semerkant
Dünyanın en korkulan fatih ve hükümdarlarından biri olan Timurlenk, imparatorluğuna Semerkant’ı başkent seçmişti. 1370-1405 yılları arasında hüküm süren Timurlenk, dünyanın en korkulan fatih ve hükümdarlarından biriydi. Tarihçiler, 14'ncü yüzyıl sonlarında Avrasya’da imparatorluk topraklarını genişletir iken Timur’un dünya nüfusunun yüzde beş gibi bir kısmın ölümüne neden olduğunu söylüyor. Yirmi beş yıldır bağımsızlığını almış olan Özbekistan, Timur’u milli kahraman ilan ederek onun döneminden kalan birçok tarihsel anıtı restore etti. Timur, imparatorluğunun başkenti olarak Semerkant’ı seçmişti. Bunun üzerine şehir gelişmiş ve önemli...
Tanrı Suskun: Kuala Lumpur
Otobüs ile altı saatlik yolculuğun ardından Kedah eyaletinden başkent Kuala Lumpur’a varıyoruz. İlk durağımız Petronas İkiz Kuleleri oluyor. Tepesindeki antenlerle beş yüz yirmi yedi metreyi bulan seksen sekiz katlı yapı, 2004 yılına kadar dünyanın en yüksek kulesiydi. Taipei101’in yapılması ile tahtından olan Petronas, şu an bir holdingin yönetim merkezi. Devasa kulelere çıkmanın seksen dört Ringit, yeni yetmiş beş lira kadar ücreti olduğunu duyunca toprağın iyi bir zemin olduğunu düşünmeye başlıyorum.
Petronas’ın hemen yanı başında muhteşem bir park bulunuyor. İçerisindeki farklı...
Çıplaklaştıkça: Arnaoutchot
Çıplaklığın her zaman şeffaflık olduğuna inanan biri olarak, kendimizi anlamanın yolununda, hep çıplaklıktan geçtiğine inandım. Ruhumuzu soymak istiyorsak, buna bedenimizden başlamamız gerektiğini savundum. Aynada kendimize çırılçıplak bakamıyorsak, kendimize karşı dürüst olmamızın da zor olduğuna inandım. “Kadın Bedeni Soyarsa” adlı romanımda, ‘Bir kadın kendi kendine soyunabilir mi?’ sorusu ekseninde çıplaklığı ele almıştım. Bu romanı yazmadan önce sadece çıplakların girdiği plaj ve spa merkezlerinde bulunmuştum. Ancak hiç bir zaman, çırılçıplak on gün geçirmemiştim; bu yıl Fransa’da Arnaoutchot Natüralistler Kampı’na gidene kadar…
Türkiye’de...
Tekila Diyarı ve Tekilanın Gerçek Öyküsü: Meksika
Meksika gezilerinde tekila sık sık karşımıza çıkar. Ya yemeklerde sunulur ya da bu ülkeye özel bu içki hakkında ilginç sorular sorulur bana. İsterseniz yanlış bilinenleri düzelterek, bilinmeyenleri sıkmadan açıklayarak bir içkinin marka değeri çerçevesinde ülke ekonomisi ve tanıtımına nasıl katkıda bulunduğunu, Meksika'ya gittiğimde edindiğim deneyimler ışığında anlatayım sizlere. Konuyu sadece bir içki ya da içki içmek olarak düşünmeyin, alkol kullanmayanların da çok ilginç bulacağı bilgiler vermeye özen gösterdim.
Tekila aslında Guadalajara’nın yetmiş kilometre kadar kuzeybatısında yer alan Jalisco Eyaletine bağlı...
Kathmandu’nun Yaşayan Tanrıçası: Kumari
Gerçekleştirdiğim Deluxe Nepal Hindistan gezisinde, konuklarımı çok özel bir deneyime davet ettim. On yıllardır benim de sadece birkaç kez tanık olabildiğim ilginç dakikaları birlikte yaşayabildiğimiz için çok mutluyum. Belirli günlerde, o da canı veya bakıcıları isterse bir pencereden üç beş saniye biz ölümlülere görünen bakire Tanrıça-Prenses Kumari’yi, saat 16:30’da gezideki dostlarımla bekledik ve gördük! Hatta bize göz kırpmış gibi bile geldi.
O zaman geçen yıl üç yaşında seçilen, Trişna Şakya ve Kumari Olabilmek ile ilgili size biraz bilgi vereyim. Kumari,...
Yürümeyi Öğrenmek: Galler
Dağın tepesine tırmandığımda gerçekten artık bir adım daha atacak halim kalmamıştı. Bir yandan nefes nefese kalmıştım, bir yandan dönen başımın etkisiyle dengemi bulmaya çalışıyordum, bir yandan da Britanya’nın güneyinin en yüksek dağının üzerinde ne işim var benim diye de düşünüyordum. Gerçekten de benim Galler’de Brecon Beacon milli parkındaki Pen Y Pan dağında, hem de Kasım ayında ne işim vardı?
Bugünlerde bir yazar olarak kendi kendime sürekli “yaşamın kurgusu edebiyata on basar” diyorum. Üstelik yaşam biz edebiyatçılardan daha özgün ve özgür....
Yasaklar Ülkesi: Singapur
Albukhary Üniversitesi'nin kültürel değişim ve liderlik programı nedeniyle iki aydır Malezya’dayım. Singapur’a da yolumuz düştü. Singapur, Sanskritçe’de ‘Aslan Şehri’ anlamına geliyor. Malay yarımadasının güneyinde yer alan ülke dünyanın nadir şehir devletlerinden biri. Yedi yüz on kilometrekare yüz ölçümüne ve beş milyon nüfusa sahip. Ülkenin büyük kısmı Budist. Yüzde on beş Müslüman ve yüzde on beş Hristiyan nüfusu bulunuyor. Uzun yıllar sömürüsü altında kaldığı İngilizlerin etkisi kendini her yerde hissettiriyor. Trafik soldan akıyor.
Yolculuk öncesinde Singapur hakkında hiçbir şey okumadım. Yılın...
Kasvetinde Ruhumu Buldum: Prag
Ruhumu sattığımın farkına vardığımda Prag’a gitmeye karar vermiştim. Öncesinde hep, yıllar boyunca en güzel olanı biriyle paylaşmıştım. Paylaşmanın mutluluğu, sevgiyi artıran yönünü aslında yaşıtlarımdan evvel keşfetmiştim. Hiç unutmam bir sevgilime bir keresinde "sen en güzellerine layıksın diye, bildiğim tüm güzellikleri ufkuna saçmak için yaşıyorum!’’ demiştim. Bu benim görgümdür; körkütüklük ile hiç ama hiç alakası olmayan. Sevdiklerimin bildiklerimi bilmelerini isterim hep. Fakat belki de beni seven biri bana, yalnız kalamadığımı, kendimi yeterince dinlemediğimi fark ettirdi. Uzun soluklu bir ilişkinin azabından...
Bağbozumu: Colmar
Şirin kasabalar albümüm var; Kasabalar, köyler, hatta bazen kentler. Bir yenisi bir öncekini eskitmiyor. Süslemenin bin bir türlü hali olduğunu gördüm bu yerlerde. Süslemenin, süslemeden süslü olabileceği sade naiflikte. Onların gözüyle göremediğimden hiç turistik süremde onlardan fazla bildim kıymetini. Tarih boyunca ara sıra Alman, ara sıra Fransız toprağı olmuş; fakat şimdilerde kesinlikle dünyaya Fransız kalmış bir yere gittim: Colmar! Fransızlar, özellikle Alcase Lorianne denilen bu bölgede, tüm bağlarda üzümler hep ıslakmış hissiyle yaşıyor gibiler. Hiçbir şey daha önce hiç...
Reklam
Kültür (Popüler Makaleler)
Başkent’in DNA’sı
Sarı bahar gelmişti. Yalnızca yaprakları değil, insanların yüzlerini de solduran bir yalancı güneşle içimiz ürperiyor. Ankara ve sonbahar zaten oldum olası yakışırlar birbirine. Kasvet de var içinde, gelecek baharlara özlem de. Bir oturmuşluk, bir yorulmuşluk, bir yaşanmışlık da; rehavet, vehâmet, hazan, hüzün... Başkent güz renkleriyle kuşatılmışken, içime ağır ağır kaplayan sarıya inat, geçen gün aniden parlak bir turkuazla sarsıldım; Ruhumu ve gözümü şaşırtan bir İtalyan aşık, baştan çıkaran bir Arjantin tangosu yapıyordu; Domingo Notaro...
Notaro, 1939’da İtalya’da doğmuş, on yaşından...
Geçmişte Yazı Araçları
Sümerler M.Ö. 3500 yıllarında bilinen ve sembolün sesi belirlediği ilk yazıyı kullandılar. Akadlar, Babilliler, Asurlular, Hititler ve Urartuların ile birlikte değişime uğradı ve Fenikelilerde fonetik dil oldu. Fenikeliler, kendi alfabelerini çivi yazısından yararlanarak geliştir. Babillerde bulunan en eski yazıtlar, taş tabletlere kazınarak işlenmiş ve her biri bir sözcük ya da düşünceyi temsil eden işaretlerdir. Sonrasında en yaygın yazıt aracı olarak tablet şeklinde yapılan kil oldu. Ardından ideogramlar çivi yazısının hecesel işaretlerine dönüşse de simgesel işaretlerin bir kısmı varlıklarını sürdürmeyi...
Gizemli Spiral
Günümüzden 10.000 ile 15.000 yıl önce Anadolu’da başlayan iritaş kültürü zamanla tüm Avrupa’ya yayılmıştır. Son yıllarda radyoaktif karbon ile yapılan yaş saptamalarında Avrupa’daki "iritaş" tepelerin en muhafazakâr tahminle M.Ö. 4000 ile M.Ö. 2000 yılları arasında inşa edilmiş oldukları belirlenmiştir. Bu bölgede taş tepeler, menhirler ve dolmenler yoğun olarak bulunmaktadır. Ayrıca önemli megalitler bulunmaktadır. Megalit, "büyük taş" demektir. İrlanda’da New Grange, İngiltere’de Stonehenge, Fransa’nın en batı ucunda bulunan Brötanya bölgesinde Carn ve Gavrinis adaları, İspanya’da Los Millardes ve Malta adasında Tarxien...
İnsanınızı Nasıl Evcilleştirirsiniz?
Ait oldukları toplumdan bir şekilde koparılıp vahşi hayvanlar tarafından büyütülen çocuklara ilişkin mitler, masallar, edebi eserler onların heyecan dolu maceralarını, kahramanlıklarını ve olağanüstü başarılarını anlatır. Gılgamış destanındaki Enkidu, Yunan mitolojisindeki Atalanta, Roma’nın kuruluş hikayesindeki Remus ve Romülüs, Türklerin türeyiş efsanesi, İbn-i Tufeyl’in Hay’ı, Edgar Rice Burroughs’un Tarzan’ı, Rudyard Kipling’in Mowgli’si bunlara dair akılda en çok kalan örneklerdir. Ne var ki, gerçek hayatta yaşanılan deneyimler bizi bu hikâyelerden bambaşka gerçeklerle karşı karşıya bırakıyor.
Hindistan’ın Bengal bölgesinde bir yetimhane kuran Rahip J....
Kargo Kültü ve Bir Güney Pasifik Mesihi
Doğaüstüne inanma eğilimi insanın psikolojik tabiatında bulunan bir eğilimdir. Günlük hayatta bir karşılığı olmayan veya sahip olunan bilgiyle herhangi bir mantıklı açıklaması yapılamayan olayları madde ötesiyle açıklamak doğal bir reflekstir. Bugün bilgiye erişmenin oldukça kolay olduğu modern toplumlarda bu eğilimin cazibesine kapılan milyonluk kitleler görünmekte iken ilkel olarak adlandırılan toplumlarda var olması gayet normaldir. Bu inanışları inceleyebilmek için ilkelin tanımını doğru bir biçimde yapmak gerek. Bir Maori evrimsel olarak Fransız’dan daha alt bir aşamada bulunmadığı gibi, zekâ ve düşünme kabiliyeti olarak da...
Görsel Kültür
Görsel kültür, tanınmış disiplinlerarası bir çalışma alanı olarak büyüdü. Bu gelişme ise her türden imajın kimlik, cinsiyet, sınıf, iktidar ilişkileri ve diğer sosyal ve siyasi oluşumlarda nasıl iletişim kurduğuna ve katıldığına dair çok yönlü bir yaklaşım benimsedi. Tıp, bilim, politika, tüketici kültürü ve din ve maneviyat, görsel kültür çalışmalarının sanatla birlikte incelendiği alanlardır. Görsel kültür araştırmacıları, resim, resim romanları, moda tasarımını ve popüler kültürün diğer biçimlerini, resim gibi kurulan güzel sanat medyasına ek olarak, göstergebilim, sosyoloji, psikoanaliz, resepsiyon teorisi,...
Şeytan İmgesinin Kısa Tarihi
Al Pacino’nun başrolünü oynadığı "Şeytan’ın Avukatı" defalarca izlediğim nadir filmlerden biri. Al Pacino, John Milton isimli sıra dışı bir avukat kılığında görünen şeytanı oynuyor. Film, şeytanı karizmatik bir karakter olarak gösterdiği için dindar çevreler tarafından eleştiriler aldı. Bunun anlaşılabilir bir şey olduğunu söyleyebiliriz, çünkü şeytanı mutlak kötülüğün imgesi olarak biliyoruz. Ancak semavi metinlerde kötü, kibirli ve aşağılık bir varlık olarak tasvir edilen, Orta Çağ’da vebanın ve salgın hastalıkların kökeni olarak bilinen şeytanın bir fenomene dönüşmesi üzerinde durulması gereken bir...
Antik Mısır’da Güzellik Anlayışı: İkili Amaç
Mısır firavunlarını ve kraliçelerini sürmeli gözleri ile tanınıyor. Antik Mısırlılar gösterişe ve güzelliğe bu kadar önem verdiler mi, yoksa onlara kendi değerlerimizi mi yakıştırmaktayız? Taraklar, bakır ve gümüş aynalar, sürme yapımında kullanılan malzemeler, makyaj malzemelerini koymak için kavanozlar, pomat kutuları, parfüm şişeleri, peruk kalıntıları, ayrıca mezarlarda bulunan takı ve mücevherler ve daha nicesi. Kadını ve erkeği ile, dirisi ve ölüsü ile antik Mısırlılar güzel görünmek için ellerinden geleni yapıyorlardı. Peki, bu güzellik algısının sebebi nedir?
Tüm bu bahsi geçen güzellik...
Üzerinde Güneş Batmayan İmparatorluğun Çözemediği Sorunlar
Yıllardır "İngiltere, Birleşik Krallık, Büyük Britanya" kelimelerini duyar, doğru yanlış kullanır ve bir zamanlar dünyanın neredeyse dörtte birini kendi yönetimi altında toplayarak "Üzerinde Güneş Batmayan İmparatorluk" adını almış bu ada ülkenin ismi konusunda karışıklık yaşarız. Arzu ederseniz bu isimler çevresinde dönen tanımlamaları biraz inceleyerek, doğrusunu ortaya çıkartalım ve buradan yola çıkarak, banknotlar, inanışlar ve ayrılma planları üzerine konuşalım.
En sonda söyleyeceğimi en başta söyleyeyim: Ülkenin resmi adı "Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı'dır. Bu tanım 1922 yılında İrlanda ikiye...
Toplumsal Belgeci Fotoğraf
Empire State binasının inşaatı sırasında yüzlerce metre yükseklikte bir iskelenin ucuna oturmuş dinlenen işçilerin fotoğrafını pek çoğumuz biliriz. Ve onca yükseklikte rahatça poz veren işçilerin cesareti fotoğrafı görenlerde hayranlık uyandırır. Peki, fotoğrafın asıl vurgulanmak istediği bu büyük cesaret midir?
Toplumsal belgeci fotoğrafçılığın ilk temsilcilerinden olan Lewis Hine’nin bu fotoğrafta asıl konu iş güvenliği sağlanmayan işçilerdir. Ve sadece bizim bildiğimiz meşhur fotoğraftan ibaret değildir. Binanın yapımı esnasında ölümün kıyısında, kötü koşullarda çalıştırılan işçilerin onlarca fotoğrafından oluşan bir seridir. Bu seri o...
Endülüs Ruhu
İspanya'nın incilerinden Endülüs, görkemli sarayları ve etkileyici atmosferi kadar; herkesin birbirinin dilinde felsefe yaptığı çok kültürlü yapısıyla da medeniyet tarihine apayrı bir katkı sağlamıştı. Bu özel kültür, kendini değiştirip dönüştürür iken, bütün bilgisini kendinden sonrakilere aktarmayı da başardı. Emeviler'in ünlü komutanı Tarık bin Ziyad'ın 711 yılında, ordusu ile Afrika'dan İspanya'ya geçişi ile başlayan Endülüs dönemi, bugün bile yarattığı kozmopolit hava ve birlikte yaşama sanatına yaptığı katkılar ile hatırlanıyor. Bu ünlü seferde, yerel Berberiler'den biri olan Tarık bin Ziyad, ordusuna...
İnsanlık Kavramı
İnsanlık, insanın kendisini doğanın aciz türü olmaktan çıkarıp zayıflıklarından kurtularak çevresinin, dünyanın ve hatta evrenin hâkimiyetine uzanma öyküsüne konulacak isim için aranan en iyi sözcük olabilir. Öte yandan, bir başarı öyküsü olarak sunulan bu hikâyenin satır aralarında kimsenin hatırlamak istemediği korku ve acılarla dolu dehşetengiz uygulamalar, çatışmalar, başarısızlıklar ve kayıplar da var.
İnsan varoluşundan bu yana çevresini, dünyayı ve evreni anlamak için gösterdiği çabayı kendisine de yöneltmiş; ne olduğunu anlamaya çalışırken, nasıl olması, neler yapması ya da yapmaması gerektiğine de...
Aidiyet Kavramı Bağlamında Türkoloji ve Şamanizm
Arapça kökenli aidiyet sözcüğü için Türk Dil Kurumu’nun çevrimiçi hizmet veren Güncel Türkçe Sözlük’üne başvurulduğunda “ilişkinlik” tanımıyla karşılaşılmaktadır. Başka kaynaklarda ise “ait olma durumu” gibi açıklamalar da mevcuttur. Bu durumda aidiyeti, bireylerin ya da toplumların kendilerini bir şey ile ilişkili veya bir şeye ait hissetmesi, bir çeşit kendini ilişkilendirme hali olarak da tanımlamak mümkündür.
Aidiyet kavramı, toplumsal ilişkilerde göz ardı edilemeyecek bir olgu olması sebebiyle, kültür araştırmalarında da mühim bir yer işgal etmektedir. Elbette bireylerin psikolojik sağlıkları için çevre ile...
Kahire’nin Gözleri
Size Kahire’yi ancak yeni konuşmaya başlamış bir çocuk anlatabilir, sonra şikayet etmeyi öğrenir. Uğultu atmosferde yok olmaz. Bu yüzdendir ki; körler için bulunmaz bir cennettir. Uğultu körlere şehrin en izbe köşelerinden canlı caddelere kadar eşlik eder. El ele tutuşmak haramdır. Biraz da bu yüzden kimse gürültüden şikayet etmez. Sigaranın filtresiz içildiği, nargilenin kucakta taşındığı bir memleket. Ayak seslerinin akabinde, sahipsiz sokaklar vardır. Bu dünyaya kazık çakmayacağını bilen halkın yüzde kırkı bu sokak aralarında, çadırda yaşar. Bir yanda Osmanlı çeşmesi,...
Acı
Acı tüm canlıların olduğu gibi insanın da temel duygularından biridir. Hayat boyu hazzın ve mutluluğun peşinden koşarken bir yandan da acıdan ölümden kaçarcasına sakınıp saklanmaya çalışır. Ne var ki, hayatın acı dolu sürprizleri her an karşısına çıkıp onu doğduğuna pişman edecek hallere düşürür. Öznelliği ve ölçülmesinin zorluğu acının anlaşılıp tanımlanmasını zorlaştırır. Yalnızca biyolojik, anatomik ve fizyolojik koşullara bağlı olarak açıklanmayacak kadar karmaşık bir olgudur. Algılanmasında ve ifade edilmesinde bireysel farklılıkların yanı sıra çevre koşulları ve kültürel çeşitlilikten kaynaklanan ayrımlar...
Mitoloji (Popüler Makaleler)
Afrika Tanrılarının Katolik Serüveni: Vodou
Geçtiğimiz birkaç yüzyıl içinde sömürgecilik ve misyonerlik faaliyetleri ile Hıristiyanlaştırılan halkların, eski halk inanışlarını güçlü bir biçimde yaşattığını gözlemlemek mümkün. Bir Aztek ritüeli olan Ölüler Günü’nün Meksika’da hâlâ yaşatılıyor olması, Kuzey Amerika yerlilerinin yetişkinliğe geçiş törenlerini kilise organizasyonlarıyla devam ettirmesi bu durumun örneğidir. Ancak Afrika kökenlilerin nüfusun çoğunluğunu veya önemli bir kısmını oluşturduğu bölgelerde eski inanışların semavi dinlerle yorumlanarak bağımsız birer din haline geldiği de görülebilir. Afrikalıların Hıristiyanlıkla etkileşimi, Hıristiyanlığın birebir benimsenmesi ile değil, İsa, Meryem Ana gibi kutsal...
Kavramsal Olarak Büyü ve Büyücü
Büyü, Türk Dil Kurumu sözlüğünde doğa kanunlarına aykırı sonuçlar elde etmek savıyla başvurulan gizli işlem ve davranışlara verilen genel ad, afsun, sihir, füsun, bağı olarak tanımlanmaktadır. Eski Türk dilinde ise büyü; "bügi", "bügü" biçiminde yazılmakta, büyü anlamına gelen Almanca ve Fransızca "magie", İngilizce "magi" ve "magic" kelimelerinin kökeni de Yunanca "magus"tan gelmektedir.
Budunbilim Terimleri Sözlüğü’nde büyü, birtakım doğaüstü güçler, gizemsel sözler, kutsal sayılan nesneler aracılığıyla insanları, doğayı, doğa yasalarını etkilemek, istenilen şeyleri elde etmek için büyücülerce belirli kurallara ve tekniklere...
Demircinin Örsünden Yeniden Doğuşa: Nevruz
İlkbahar insanlarda her zaman iyi duygular uyandırmıştır. Toprağın rengârenk olduğu ve ağaçların meyveler verdiği bu mevsim hemen hemen bütün kültürlerde kutsanmış ve coşkulu ritüellerle karşılanmıştır. Çinlilerden Kuzey Amerika yerlilerine kadar birçok toplumda baharın coşkulu bir şekilde, büyük törenlerle kutlandığını görmek mümkündür. Özellikle Kelt-Germen Pagan geleneklerinde bahar bayramları büyük önem taşır. Kışın ilkbahara döndüğü Ostara ile baharın yaza döndüğü Beltaine bu coğrafyalarda hâlâ kutlanmaktadır. Hıdrellez Bayramı, bunlara yakın bir karakterdedir. Ancak Türkiye’nin de dâhil olduğu geniş bir coğrafyada kutlanan Nevruz,...
Antik Dünyaya Damgasını Vuran Kadın: Enheduana
Antik dünyaya damgasını vuran fazla kadın yoktur. Bu yazıda antik zamanlara damgasını vurmuş böyle bir kadından bahsedeceğiz. Enheduana, MÖ 2255-2300 yıllarında yaşadı ve gününün en önemli dini figürü olarak görüldü. Aşk ve Savaş tanrıçası İnanna’ya yaptığı güçlü besteleri/şarkılarıyla tarihin akışını değiştirdi ve ölümünden sonra yüzyıllarca hatırlandı.
Yazıları çok derinlikli olduğundan, uzmanlar ona “Sümer edebiyatının Shakespeare’i” diyorlardı. İlahileri, siyasi, kişisel, ritüel, teolojik, tarihi ve yasal boyutların iç içe geçmiş çok katmanlı eserleri hala hayranlık uyandırmaktadır. Enheduana, Akad prensesi olarak doğdu ve...
Labirentteki Adam
"Labirentteki Adam" hikâyesi bir bakıma insanlığın hikâyesidir. Kişi bu dünyaya doğar, bir hayat labirentine girer. Hayat boyunca bu labirentte ilerleyen insan; seçimler yaparak, hayatının dönüm noktalarını aşarak, zaman ve acıyla güçlenerek labirentin merkezine biraz daha yaklaşır. "Işık yolunu takip edin" der bilge Kızılderililer. İlerlemekten korkmayın. Nasılsa en sonunda her şeye geri dönüp bakmak için fırsatınız olacak.
Güney Arizona'daki Tohono O'odham ulusunun amblemi olan "I'itoi" yani "Labirentteki Adam" sembolüdür. Kızılderililer için bir tür yaşam ağacı sembolü olan bu figür, labirentten çıkmış...
Tabiatın Rahipleri: Druidler
Bugünkü Avrupa nüfusunun kökleri ağırlıklı olarak Romalılar zamanında barbar kavimler olarak adlandırılan halklara dayanır. Bir zamanlar Anadolu’da yaşadıklarına dair izler bulunan Keltler, Tuna kıyılarından İrlanda’ya kadar geniş bir bölgede varlık göstermekteydiler. Asteriks çizgi romanlarından bildiğimiz Galyalılar, bugünkü Fransa bölgesinde yaşamış bir Kelt halkıdır. Fransızca bir Latin dili olduğu halde telaffuzunun neredeyse tamamen Kelt diline dayandığını söylemek mümkündür.
Kelt paganizminin en önemli öğesi druidizmdir. Druidler, Kelt toplumlarında rahip ve ruhban sınıfını teşkil etmektedirler. Kelt toplumunda oldukça saygın bir yere sahip oldukları bilinmektedir. Ancak...
İlkelin Mistik Deneyimi
Miti inceleyebilmek için, onu yaratan psikolojiyi anlamak ve en ilkel köklerine kadar inmek gerekir. Esasında mitin ortaya çıkışı antropolojinin konusudur ve bu kökeni kısaca özetlemek gerekirse işin temelinde ilkelin mistik deneyimi yatmaktadır. Ancak başlarken bugün bir anlam karmaşası sonucu çoğu kişinin aklında gerçek anlamından sapmış bir anlam ifade eden bu kavramları açıklığa kavuşturmak faydalı olacaktır.
Mistik kelimesi Yunanca "mysteria" kökünden gelir ve bugün kullandığımız dilde gizem, gizemli gibi anlamlara sahiptir. Yani mistik bir deneyim yaşamak için doğaüstü bir deneyim değil, doğaüstü olarak algılanacak bir...
Tarihteki Gerçek Vampirler
Vampir mitinin başlangıcı, birçok efsane gibi tam olarak bilinmemekte. Ancak vampir mitinin ilk bulgularına Mezopotamya’da bulunan Dicle ve Fırat nehirlerinin yakınındaki Kildani'de, Asur yazıtlarında rastlanmakta. Keldaniler diyarına, İncil'de geçen Abraham’ın asıl evi olan "Ur of the Chaldeans" da denir. İbranilerin kutsal kitabında geçen "Lilith" vampir tanımlamalarına uyan bir varlıktır ve kutsal kitapta tasvir edilmiştir. Lilith geceleri baykuş bedenine bürünen bir canavardı. Avlanmak için yeni doğmuş çocukları ve hamile kadınları arardı. Yazılana göre Lilith, Adem'in, "Adem ve Havva" olmadan önceki...
Farklı Kültürlerde Büyü
"Büyü, Din ve Ritüellerin Kaynakları" bölümünde bahsetmiş olduğumuz gibi ilkel insanlar hakkında çok az bulgu olmasına rağmen, o dönemden kalma mağara resimleri ve silahlardan edindiğimiz bilgilere göre, büyü çok eski zamanlardan beri varlığını sürdürmektedir. Büyüdeki, “Benzer benzeri meydana getirir” seklindeki büyüsel anlayışla çizilmiş kargı saplanmış hayvan resimlerinin, çok eski dönemlerden kalma mağara duvarlarında bulunması, büyünün tarihinin çok eski zamanlardan beri var olduğunu göstermektedir. Ayrıca o dönemlerden kalma, mumyalı cesetlerin, kırmızı boya ile kaplandığı görülmektedir. Benzer benzeri meydana getirir inanışına...
Nergis Çiceği
Yunan mitolojisi insanı insana anlatan hikayelerde doludur. Büyük filozofları bağrından çıkartan bu medeniyet anlatmak istediklerini büyük kitlelere hikayelerle aktarmıştır. Bu sayede bu mitolojik hikayeler bu gün bile kimsenin kelimelere dökemeyeceğin şeyleri ustalıkla ve anlaşılır bir şekilde anlatır; tabi görmesini bilene...
Nergis çiçeği, ismini mitolojik kahraman Narcissus'tan almıştır. "Narsizm" kelimesi de aynı etimolojik kökenden gelir. Narsis'in öyküsü kısaca şöyle anlatılır: Narsis, ırmak ilahı Kephissos ile arındırıcı suların bekçi perisi Liriope’nin oğlu olarak doğar. Bir kahin, ebeveynlerine Narsis’in dünyada, kendi yüzünü görmediği sürece...
Burhanizm ve Akdin Şamanizmi Güncelleme
Son dönemde güncelleme kavramı oldukça gündemde olduğu birçok insan tarafından işitilmektedir. Biz de kendi çapımızda bu konuyu irdelemek istedik ve bu bağlamda kadim Şaman dini ve kültürü ile ilgili olarak bu yazıyı kaleme aldık. Bu yazımızın konusu ise Sibirya’nın yerlisi Türk budunlarından Hakas ve Altaylarda 20’nci yüzyılın başında en az kırk bin yıllık geçmişi olan çoktanrıcı Şamanizmin güncelleme girişimiyle ilgilidir. “Ak Din” veya “Ak Dyan” olarak da bilinen Burhancılığın veya Burhanizm’in temelinde “burhan” sözcüğü yatmaktadır. Burhan sözcüğü ise Altay...
Mezoamerikan Uygarlıklar
Maya, Aztek ve İnka medeniyetleri Amerika kıtasında kurulan ilk medeniyetler arasında bulunmaktadır. Günümüzde Bolivya, Ekvador, Meksika, Peru’ya yapılacak gezilerde tarihten izler bulunması mevcut. Tarihi bir geçmişi olması da bunu cazip kılmakta. Kadim uygarlıkların günümüzdeki görünümü bir hayli değişime uğrasa da tarih bu ülkelerde tekrar canlanabilir. Mezoamerikan, Kristof Kolomb öncesi Amerika kıtasında yaşamış olan yerlilere verilen bir isim. Bu yerliler, daha bilinen isimleri ile Aztek, Maya, İnka, Toltek ve en eskileri olan Olmeklerdir. Büyük ve oldukça görkemli uygarlıklar kurup günümüz dünyasına hayrete düşürecek birçok gizemi geride bırakmışlardır....
Dostoyevski’ye Mitolojik Bakış: Stevatsya
“Stuşevatsya” fiili Rusçada “silinmek, yok olmak, kaybolmak, hiç olmak” anlamına geliyor. Rusya’da hiç bilinmeyen bu fiili ilk olarak Dostoyevski kullanmıştır. Hem de bizim için çok önemli bir anlamı olan “Öteki” isimli eserinde. Daha sonra dönemin Rus edebiyat dünyasında yayılıyor ve herkes kullanmaya başlıyor. Bu fiilin kısa hikâyesini Dostoyevski’nin “Bir Yazarın Günlüğü” isimli eserinin ikinci cildinde inceleyebilirsiniz. Biz şimdi konumuza başlayalım.
Sanatçı, toplumu mitolojik gözle süzebilen kişiye denir. Bir sanatçıyı sanatçı yapan ana unsurlardan biri budur ve Dostoyevski’de en gizli kalmış...
Büyü, Din ve Ritüellerin Kaynakları
Yaratana duyulan inanç, doğayla ilk karşılaştığında doğanın gücüne karşı kendini koruma gereksinimiyle başlamış ve ilkel insanlar anlamlandıramadıkları, bugün sıradan saydığımız doğa olaylarını tanrısal güçler sanmışlardır. Hastalıklar, rüyalar, ilkel insanlar için çözemedikleri sorular haline geldiğinde kendilerine göre yanıtlar bulmaya çalışmışlardır. Bu yanıtlar zamanla onların inanışları haline gelerek inançlarını oluşturmuştur. İnanmaya ve tapmaya başladıkları yaratan, kimi doğa olaylarını hala sürdürdüğünde bunu yaptıkları bir hataya ve yaratanın kızgınlığına bağlamışlar ve bunun sonucunda da büyünün kaynağı olan ritüeller ortaya çıkmıştır. Yaratanın kızgınlığını gidermek...
Aidiyet İflasının Türk Korku Filmlerinde İnşası
Toplumları bireyler oluşturur, bireyler ise toplumu oluştururken bazı gereksinimleri doğrultusunda birleşirler. Maslow hiyerarşisinde üçüncü sırada yer alan ait olma yani aidiyet bireyin diğer bireyler arasındaki ilişkisinin temelini oluşturur. Birey, ilk iki sırada yer alan fizyolojik ihtiyaçlarını ve güvenlik ihtiyacını gidermesinden sonra ait olma ve sevgi ihtiyacını karşılamak zorundadır. Bu durum da bireyin diğer bireylerle ve toplumla temasının bu bağlamda ilk noktasını oluşturur. Bireyin toplumla ve diğer bireylere temasını sağlayıp, bu ihtiyacını gidermesi sonrasında ise değer ihtiyacı ve son basamak...
Müzik (Popüler Makaleler)
Müzikli Dakikalar
Çok küçük yaşlarda Wilhelm Kempff'ten Beethoven dördüncü ve beşinci konçertolar, altıncı ve dokuzuncu senfoni, Coriolan ve Egmont uvertürleri, Mendelssohn ve Çaykovski keman konçertoları, Paganini, Liszt, Grieg, bir Verdi derlemesi. Aylarca her gün büyülenmiş gibi onları dinledim. Kısa zamanda Liszt ve Paganini'nin içinin boş olduğunu, buna karşılık Beethoven'ın dipsiz ve uçsuz bucaksız bir derya gibi açıldığını fark ettim.
Don Giovanni ile Mozart'ı, Branderburg Konçertoları ile Bach'ı keşfettim. Asıl aşkım ondan sonra başladı. Bach kişisel evrenimde baş köşeye yerleşti. Kırk beş yıl...
Karakter Özelliklerinin ve Yaş Gruplarının Müzik Zevkine Etkisi
On iki ya da on üç yaşlarımdayken şarkı listelerimin vazgeçilmezleri hard rock ve metal parçalardı. Ev içinde yüksek sesle dinlediğim şarkılar, kendimi ifade etmeyi bilemediğim her metrekareyi dolduruyordu. İfade etmeyi bilemediğim duygularım ve giderek genişleyen duygu haznem ile nasıl başa çıkacağımı da bilmediğim için işler daha da karışıyordu. Şimdi ergenlik dönemime sevgilerimi ve şefkatimi göndermekten başka bir şey elimden gelmiyor. O geçiş dönemini anlamlandırmaya çalışmak halen boyumun ölçüsünden bir hayli büyük. Kendi seçimlerimizi yapmanın ya da yaptığımızı sanmanın verdiği...
Fantastik ve Sihirli Melodiler
Fantasy, 16'ncı yüzyılda belirginleşmiş emprovizasyonun baz alınarak oluşturulduğu bir müzikal fikirdir. Fikir derken hayal gücüne de vurgu yapıyoruz. Barok dönemde de romantik dönemde de fantasy'e rastlarız. Bu fikirler çoklu pasajların çoklu duygu biçimleriyle iç içe geçtiği bestelerdir. Ama fantazyayı besteleyen müzik ile fantasy birbirlerine ne derecede uyacaktır? Müzikal form ile besteyi dolduran fikir ve bestenin yönlendiği konu arasında belirgin bir ayrım yapabilir miyiz? Yoksa fantastik müzik doğal olarak yönlenmesini başka mecralardan ödünç aldığı öğelerle mi belirleyecektir? İşte, bu soruların bizi bir kez daha...
Alaturka Nağmeler
Almanya'da yabancılara Türk sanat müziğini anlatır iken "Türkische Kunstmusik" diyoruz. Türk Sanat Müziği ismi sizce uygun mu? Yoksa bu da uydurulmuş bir isim mi? Türk sanat müziği TRT'nin yanılmıyorsam 1960'larda, hatta 1970'lerde uydurduğu bir bürokratik kamuflaj tabiridir. Sanat olmayan müzik mi var? Varsa hangisi? Bence bu kasten yanıltıcı başlık altında birbiri ile alakasız üç müzik türü bir araya getiriliyor. Aralarındaki ilişki aşağı yukarı Beethoven ile Beatles arasındaki kadardır. Aynı coğrafya, benzer perde dizileri, o kadar.
Birincisi Osmanlı saray müziği, "Osmanische Hofmusik"...
Kitleler Üzerinde Müziğin Etkisi
Müziğin önemini asırlar önce tespit etmiş olan bilim insanları, filozoflar, müzikologlar; kitleler yozlaşmasın, hatta daha etkileyici müzik üretsinler diye hem uyarılarda hem de tavsiyelerde bulunmuşlar. Bu tavsiyeleri ve müzik alanında yapılan sayısız çalışmaları alt alta koyduğumuzda, müziğin kitleler için ne denli önem arz ettiğini çok daha iyi anlayabiliyoruz. Aynı yaşam alanlarını paylaşan kitlelerin, mutlu bir yaşam sürdürebilmeleri için, ortak değerlere ihtiyaçları vardır. Müzik, kitlelerin inşa ettiği ortak değerleri ayakta tutan köşe taşlarından biridir. Müziğin kitleleri, kitlelerin de müziği etkileme...
Müziğin Öncüleri
Müzik tarihi dediğimizde aklımıza yayınlardan edindiğimiz bilgilerin çerçevesindeki olaylar gelir. Tarih, yazılanların bize sunduğu, taraflı belgelerin derlendiği derin ve geniş alanın sadece bir boyutudur. Müzik tarihinde yazılanların yanında, seslendirilenler de olduğu için bazen yorum kısmını bizler yapma şansına sahibiz. Tıpkı Şeref Bigalı’nın resimleri hakkında konuşma, yorum yapma özgürlüğümüzün olması gibi. Nasıl bir yorum yapar isek yapalım, bazı eserler, besteciler, olaylar tüm çıplaklığı ile karşımızda durur. Bunlardan biri şüphesiz Dimitri Şostakoviç’tir. Kendisi ile ilgili müzikoloji ve siyasi alanda çeşitli yorumlar...
Disco Folk
İlkokula başladığım zaman tutulmuştum müzik sevdasına. Müzik dinleme olanağımızın çok kısıtlı olduğu o dönemlerde, bırakın köyleri, şehirlerde bile müzik çalar aygıtlara sahip olanların sayısı fazla değildi. Gramofonlar ve daha sonra gelen plak çalarlar çok lükstü. Köyde ise müziği duyup, dinleyebileceğimiz tek müzik kaynağı sonradan TRT olan Ankara Radyosu’ydu. O radyodan; haberlerin dışında, radyo tiyatrosu, Yurttan Sesler, solo-koro şarkılar ve solistlerin konserleri yayınlanırdı. Köylerde ve hatta çoğu ilçelerde elektrik yoktu ve radyoların arkasında koskoca bataryalar vardı. Büyüklerden biri, "batarya bitecek"...
Protest Müziğin Babası Kim?
Geçen yıl Martin Luther'in Hristiyanlık dininde yaptığı önemli reformların beş yüzüncü yıl dönümüydü. Bu konuda onlarca kitap yayımlanıp, sergiler açılıyor. Luther, Katolik Kilisesi'nin birçok öğretisine karşı çıkmış, İncil'i Almancaya çevirerek Avrupa'yı modern dünyaya taşımıştı. Fakat Luther'in siyasi ve dini mirası Avrupa'yı hala titretiyor iken onun müzikteki katkıları daha az biliniyor. Aslında müzik Luther'in ideolojisinde önemli bir yer tutmuş ve ölümünden sonra da radikal şarkıcıları teşvik etmişti. Onun popüler müzik tarzı ile günümüzdeki protesto hareketleri arasında bağlantı yok mu?
1517 öncesinde...
Yeniler ve Yenilikçiler
Ustalarımız durur iken bana laf düşer mi bilemiyorum, ama yine de aflarına sığınarak halk müziğine dair birkaç cümle kurmak istiyorum. Sürçü lisan eder isem af etmeyin ki, bir daha etmeyeyim.
Türkü tınıları ile karıştırılmış Arap tadındaki bir garip müzik türünün yayılmasına ses çıkarmayan bazı müzik otoriterleri, yıllarca bağlamayı ‘üç telli tıngırtı’ benzetmesi ile önemsizleştirip türkülerin ve bağlamanın ana kentlerde küçümsenmesine ve hatta yıllarca varoşların haricinde yok sayılmasına neden oldular. Türküleri armonik zenginliğe taşıması gereken o müzik adamları, çok bilmenin değil,...
Müziğe Bakış
Hızla büyümekte olan müzik piyasası, teknoloji ve popüler kültür, sokak müzisyenlerini unutturup, müzik algısını değiştiriyor mu? Sokak müzisyenlerinin yok sayılmaları ve varlıklarını ortaya koyma çabaları günden güne değişmekte. Bunun etkisi olarak gösterilen unsurlardan bazıları teknoloji, gelişen ve değişen müzik piyasası ve popüler kültürdür. Teknolojinin günümüz dünyasındaki etkilerini her alanda görebilmekteyiz. Bu etkiden muzdarip olan ve gelişim etkilerini yitiren sokak müzisyenleri yaşam çarkının neresindedir?
Zamanında teknolojinin bizlere sunamadığı müzik siteleri, programları bu denli revaçta değilken, sokak müzisyenlerinin sokaktaki performanslarının daha ilgi...
Müziğin Kitlesel Boyuttaki Yolculuğu
Müziğin hızla el değiştirmesi ve evrimleşmesi elbette sadece müzik satışlarını değil, müzik dergisi satışlarını ve piyasanın farklı kollarını da etkiledi. Dinleyici müziğe kolay ulaşabildiği gibi müzik yazılarına da artık bir tıkla ulaşabiliyor. Kitleler artık diğer birçok alanda olduğu gibi müziğe de pek fazla yatırım yapmak istemiyor. Geçmişte gerek savaşlar gerekse savaşılması gereken hastalıklar ve yokluğun üst seviyede olmasından dolayı kitleler her daim tutumlu olmak zorundaydılar. Günümüzde ise medya ve kapitalist sistemin gelişmesiyle insanlar tüketmeye her zamankinden daha fazla yatkın...
Amerika’nın Köle Şarkıları
Sidney Finkelstein, cazı bir Amerikan müziği olarak tanımlar ve Amerika’nın kültürel birikiminin zirvesi olarak görür. Kökleri Afrika’dadır, ancak varoluşu geleneksel Afrika müziğinin batı enstrumanları ile buluşmasıyla mümkün olabilmiştir. 19'ncu yüzyılın ikinci yarısından itibaren köylerden kentlere yapılan göçler, bir zamanlar köle müziği olarak bilinen ezgilere kimlik kazandırdı ve popüler bir türe dönüşmesini sağladı. Ancak caz müziğin büyük ölçüde kölelikle şekillendiğini, biçimini ve kavramlarını köleliğin getirdiği yaşam biçimine borçlu olduğunu söyleyebiliriz.
Amerika’nın Köle Şarkıları
William Francis Allen, Charles Pickard Ware, Lucy McKim Garrison...
Müzik Eğitimi
Müzik hakkında genel olarak ortaya sunduğumuz düşüncelerimiz; kendi birikimlerimiz, dünyayı anlama çabamız, insana ve doğaya bakma açımız, tarih ve coğrafyadaki konumumuz ile orantılıdır. Farklı bir ifadeyle müziğin ne olduğuna dair tanımlama ve kavramsallaştırmalar, bizim kişisel düşüncelerimizi ve hayatı kavrama becerimizi ortaya koyar. Müziği tanımlamaya çalışmanın hiç de kolay olmadığı yapılan araştırmalarla ortaya konmuştur. Çünkü müzik de kültür ve benzeri kavramlar gibi muğlak bir anlam ve kültür merkezli kodlar içerir. Bu kodların çözümünde müziğin içkin yapısını anlamak önemli bir rol...
Ayık ve Sarhoş: Yüksek Sanat ve Kült Üzerine Deneme
Yüksek sanat olarak hayat pratiğinden uzaklaşmış ve içi doldurulmayan, çalışılırken iyice kurumsallaşmış olan tür ile sanatın içeriğinin bağımsızlaşarak kültleşen yapısı, tarih sahnesinin şartlarında avangarda varana dek hep sosyal/tarihsel/kurumsal yapılar içinde tartışılmıştır. Şayet kültün en belirgin gereksinimi tapınma eylemi ise, kült bu eylemi ilk etapta sanatın ayinsel bağından başlayarak ta Walter Benjamin’in ikili bir sonuç üzerinden bahsettiği halesini kaybedene kadar yaşadı. Popüler kültürün ve eğlence sektörünün pazarlama stratejilerine kadar girmiş olan günümüz popüler kült sanat kavramı için bu denli bir...
Müzik ve Edebiyat İlişkisi
Müziğin edebiyat ile ilişkisini irdelemeden önce, aslında sanatın kendi içinde ciddi olarak yapısal bir bağlantı ağı olduğunu söylemeliyiz. Her sanat alanı kendini bir başka sanat alanı ile besler. Sanatın kendi içindeki ilişkisini hiyerarşik olarak da ayırmak mümkündür. Gerçi bu ilişkinin hiyerarşisi nereden baktığınıza göre değişir. Arthur Schopenhauer müziği sanat hiyerarşisinde en üste koyar. Ona göre müzik ontolojik olarak katarsis görevi üstlenmiştir. Schopenhauer’e göre müzik önem ve değer açısından diğer sanat dallarını aşar. Çünkü müziğin yapısal özelliği, metafizik bir karakter...
Psikoloji (Popüler Makaleler)
Cherophobia: Mutluluk Fobisi
Yaptığımız, yapmakta olduğumuz ve yapacağımız eylemlerin bizi hayatımızın amacı olarak kıldığımız mutluluğa ulaştırması için uğraşıyoruz. Başka bir deyişle seçimlerimiz, hayallerimiz, geleceğini kurduğumuz yaşamlarımızın önemi sonunda ulaşacağımız mutlulukla belirleniyor. Hedefimiz sosyal çevremizde, iş hayatımızda, aşk hayatımızda mutluluğu yakalamak ve onu korumak çünkü insanoğlunun kendini ve çevresini arayışı, algılayışı; mutlulukla, zevkle, neşeyle, başarıyla anlam kazanıyor, tatmin oluyor. Peki ya mutlu olmak istemiyorsak? Mutluluk arzuladığımız değil kaçtığımız bir olguysa, herkesin dilinde dolaştırdığı, uğruna mücadele ettiği mutluluktan korkuyorsak?
"Cherophobia", Yunancada "sevinirim" anlamına gelen "chairo"...
Hemingway’in Tetiğini Annesi Mi Çekti?
Erkeklerin ilk tanıdığı kadın anneleridir. Erkeğin hayatındaki bu ilk kadın figürü ile sürdürdüğü ilişki daha sonra hayatına girecek diğer kadınlar içinde kaba taslak bir şablon olacaktır. Annesi ile göbek bağını kesememiş bir erkek kadınlarla, annesinin hayalet otoritesi üzerinden diyalog sürdürmeye çalışır. Annesinin himayesi ve onayı olmadan kendini eksik sayan erkek çocuk, adamlığa geçtiğinde de bu otoritenin görünmez ipleri ile sağa sola çekiştirilmeye devam edecektir.
Erkek çocuk şanslıysa, baskın ve kişiliğine tamamen sızmış bir anne yerine bireysel gelişmesine destek sağlamış, ikisinin de...
Benlik ve Nesne İlişkileri
Benlik, kendilik ve nesne ilişkileri birbirinden keskin çizgiler ile ayrılamayan kavramlardır. Bazı ruh sağlığı uzmanları benliği ruhsal yapının temel ögesi olarak kabul eder ve kendiliği benliğin içine alır iken, bazı uzmanlar ise benliği kendilik kapsamında değerlendirir. Bu benlik ve kendilik kavramlarını ayrı ayrı kullanan ilk ruh bilimci bilindiği üzere Hartmann olmuştur. Üç kuramı da bilen ve sentezleyebilen terapistin görüş alanı genişler. Tanı ve tedavide başarı şansı da artar. Nesne ilişkileri kuramı ise ruhsal yapının alt katmanlarını ve iç dünyayı anlamayı kolaylaştırmıştır.
Psikolojik açıdan bakıldığında...
Reddedemiyor Olmak
Sınır koyamamak, hayır diyememek, kısaca bir şeyi veya bir şeyleri reddedememek günümüzde hemen herkesin ortak sorunlarından biri. Bu gerek ilişkilerimizde gerek ise iş yaşantımızda zorlandığımız ve hatta tıkandığımız nokta. İstemediğimiz bir durumda içimizden "hayır!" derken, bunu sözel şekilde davranışımıza yansıtamıyor olmamız ise başlı başına bir sorun. Peki, neden hayır demekte bu kadar zorlanıyoruz?
Bunun nedeni önceden fark ettiğimiz ya da bugüne kadar hiç düşünmediğimiz bir noktaya dayanmakta. "Öz değersizliğin oluşumunda tek bir sebep var!" diyemeyiz, ancak yaşadığımız bazı olumsuz deneyimler...
Benlikten
Epifani duygusu, yaşamımızda pek de sık deneyimlemediğimiz, ancak uğruna yüksek bedeller ödemeyi göze aldıran bir histir. İnsanın bu epifani hissine olan arzusu; onun çağlar boyunca coğrafyalara dağılmasına, gecenin en karanlık vakitlerinde duru gökyüzüne bakarak bir anlam aramasına, bilginin ardından koşmasına neden olduğunu düşünüyorum.
Atom, bir içrek ve dışrak sisteme dayalı olarak denge içerisinde var olan, bilinen en küçük yapıdır. Kendi içrek sisteminde atom altı parçacıkların etkileşimiyle meydana gelen bir bütünlük içerisindedir. Aynı zamanda, içrek sistemin dinamiklerinden farklı biçimde, diğer atomlarla...
Dismorfofobi: Kendini Beğenmeme
Küreselleşmenin getirdiği stres nedeni ile birçok insan psikolojik olarak olumsuz etkileniyor. Toplum ve aile içindeki sorumluluk ve artan iş yükü gibi çeşitli sorunlar, insanların psikolojisinde hasarlara yol açtığı da bilinmekte. Gün geçtikçe bazı psikolojik rahatsızlıkların birey ve toplum üzerindeki etkisini daha fazla hissetmeye başladık ve öte yandan, artan sosyal medya kullanımı ve medyanın oluşturduğu ideal insan tipi birçok farklı psikolojik olumsuzluklara sebep oluyor. İşte bunlardan biri de dismorfofobi!
İlk kez İtalyan psikiyatr Enrico Morselli tarafından 1886 yılında tanımlanan bu hastalık “kendini...
Ölümü Yaşamak: Cotard Sendromu
Sabah uyanıp gözlerinizi açtığınızda yatağınızın bir yatma aracından öte lahit olduğunu, odanızın da güvenli bir sığınaktan ziyade kurgan olduğunu hissettiniz mi? Aslında ölmüş olduğunuzu, bedeninizin yavaş yavaş çürümeye başladığını insanlara anlatmaya çalışırken karşınızdakilerin dehşet dolu bakışlarına şahit oldunuz mu? Ölüm duygusu gibi bir şey olan bu his size yabancı geliyor öyle değil mi? Muhtemeldir ki Franz Kafka’nın Dönüşüm eserindeki Gregor Samsa’ya da yabancı geldi. O, bir cesetten ziyade dev bir böceği zihnine ve bedenine layık gördü ve bu şekilde...
Sosyal Kaygı ve Fobi
Sosyal kaygı ve sosyal fobi genellikle aynı anlamlarda kullanılsa da, birçok kişi aynı sıkıntıyı yaşıyor olmak ila birlikte bu durumun hayatlarını ne kadar etkilediğinin farkında olmayabilir. Sosyal kaygı psikolojik destek alınması durumunda rahatlık ile üstesinden gelinebilecek ve sıklıkla karşılaşılan bir durumdur.
Korku ile fobi arasındaki farka baktığımızda en önemli noktalardan birisi, fobideki tepkinin mantıklı bir sebep ile açıklanamaz olmasıdır. Örneğin, bir kişiyi çocuk iken köpek ısırır ve kişi köpeği her gördüğünde tedirgin hisseder, bazen de vücudu tepki verir. Fobide ise kaygının...
Cin Korkusunun Evrimsel Kökenleri
PEW Düşünce Kuruluşu’nun Müslüman ülkelerde yaptığı araştırma, Türkiye’de cin gibi doğaüstü fenomenlere duyulan inancın %63’lerde olduğunu gösteriyor. Doğu Avrupa, Balkanlar ve Orta Asya’da yaşayan Müslüman nüfusa kıyasla oldukça yüksek bir oran olduğunu söyleyebiliriz. Öyle ki; Çad, Senegal, Gana, Nijerya, Mozambik gibi ülkeler bile Türkiye’nin gerisinde kalıyor.
Türkiye’de cinlere duyulan inancı yalnızca din ile ya da Kuran’daki referanslarla açıklamak mümkün değil. Her ne kadar Kuran’da cin adını taşıyan, insandan farklı bir yaratılışa sahip olan varlıklar hakkında kesin ifadeler kullanılsa da, halk...
İhmal ve İmha
"…Ancak bütün dünya benden başka türlü düşünüyor. Bir fizyolog böyle bir değer karşıtlığından kuşku duymaz. Nitekim organizma içinde en önemsiz bir bölüm kendini korumayı, güç pekiştirmesini, bütünlemesini, kendi benciliğini kati surette sürdürmede biraz şaştı mı organizmanın bütünü yozlaşır. Fizyolog yozlaşan bölümün kesilip atılmasını ister. Yozlaşma ile dayanışma diye bir olay tanımaz; ona acımayı da düşünmez bile. Oysa papazın istediği, bütünün, insanlığın yozlaşmasıdır. Bu yüzden yozlaşmışı saklar. Bunun karşılığında egemenliği altına alır onu…"
Kendini koruma, başka söyleyişiyle gövdenin yaşam gücünü arttırma...
Yaratıcılık Nedir?
Yaratıcılık nedir? Ve bazılarımızın diğerlerinden daha yaratıcı olmasını sağlayan asıl şeyin sebebi ne olabilir? Yaratıcı olabilmek için yüksek bir zekaya mı sahip olmak gerekir? Yoksa yaratıcılığın ruhsal rahatsızlıklar ile bağlantısı var mı? Yaratıcılık, sorunlara, bozukluklara, bilgi eksikliğine, kayıp öğelere, uyumsuzluğa karşı duyarlı olma; güçlüğü tanıma, çözüm arama, tahminlerde bulunma ya da eksikliklere karşı denenceler geliştirme, bu denenceleri değiştirme ya da yeniden sınama, daha sonrada sonucu başkalarına iletmektir. Böylece bir ölçüde yaratıcı olduğu ve yaratıcılığın geliştirilebileceği kabul edilir. Peki, bizi...
Anın Benlikleri
Kişi durur, bilinçaltında ve fiziksel olarak kendini o anda sabitlemeye çalışır. Bu anı, içinde bulunduğu şu anı, kendiyle birlikte durdurup, zamanın ilerlemediği bir anda kalmak ister. “Keşke şu anı durdurabilsem ve bu durdurduğum anın içinde yaşayabilsem,” gibi hisseder. Ama zaman geçecektir ve kişileri bir sonraki zamanlarına, benliklerine ekleyecektir. Durdurulmaya çalışılan zamandakiler şu anı oluştururken geçmişin bir parçası haline gelecektir. Günümüz, ta ki olmayana kadar dün olacaktır. Anın bir sonraki anına her geçişinde, kişi bir önceki halini öldürüp içinde yaşatıyor...
Sanatla İyileşmek
Sanat terapisinin tarihçesi oldukça eskilere dayansa da toplum içerisinde yaygınlık kazanması yaşadığımız günlere tekabül ediyor. Hastaların ortaya koyduğu sanatsal ürünler üzerinden yapılan değerlendirmeler ilk kez 1870'li yıllarda yapılmış. Özellikle İkinci Dünya savaşının akabininde yaşanan ağır bireysel travmaların çözümünde de yer yer kullanılan sanat terapileri Sigmund Freud ve Carl Gustav Jung gibi isimlerin de kavrama ilişkin farklı yaklaşımlarıyla bugüne dek ulaşmış. Sanat terapisinin Türkiye ayağında ise ilk çalışmaları Prof. Dr. Kazım Dağyolu’nun yaptığını görüyoruz. Dağyolu’nun izinden giden Prof. Dr. Süleyman Velioğlu ise çalışmalarını 1957'den beri yönetilmeye devam...
Obsesif Kompulsif Bozukluk: Bir, İki, Üç
Obsesif kompulsif bozukluktan mustarip bir kişi; “Hayatı yaşamaya çalışmak için fazlasıyla meşgul olduğumu hissediyorum ve görüyorum ki hayatın ne anlama geldiğini unutmuşum.” diyor. Toplumda ise aynı renk objeleri bir arada tutmak, yamuk çerçeveyi düzeltmek, ellerinin temiz olduğundan emin olmak için defalarca yıkamak; mükemmeliyetçilik, takıntılı kişilik veya bazen kusursuzu yaratma arzusu olarak algılanır, genelleşir, küçümsenir ama bilinmez indirgenmiş betimlemelerin kişinin iç dünyasındaki bulantı ve korkunun çok az bir kısmını kapladığını… Obsesyon, akıldan çıkmamacasına takılı kalınan düşünce ve fikirlere; kompulsiyon, bu...
Püriten Ahlak ve Toplumsal Etkileri
İnsanı hayvandan ayıran en önemli özelliği kültürel yapısı, kollektif bilinçaltı oluşturarak kültürel miras bırakmasıdır. Bin yıl önceki örümcek, yuvasını nasıl yapıyor ve nasıl yaşıyorsa, şimdiki örümcek de aynı şekilde yaşar. Ancak insan bin yıl öncesi gibi yaşamamaktadır. İnsanoğlu bilgi ile gelişir, inanç ve kültürle yaşamını şekillendirir.
İkinci Dünya Savaşı sırasında biri Fransa’da, diğeri Japonya’da iki çocuk ormanda kayboluyorlar. İleriki yıllarda bu çocuklar ergenlik dönemlerinde nihayet bulunuyorlar. Konuşma öğrenmemiş, insanca yaşamayı öğrenmemiş bu gençlere insanlık değerleri öğretilemiyor. Bu olay tıp literatürüne...
Röportaj (Tümü)
Tayfur Aydın ile Sinemanın İzinde
Türkiye, çevresel şartlar ve jeopolitik açıdan komplike olmasının yanı sıra, çok uluslu bir yapıya sahip. Bu ülkenin tüm insanları diğer ülke vatandaşlarından farklı olarak türlü sebeplerle harmanlanan bir yaşantıya sahip oluyor. Sahip olduğumuz farklılıklar bizi biz yapan etkenleri doğururken, bu toprakların bize sunduğu şeyler ise hiç kuşkusuz bu çeşitlilikten de kaynaklanıyor.
Bugün ülkemizdeki bu çeşitliliğin sinemadaki varyasyonlarından birine odaklanacağız. Senarist, yönetmen ve yapımcı olarak kaliteli işlerin altına imzasını atan Tayfur Aydın ile Komplike için gerçekleştirdiğimiz bu söyleşide; yakın bir zamanda...
In Hoodies ile Yenilikçi Müzik Anlayışı
Alternatif ve bağımsız müzik dünya genelinde ön plana çıkmayı başardı. Türkiye'de de bu müzik türleri son dönemde atağa geçmiş görünüyor. Başarılı ve dikkat çeken isimlerden Murat Kılıkçıer ya da yürüttüğü proje ismiyle ifade etmek gerekirse “In Hoodies” ile bir araya geldik. Kılıkçıer, henüz ilk albümüyle dahi Türkiye müzik piyasasına hızlı bir giriş yapmış ve kendinden söz ettirmişti. Kılıkçıer ile Bursa'dan İngiltere'ye uzanan hikayesini, bağımsız müzik piyasasını, ilk albümünü, şarkılarını ve gelecek planlarını konuştuk.
Ropörtaj: Nergis Fırtına
En merak edilenlerden ilki ile başlayalım;...
İstanbul Trip ile Sokağın Nabzı
“Müzik daha çok endüstriyelleştirildi. İnsanlar söylemek istediklerini söyleyemiyor bazı nedenlerden dolayı. Başka bir neden ise bazı insanlar yükseldi. Bu işten para kazanmaya başladı. Bazı insanlar da esnaf kafasına girdi. Bunun haliyle kötü sonuçları da oluyor ama biz müziğe kendimizi adadığımızdan dolayı bizim için daha iyi oluyor. Bu şekilde kendimizi daha geniş kitlelere anlatabiliyoruz.”
Röportaj: Leo Xandre
Öncelikle kendinizden bahseder misiniz? Siz kimsiniz ve nasıl tanıştınız?
Şam: 21 yaşındayım. Müzik dışında bir şeyle uğraşmıyorum.
Xir: 27 yaşındayım. Yaklaşık on yıllık bir arkadaşlığın devamı...
Endless Art Taksim
Açıldığı günden bugüne birçok sanat etkinliğini bünyesinde barındıran Endless Art Taksim, çağdaş sanatın nabzını tutmaya devam ediyor. Elmadağ Caddesi'nde bulunan Endless Art Taksim, plastik sanatlar, performans sanatı ve sahne sanatlarına ev sahipliği yapıyor. Bu sanat dalları için ayrılmış mekanların yanı sıra, içerisinde eğitim ve seminerler de düzenlenen Endless Art Taksim'in sanat direktörleri ve aynı zamanda küratörleri olan Miray Aydın ve Buket Bal ile konuştuk.
Röportaj: Nergis Fırtına
İlk olarak Endless Art nasıl bir oluşumdur? Nasıl bir konsept benimsemektedir?
Miray Aydın: Endless Art...
Sibil ile Ermeni Müzik Kültürü
Türkiye'nin ilk Ermenice klibini çeken ve yayınlayan bol ödüllü ses Sibil ile müzikal yaşamından konuştuk. Sibil: “Anadilim, kültürüm benim için çok değerliydi ve bunun doğup büyüdüğüm topraklarda bilinmesini sağlamak en büyük isteklerimden birisiydi” diyerek ifade etti.
Ropörtaj: Nergis Fırtına
Klasik bir giriş olacak, ama müzikal yolculuğunuz nasıl başladı?
Müzik hayatıma ilk olarak Feriköy Surp Vartanants kilise korosunda korist ve sonrasında da solist olarak başladım. Koro ile çeşitli festivallere ve konserlere katılıyorduk. Ancak en büyük hayalim bir albüm sahibi olmaktı. Anadilim, kültürüm benim için çok değerliydi...
Kampüs Cadıları ile Patriarkinin Savaşı
Erkek egemenliğine karşı dimdik ayakta durmak için bir araya gelen Kampüs Cadıları, nasıl bir oluşum olduklarını ve neyi amaçladıklarını dile getirdi. Erkek egemenliğinin hüküm sürdüğü Türkiye’de, ikinci cins olarak görülen ve bu nedenle her türlü ayrımcılık, şiddet, taciz, tecavüz ve saldırıya maruz bırakılan kadınların; özgürlüğü ve yaşamı savunmak için yan yana geldiği bir genç kadın örgütü. Elbette kökleri bu kadar yakın bir tarihe dayanmıyor ama. Kadınların mücadele tarihi, bin yıllara dayanıyor.Oluşum kadınları korkusuz ve daha güçlü olmaya davet ediyor!
Röportör: Nergis Fırtına
Kampüs...
Röportaj: Seda Erciyes
Kimileri kendisi için 'Solange' kimileri ise 'Türkiye’nin Erykah Badu'su olmaya aday diyor. Geçtiğimiz ay ilk teklisi '10:50'yi çıkaran ve kariyerinde emin adımlarla yürüyeceğini daha şimdiden müjdeleyen Seda Erciyes, Türkçe sözlü R&B’nin nasıl icra edilebileceğini de bize gösteriyor. Seda Erciyes ile tarzını, müzik yaşantısını ve gelecek planları hakkında konuştuk. Müzik yaşamının henüz çok başında olmasına rağmen ilk teklisi ile büyük övgüler alan Erciyes’in hedefleri arasında “Türkiye’nin X’i olmak yerine hedefim Türkiye’de ve dünyada müziğe ufak da olsa benzeri olmayan bir şey...
Dikkat Tiyatro Çıkabilir ile Seyyah Sahne
Dikkat Tiyatro Çıkabilir ekibinden Ali Rıza Bora ve Sinem Soykök ile tiyatro ve topluluğun yeni projeleri hakkında konuştuk. Ekip "Eski ve az kullanılmış kumaşlardan kostümlerimizi kendimiz dikiyor, eski ve işe yaramayan tahta ve ıvır zıvırlardan dekor ve aksesuar yapıyoruz. Elbette yapacağımız projelerimiz ve bunları daha fazla insanla paylaşabilmek adına sponsorlara ihtiyaç duyuyoruz ama gelin görün ki olmaması bizim bunu yapmaktan vazgeçmemize neden olmuyor." dedi.
Röportör: Nergis Fırtına
”Dikkat Tiyatro Çıkabilir” nasıl bir topluluktur? Nasıl tanımlarsınız ve genel hatları ile neyi amaçlamaktadır?
Kendimize...
Hack The Fool
Tantana Records etiketiyle ilk albümleri The Fool’u yayınlayan Hack the Fool, Türkiye’nin rock müzik ortamına başarılı bir giriş yaptı. Vokalde Mert Avcı, davulda Sinan Kutluay ve gitarda Berk Çavdar’dan oluşan grup, yanlarına bas gitarist Zafer Toker’i de alarak üretim süreçlerine devam ediyorlar. Grubun üyeleri Berk Çavdar, Sinan Kutluay ve Mert Avcı ile konuştuk.
Röportaj: Nergis Fırtına
Hack the Fool nasıl bir araya geldi? Grubunuzun oluşma aşamaları nasıl gelişti?
Sinan Kutluay: Mert ile (Avcı) çok uzun zamandır çalıyoruz. “Mosquito” adında bir grubumuz vardı...
Sinema (Popüler Makaleler)
Bir Derleme: William Beard The Brood’u Nasıl Okur?
Bu yazı William Beard’in Cronenberg sineması üzerine yazdığı “The Artist as Monster: The Cinema of David Cronenberg” eserinin “The Brood” başlıklı bölümünün derlenmesidir. Beard eserinde Cronenberg’in filmlerini tek tek ele alırken, temasal olarak ilk etapta filmin yapımından bahsedip, filmin içeriğine kayar ve derin bir okuma yapar. Bu okumayı psikanaliz ve psikanalizin seksüel dışavurumları ile detaylandırır. Beard’ın bir sonraki aşaması ise Cronenberg’in vazgeçilmezlerinden olan çılgın bilim adamının filmi nasıl şekillendirdiğine ve bastırılmışı nasıl açığa çıkardığına dair yapılan analizlerdir. Beard’ın son...
Andrey Tarkovski: Şiirin Sineması
1917 Bolşevik İhtilali’nden sonra Rus sinemacılara geniş imkânlar tanındı. Özellikle 1920-1930 yılları arasında Sovyet sineması kendisini dünya sahnesinde kabul ettirmiş ve Rus sineması çağının en önemli gösterimlerine sahne olmuştur. Vertov’un Kameralı Adam filmi, Eisentein’in Grev, Potenkin Zırhlısı, Pudovkin’in Ana filmi filmler devrimin propagandasını yapmıştır. Sinemada devrim niteliği taşıyan kurgunun teorik hale gelmesiyle bu dönemin Rus sinemacıları tarafından geliştirilmiştir.
Sinema şirketlerinin hızla devletin eline geçmesiyle birlikte Sovyet sineması kendi film stüdyolarını kurmuştur. Sovyetlerin politik anlayışını yansıtan yönetmenler yetiştirilmeye başlanmış bu da...
Dedi Austerlitz
Austerlitz tren istasyonlarında, sokaklarda, kafelerde, fotoğraflarda, albümlerde, filmlerde ve ona anlatılanlarda köklerini, yani gerçekte kim olduğunu arar. Kendini bulmaya yönelik çıktığı yolculuğunun başında, belleğinde çocukluğuna dair elle tutulur bir anısı yoktur, hafızasındaki izler gerçek kimliği gibi silinmiştir. Austerlitz yolculuğu boyunca, II. Dünya Savaşı sonrası bir çocuk olarak hayatta kalan personası ile yüzleşir. Belleğin akışkanlığı ve ritmini Sebald..." dedi Austerlitz” diye yazarak, daha doğrusu bölerek, akışı parçalarla, tam da belleğin getirisi olan kopuşkanlıkla betimler. Austerlitz biçimsel olarak kopuk ve bölünmüş...
Logan: Yaşlı Kurt Post Apokaliptik Diyarlarda
X-Men evreninin en aykırı karakterlerinden birisi olan Wolverine’in sinema macerası 2017 yılında beyazperdede izlediğimiz, James Mangold filmiyle şimdilik tamamlanmış gözüküyor. Karakteri canlandıran Hugh Jackman ile Wolverine’in birlikteliği on yedi yıl önce çekilen ilk X-Men filmine dayanıyor. Yeni bin yılın başı süper kahramanların sinemadaki hâkimiyetinin ayak seslerini yeni yeni duyduğumuz bir dönemdi. X-Men filmi insanların mutantların varlığından haberdar olduğu bir dünyayı tasvir ediyordu.
Film, mutantlar ile insanların bir arada ve eşit şartlarda yaşayabileceğine inanmayan Magneto ve bu birlikteliğe dair umudunu asla yitirmeyeceğini hissettiğimiz Charles Xavier’in nam-ı diğer Profesör X’in mücadelesini gözler...
Beyaz Adamın Aydınlanmacı Objektifi
Ekonomik, siyasal, toplumsal ve kültürel bağlamların hepsini kapsayan bir kavram olarak karşımıza çıkan modernizm, sinemanın doğuşuna ev sahipliği yapmış bir paradigmadır. Bu yüzden sinemanın modernizmin bu bahsedilen bağlamlarından etkilenmesi kaçınılmazdır. En başta elektiriğe bağımlı bir sanat olan sinema, yapımı için gerekli sermayesini mevcut ekonomik sistemin üzerinden karşılar. Yirmi birinci yüzyıl teknik imkanlarının gelişmesiyle kamera, ışık, mikrofon gibi çekim ekipmanlarına ulaşım daha kolay olsa da, filmin çekilmesinden sonraki dağıtımı ve küresel sinema endüstrisinde kendine yer bulabilmesi gibi konular, yapımcıları egemen...
Quentin Tarantino ve Şiddet
Şiddet ve suç türü genellikle birlikte anılmakta, türün beklenti ve geleneklerinin bir parçası olmaktadır. Suç filmlerine gösterilen tepki genellikle filmin bir yapı olarak statüsünü görmezden gelir. Bu da yoğun ihtilaflara ve ahlaki paniğe neden olur. Perdede izlediğimiz şiddet üzerine yazılan yazılar; erkeğin temsili, kadına şiddet, şiddetin karakterin bir parçası olduğu yönündedir. Bu tarz eleştiriler filmin anlamlandırılmasını zorlaştırır. Özellikle son dönem Amerikan sinemasının önemli isimlerinden, ilk filminden bu yana bütün bu eleştirilere göğüs geren Quentin Tarantino ve sinemasını bu yazıda...
Sinemada Cinsel Devrimin Kültürel Uzantısı Olarak Erotik Korku Türü
Amerikan gotik edebiyatının ilk yazarlarından olan H. P. Lovecraft, “Supernatural Horror In Literature” isimli çalışmasına “İnsanlığın en eski ve en güçlü duygusu korkudur; en eski ve en güçlü korku ise bilinmezliğin korkusudur” vurgusuyla başlar. Korku, insanlığın en eski duygusu olmasının yanında aynı zamanda insanın tarihsel ve toplumsal gelişimiyle de ilişkili olan bir olguyu ifade eder. İnsanın ilkin doğaya karşı olan ölüm içerikli korkuları, asırlar geçtikçe yerini toplum içinde ortaya çıkan yeni korkulara bırakmıştır. Bilinmezlikle beslenen ölüm korkusu Sanayi Devrimi’nden...
Süper Kahraman Filmlerinde Kurulan Ekip Temsilerinin Kitle Kültürü Üzerine Etkisi ve Hedef Kitle Stratejileri
2017 yazında düzenlenen D23 Expo panelinde Marvel Studios’un yöneticisi Kevin Feige, Robert Downey Jr.’ı namıdiğer Demir Adam’ı ‘‘her şeyi başlatan adam’’ olarak takdim eder. Feige verdiği bu demeçte 2008 yılına işaret etmektedir. Süper kahramanların tekrar popülerleşip sinema salonlarında geniş yer bulması 2000’li yılların başından günümüze kadar gelen süreçte hissedilmiştir. 2008 yılında vizyona giren “Demir Adam” filmi gişede hatırı sayılır bir başarı elde ederken Robert Downey Jr. Tony Stark karakteriyle seyirci gözünde özdeşleşir. Marvel’ın “Demir Adam” filminden sonra uzun vade...
Korkuyu Sahnelemek
Dehşetlerin sahneye taşındığı korku tiyatrosu, günümüzde sinemaya oran ile daha yapılması zor olarak kabul edilen ve buna bağlı olarak seyirciyi etkileyemeyeceği düşünülen bir türdür. Bazı örnekleri hala sahnelenmektedir, hatta ülkemizde de seyirci bazı örneklerini seyretme imkanı bulabilmiştir. 2014’te gerçekleştirilen 19'ncu İstanbul Tiyatro Festivali'nde Polonya’dan Grzegorz Jarzyna’nın yazıp yönettiği “Nosferatu” oyunu, Türkiye’den Tiyatro Akla Kara’nın sergilediği Savaş Özdural’ın oyunlaştırıp yönettiği “Drakula” oyunu ve 2016 yılında Çolpan İlhan & Sadri Alışık Tiyatrosu tarafından Nick Dear’ın Mary Shelley’in meşhur romanından oyunlaştırdığı, Selen...
Tebeşirden Kasaba: Dogville
Dogville, bir giriş ve dokuz bölümden oluşmaktadır. Çekimler için kullanılan büyük plato, üzerinde evleri, maden ocağı, tarlası, köpek kulübesi olan bir alanı kaplar. Tüm bu yapıların sınırları ise tebeşiri andıran beyaz bir boyayla çizilmiştir ve üzerlerine ne olduğu yazılmış şekilde karşımızdadır. Filmin açılış sahnesinde, tepe açıdan genişçe tüm kasabayı gördüğümüz ve giderek yakınlaşan bir kamera hareketiyle tabanında “Edison’s House” yazan bir eve kasabadan bahseden bir anlatıcı eşliğinde gireriz. Duvarlar, çatı ve kapılar izleyiciler için yokken, karakterler için vardır. Bu...
Home Ludens ve Oyunlaşan Dünya
İnsanlığn evrimi yüzyıllar boyunca sorgulanmıştır. Biyoloji dünyasında “homo sapiens” sınıflandırması mevcut olsa da filozoflar tarafından “homo faber” adı da yeni bir kavram oluşturulmuş, üstüne de Friedrich Nietzsche’nin bir insanın gelebileceği en üst mertebe sayılan “üst insan” kavramı da karşımıza çıkagelmiştir. Lakin çok da zikredilmeyen fakat üstüne okumalar yapıldığı zaman sorgulatan başka bir mertebe de mevcut. O da: Homo Ludens, yani oynayan insan.
Ludens kelimesi, Latincede ludus yai oyun, eğlence anlamına gelen kelimeden türemiştir ve özellikle iletişim alanında kullanılan “Ludification” kavramı da...
Hiroşima Sevgilim: Casablanca
1942 senesi Amerika yapımı olan Casablanca filmiyle, 1959 Fransa yapımı Hiroşima Sevgilim filmini anlattıkları öykülerin ve içerdiği temaların benzerliği bakımından aynı paradigmada karşılaştırmak mümkün. İki filmde de gördüğümüz karşıt temalar var. Bunlar; ölüm ile yaşam, kalmak ile gitmek, barış ile savaş, kavuşmak ile ayrılmak ve iki film için de en önemli karşıtlık diyebileceğimiz hatırlamak ile unutmak. Bu karşıtlıkların iki filmde nasıl göstergeler kullanılarak anlatıldığını incelemeye çalışacağım.
1942 senesinde yayınlanan Casablanca filmini öncelikle bir Amerikan propaganda filmi olduğunu söylemek gerek. 1941...
Suçluluğun Gençlik ve Yaşlılık Hâlleri: Julieta
"Julieta bir Pedro Almodóvar filmi mi?" diye sorabilir seyirciler Julieta'nın seyri boyunca. Filmin ilk birkaç sahnesinde “Bir Almodovar Filmi" ile karşı karşıya olduğunun ayırdına varsa bile, sahneler ilerledikçe bir Almodóvar filminden yer yer uzaklaşmaya başladığına ilişkin güçlü belirtiler ağırlığını hissettirebilir. Tam da bu noktada seyirci, izleme deneyimiyle ilgili ilginç bir karar vermek durumunda kalabilir: Julieta'yı dram türüne ait bir film olarak mı, bir Pedro Almodóvar filmi olarak mı seyredip değerlendirmeli?
Bazı yönetmenler vardır ki, filmografileri boyunca itinayla inşa ettikleri tarzları,...
Kategorik Bir Dışlayıcılık: Tystnaden
Tüm canlılar gibi insan da iletişim kurar. İletişim kurarken jest ve mimiklerin yanı sıra, karmaşık ve kapsamlı diller kullanıyor oluşumuz bizi farklılaştırır. Öte yandan, iletişim kurmak için, soyut konuları dahi aktarabildiğimiz ve tartışabildiğimiz bir dilimizin olması, sağlıklı bir iletişim kurabilmemizin teminatı değildir. Sanıyorum Bergman, Sessizlik’te söz konusu iletişim sorununu ele alıyor.
Filmin başında birisi güzel ve alımlı, diğeri ise ağır bir hastalığa yakalanmış olan iki kız kardeş ve güzel olan kadının oğlu, hem sıcak ve dolayısıyla boğucu, hem de iç...
İki Tarafın da Galip Olduğu Yarış: Film Mi Dizi Mi?
Son zamanlarda hangi sohbet ortamına girsem sonunda hep aynı konuya geliniyor: Film mi yoksa dizi mi? Aslında her ikisini de birbiriyle yarıştırmak ne kadar yanlış olsa da hayatımıza giren online platformlar sayesinde dizileri ve filmleri aynı potada eritir olduk. Peki görsel rekabetin arttığı günümüzde hangisi bayrağı en önde taşıyor? Bu, cevabı verilmesi zor bir soru. Her iki alan da kendi izleyicisini yaratarak sadık bir kitleye sahip oldu. Dizi elbette hayatımıza yeni giren bir olgu değil fakat eskiden bu kadar...
Sosyoloji (Popüler Makaleler)
İnternetteki Balkanlaşmalar
Bir bilgi ve bilişim toplumu içerisinde yaşamaya başladığımız onlarca yıldır tartışılan bir mesele. Hardt ve Negri’nin İmparatorluk’u, Beniger’ın Kontrol Devrimi, Castells’in bilgi ve ağ toplumu yaklaşımları küresel olarak yaşanan dönüşümleri yakalayabilme ve kavramsallaştırabilme çabaları. Tüm bu yoğun dönüşüm süreçlerinin kendini en açıkça gösterdiği yerse elbette içinde yaşadığımız toplumun artık olmazsa olmazı haline gelmiş olan internet.
Küreselleşmenin erken yıllarında internet tüm dünyaya demokrasi ve insan haklarını getirecek bir mucize olarak öne sürülmüştü. İnsanların birbirini anlamamasının toplumsal çatışmaların arkasında yatan en büyük...
Seks İşçiliği ve Erkek Genelevleri
Modern çağdan önceki süreçten günümüz zamanına denk süregelen tüm tarihsel kilometre taşlarında insani var oluşun özel alanlarda bilinen her şeyin, bireylerin ve yaşam standartlarının dayattığı şartlar neticesinde fiziksel bekasını bedenleri ile temin eden kadınlar gizli saklı tutulmaktalar. Geçmiş dönemde ne yazık ki kadınlar ve köleler aynı kategoriye dahildirler. Bu gizlilik, bir kimseye aidiyetinde olduklarından değil, yaşamlarını bedeni işlevsellikleri ile emek sarf ederek kazanıyor oldukları içindi.
Dönem şartları ile baş edebilmeyi biraz daha tanımlamaya çalışır ve yoğunlaşırsak; bu tıpkı kadının özel...
Modernleşmenin Gölgesindeki Muhafazakarlık
Muhafazakarlık, hayatımızın içinde sıkça duyduğumuz, karşılaştığımız bir kavram. Bu kavramın karşılık geldiği bir sürü hareket, sembol ve pratikler var. Peki, nedir muhafazakarlık? Muhafazakarlıktan neyi anlıyoruz? Modernleşme olgusuyla beraber aydınlar, uzun yıllar sürecek tartışmalara girdiler. Bu durum aynı zamanda İngiltere ve Fransa'nın ulus devlet olma sürecindeki duruma da benziyordu. Çünkü ulus devlet, tarih ve inşa ister. Cumhuriyet modernleşmesi bir diğer tabir ile Kemalist modernleşme radikal bir dönüşümdür. Geleneği tamamı ile reddeden bir modernleşmedir. Bu Kemalist modernleşme, Fransız Devrimi'nin doğurduğu jakoben...
Liberalizm
Liberalizm, son iki yüz elli yılda Batı düşüncesinin ana akımıdır. Liberalizm hakkında ne okuyayım demek, modern Batı medeniyeti hakkında ne okuyayım demekle bir. Ne yersen yarar. Otoritenin ve geleneğin taleplerine karşı sırtını dayayacak bir yer bulma ihtiyacından doğmuştur. O dayanak, özgürlük fikrinde bulunmuştur. Der ki; bireyin aklı ve vicdanı özgürdür. Doğuştan gelen bir takım haklara sahiptir. O haklar kutsaldır. Devletin ve organize dinin taleplerine koz basar.
Mittir elbette, masaldır, ama çok kuvvetli bir mittir. İnsanlığın yüz küsur bin yıllık tarihinin...
İhtiyaç ve Ötesi
İnsan, diğer tüm canlılar gibi yaşamını sürdürebilmesi için birtakım ihtiyaçlarını karşılamak zorunda olan bir varlıktır. Ne var ki, diğer canlılar gereksinimlerini genellikle anlık ya da kısa süreli olarak karşılamakla yetinirken, insan tüm davranışlarını şekillendiren istikrar duygusunun etkisiyle gelecekte oluşacağını öngördüğü ihtiyaçlarını da önceden karşılamanın yollarını arar ve kendisini bu alanda sonu gelmeyen bir uğraşın içinde bulur.
Başlangıçta kendisinden çok daha güçlü ve hızlı olan vahşi canlılardan sakınması gereken bir ortamda bulduğu bitki, böcek ve küçük hayvanlarla yetinen, avlanan hayvanların geride...
Mobbing ve Ötesi
Uluslararası terminolojide mobbingden bahsedilirken genellikle sokakta suç işleyen, şiddete başvuran, gürültücü, kavgacı kişilerin meydan verdiği görüntüler tasvir edilir. Bu çerçevede düşünüldüğünde mobbing, kitlesel katılım ile ortaya çıkar ve kendi içinde bir güce dönüşür. Yasal bir tarafı olmadığı gibi ahlaki boyutun da aranmaması gerekir. Ve çoklu hareketten güç alır ve bir grupla bağlantılı olarak biat etmeyi, çalışanlar arasında iş birliği yapmayı içerir.
Mobbing, iş yerinde bir grup tarafından uygulanan fiziksel ve duygusal istismarı içerir. Çünkü mobbing genellikle bir dizi adımı ya...
Erkek Egemenliğe Başkaldırı
Analog dünyada algımız, okuduğumuz kitaplar, izlediğimiz filmler, dinlediğimiz müzikler ve medyanın bize sunduğu imajlar ve kavramlar ile şekilleniyordu. Kitap ya da gazete okuduğumuzda, televizyon izlediğimizde; politika, sosyal bilimler, ekonomi veya psikoloji hakkında bilgilendiğimize inandırılmıştık. İster yerel, ister uluslararası kaynaktan olsun, bize sunulan bilgiye inanmaktan başka seçeneğimiz yoktu. O kadar ki, hangi bilgiye ne kadar ihtiyacımız olduğunu ve o bilginin ne kadarını öğrenmemiz ya da ne kadarını öğrenmememiz gerektiğini seçmeye bile hakkımız yoktu. Bize bir bilgi sunuluyorsa onun bize gereken...
Dini Fundamentalizm
Bir dini oluşturmakta olan tüm statik unsurlar, onu yaşayan müritlerinin düşünce dogmatiği ile şekillenmekte ve genellikle dini tabiattaki birçok kurala körü körüne bağlı, çağdaş, sosyal ve siyasi yaşam ile ilgili üzerinde uzlaşılmış prensiplere karşı tepkisi olan inancı belirtilmektedir. Buna bağlı olarak da, bu bağlamda fundamentalist hareketler, seküler kirlenmeye karşın kendi zeminini koruma, hatta modernizasyonun zaaflarından yararlanarak da zeminini üzerine koyarak kazanma çabasında olan tehlike altındaki dini hareketlerden doğmuş tarihi karşı ataklardır da diyebiliriz.
Kendi kimliği ve değerlerinin tehdit altında olduğuna...
Normatif Sapmalar
Sapma ve suç sosyolojisi, kültürel normları, zamanla nasıl değiştiklerini, nasıl uygulandığını ve normlar bozulduğunda bireylerin ve toplumların başına neler geldiğini inceler. Sapma ve sosyal normlar, toplumlar, topluluklar ve zamanlarda farklılık gösterir ve genellikle sosyologlar bu farklılıkların neden mevcut oldukları ve bu farklılıkların bu alanlardaki bireyleri ve grupları nasıl etkilediği ile ilgilenir. Fakat sosyal bilimcilerin işleri zorlaştı. Nitekim sosyologlar, sapkınlığı, beklenen kurallara ve normlara aykırı ve uyumsuz davranış olarak tanımlamaktadır. Bunun yanı sıra sapkınlık, uyumsuzluktan daha fazlasıdır. Çünkü sosyal beklentilerden...
Hakikat Kuramının Önemi
"Hakikat" denilince herkesin üzerine uzlaşabileceği, ortaklaştırıcı bir figür beklentisi yaratılır genelde. Oysa hakikat kavramı ve hakikat kuramları birbirinden alabildiğine farklı renklerde gelen türlü çeşitli biçimlerde olabilir. Peki hakikat kadar temel bir kavram üzerine dahi uzlaşamayan insanlar nasıl ortak bilgi üretebilirler veya hakikat gerçekten de temel bir kavram mıdır?
Felsefe literatüründe pek çok hakikat kuramı bulunabilir ancak bunların yaygın olarak bilinen birkaç tanesine değinmek bu kuramların nasıl çizgilerle birbirlerinden ayrıldıklarına dair yeterli kanı uyandırabilir. Hakikatin tekabüliyet kuramı örneğin hakikatin ve onu...
Tüketim Çağının İstenmeyen Çocuğu: Yoksulluk
Tüketimin çağın diğer bütün olumsuzluklarını örten yeni bir dinmişçesine pompalandığı günümüzde insanlar birbirlerini tükettikleri şeyler üzerinden değerlendiriyor. Akıllara zarar bir servet ve gösteriş yarışına giren kimi ünlü zenginlerin yaptığı her hareket büyük bir heyecanla takip edilirken, yoksulluk giderek büyüyen dev bir sorunlar yumağına dönüşmüş olmasına rağmen sokağa terkedilmiş bir üvey evlat gibi görmezden gelinip yok sayılıyor.
Servetini üniversite öğrencisiyken başladığı profesyonel poker oyunculuğuna borçlu olduğunu iddia eden ancak müflis babasının yurtdışına kaçırdığı milyonlarca dolarlık serveti harcadığı ileri sürülen sosyal medya...
İnanç ve İnsan
İnsan, en temel duygusu olarak tanımlayabileceğimiz istikrar duygusunun etkisi altında yaşar. Bu duygu doğrultusunda dünyayı, yaşamı ve kendisini bir bütün olarak kavrayıp anlamlandırmak ister. Gözlemlediği, deneyimlediği olaylardan elde ettiği bilgi birikimini bu doğrultuda kullanıp hayatını daha istikrarlı bir hale getirmeye, anlam kazandırmaya çalışır. Farklı deneyimlerle test edip gerçek olarak kabul ettiği bilgi birikimi, aklına gelen soruları ya da karşılaştığı yeni olay ve sorunları açıklamakta yetersiz kaldığında, inançlar ve onların sistemleşmiş hali olan dinler devreye girerek boşluğu doldurur.
İnanç, akıl yürütme...
Kültür ile Benzeşme
Bizden daha koyu ten rengine sahip insanlara, özellikle siyahilere göz ucuyla bile olsa dönüp şöyle bir bakarız. Eşcinsel olduğu çok belli olan bireyler için de bakış açımız ve yargılarımız anında devreye girer. Bu kimselerin bizden farklı olduklarını, toplumun uygun gördüğünün dışında durduklarını fark ederiz belki; ama kaçımız böylesi farklılıkların onların elinde olmadığı üzerine durup düşünürüz doğrusu hep merak etmişimdir.
Söz konusu çok zayıf, çok şişman biri olduğunda karşımızdakine “Ama böyle olmaz rejime başla, spor yap zayıfla!” ya da tam aksine, "Biraz kilo al çok...
Gelecek Düşmanlığına Yergi
Geniş çaplı bir ağyapı fikrinin ciddiyetle tartışılmaya başlandığı ilk günlerde bu teknolojinin olası kullanım alanlarına dair raporlar hazırlanmıştır. Bu raporları alanının uzmanları, fikirlerini fon sağlayıcı kurumlara beğendirmek amaçlı yazmıştır elbette. Sosyal medya veya Microsoft Office gibi ürünlerin öngörülememiş olmasının ötesinde, e-posta gibi internet yapısının en temel araçlarından birisi dahi bu raporlarda yoktur. Bir teknolojiyi, sosyal akımı veya geleceğe yönelik etki sahibi olabilecek herhangi bir mekanizmayı ortaya sürenler dahi kendi ürünlerinin potansiyellerine bütünüyle hâkim değillerdir.
Bugün insanlık tarihinin en refah dolu dönemi yaşanıyor....
Küresel Eğitim Problemi: Çok Kültürlülük
Eğitimin önemli hedeflerinden birisi de öğrencilerin düşünüşlerinin küreselleşmesini sağlamaktır. Bu neden ile de, öğretmenler, öğrencilerinin küresel problemleri çözmelerine ve derin bir anlayış kazanmalarına yardımcı olmalıdırlar. Spyrou tarafından yapılan bir çalışmada, Güney Kıbrıslı öğrencilerin, Türkleri düşman olarak gördükleri; Türklerin işgalci, istilacı ve barbar olduklarını, tüm kötülüklerden Türklerin sorumlu olduğunu düşündükleri bulgulanmış. Araştırmacı, bu imajın oluşmasında öğrencilerin içinde yaşadıkları kültürün etkili olduğunu; öğretmenlerin, milliyetçilik öğelerini fazlası ile vurguladıklarını ve “kötü Türk” imajının oluşmasında öğretmenlerin etkili olduklarını belirtmekteydi. Araştırmacı ayrıca, öğrencilerin ırkçılık...
Tarih (Popüler Makaleler)
Türkçe Konuşup Yazan Safevi Şahları
Doğu Anadolu’dan göç eden ve Azerbaycan’dan yayılan Türkmen boylarını sancağı altında birleştiren İsmail-i Safevi, 1502’de Tebriz’de şahlığını ilan etmişti. Şah İsmail, 13'ncü yüzyılda yaşamış Safeviyye tekkesinin kurucusu Seyfeddin-i Erdebili’nin soyundan geliyordu. Bir yaşında yetim kalan İsmail altı yaşında şeyh, on iki yaşında şah oldu. Etrafındaki Türkmen mücahitler, genç Şah’tan aldıkları güç ile kısa zamanda Erzincan’dan Horasan’a uzanan bir imparatorluk kurdular. Safevilerin saltanatı 1736’ya dek sürdü ve iki asrı aşan egemenlikleri boyunca İran’da Şiilik inancı yerleşti.
İran coğrafyasını bugün dahi anlamak...
Barışın Bedeli: Pax
Hiç şüphe yok ki tarih, yansıması hiç bozulmayan bir ayna gibi bize dün ve bugün hakkında sarsılmaz bilgiler veriyor. İktidar ve kitlenin birbirini var eden döngüsü; kitlenin kendini iktidar, iktidarın ise kitle saydığı yanılsama binlerce yıldır kendi kuyruğunu yakalamaya çalışan bir canlının sonuçsuz kalan dönüşüme denk. Güç unsurları, yani kitlesel zamklar ve güç oburların dansı müzik devam ettiğince sürüyor ve sonunda muhakkak bitiyor. Yüzyıllar boyunca bu ideal kiminin ütopyası kiminin ise distopyası olurken planlar sonsuz hüküm, sınırsız fetih ile...
Azadî Meydanı: Şah’ın Eseri Şah’a Karşı Direnişin Sembolü
Kırk yıl önce Paris’ten havalanan bir uçak, bir ülkenin ve bir halkın kaderini değiştirdi. Haftalardır şehirleri dolduran ve yönetimin uyguladığı şiddet karşısında yılmayan halk, Şah’ı ülkeyi terk etmeye zorlamıştı. Bir devrim, sancılı doğumunu gerçekleştirmiş, hayatta kalmanın mücadelesini vermeye başlamıştı. Paris’ten gelen o uçak, 1 Şubat’ta Tahran’a indiğinde Azadî Meydanı’nı dolduran milyonlar, devrime ruhunu üfleyen kişinin ismini telaffuz ediyordu: Humeynî.
İran’daki İslam Devrimi’nin 40’ncı yıl dönümü pek çok tartışmayı beraberinde getirdi. Kırkıncı yaşını dolduracak İslam Cumhuriyeti’nin dostu ve düşmanı onlarca ülkenin...
Üniversitenin Doğuşu
Batıdaki üniversitesiyi doğudaki medresesinden farklı ve üstün kılan bir şey var mı? Avrupa’nın büyük atağında üniversite belirleyici bir rol oynamış mı? Eskiden bu sorulara “evet” deme eğilimindeydim; simdi baktığımda pek öyle görünmüyor. İki taraf arasındaki benzerlikler, farklardan kat be kat daha güçlü. Hastings Rashdall, The Universities of Europe in the Middle Ages. İlk basım 1895, revize edilmiş basım 1936. Üç cildin birincisi Bologna ve Paris üniversitelerinin oluşumu, altı yüz sayfa. İkinci cilt çeşitli Avrupa ülkelerinde 15’nci yüzyıla dek kurulan...
Yahudi Direnişi
Nazi destekli eziyet ve kitle cinayetleri Üçüncü Reich'te ve işgal altındaki Avrupa'nın her tarafında Almanlara direnişi besledi. Nazilerin başlıca kurbanları Yahudiler olmasına karşın, onlar da Nazi baskısına çeşitli yollarla, hem kolektif hem de bireysel olarak direndiler. Örgütlü silahlı direniş, Alman işgali altındaki Avrupa'da Nazi politikalarına en güçlü Yahudi muhalefetiydi. Yahudi siviller işgal altındaki Polonya'da ve Sovyetler Birliği'nde yüzün üstünde gettoda silahlı direniş gösterdiler. 1943 Nisan, Mayıs aylarında, Varşova gettosundaki Yahudiler Almanların kalan getto sakinlerini Treblinka ölüm merkezine sürgün edeceği...
Libya Macerası
1877-78 Rus Harbinde hezimete uğrayarak dağılmanın eşiğine gelen Osmanlı Devleti, savaştan sonra toplanan Berlin Kongresi’nde İngiltere, Fransa ve Prusya’nın desteğiyle ayağa kaldırılır; savaşta kaybettiği araziler iade edilir; toprak bütünlüğü ise ufak kayıplarla korunur. Karşılığında Fransa Tunus’u, İngiltere Kıbrıs’ı alır. Bir süre sonra İngiltere alacaklarına mahsuben Mısır’a da el koyar. İtalya durumu protesto eder, tazminat olarak Libya’yı ister. “Sen küçüksün, bekle” deyip oyalarlar.
1911’de Agadir hadisesinden sonra Fransa Fas’ı işgal edince İtalya harekete geçmeye karar verir. Bu sırada İtalya Almanya’nın müttefikidir,...
Geleceği Şekillendirme: Fikir Entegrasyonu
1920’li yıllardan itibaren Nazi Partisi propaganda mesajlarını ulaştıracağı özel kitle olarak Alman gençliğini hedeflediği biliniyor. Tüm bu mesajlar ise tahmin edileceği üzere partinin bir gençlik hareketi olduğunu vurguluyordu: Dinamik, dirençli, geleceğe bakan ve ümitli! Milyonlarca Alman gencini sınıflarda ve müfredat dışı etkinliklerle Nazizm'e kazandırmak için organize edilmişti. Ocak 1933’te Hitler Gençliği’nin sadece elli bin kadar üyesi varken, yıl sonunda bu rakam iki milyonu geçmişti. 1939’da zorunlu hale getirilmeden önce Hitler Gençliği’nin üye sayısı 1936’da beş buçuk milyon kadar olmuştu....
Tarihin Yanılgıları ve Viking Miğferleri
Tarih yanılgılarla doludur. Bu yanlışlıkların ve yanlış anlamaların çoğunun nedeni araştırmamak, sorgulamamak ise kulaktan dolma bilgilerle, kopyala yapıştır mantığı ile akademik alanda ilerlemeye çalışmaktır. Diğer yönden, teknolojinin gelişmesi ile eski buluntular üzerinde yeni çalışmalar yapılmakta, varsa yanlışlar düzeltilmekte, bilgiler yeniden yorumlanmakta ve bunların sonucunda ortaya çıkanlar ise bilimsel ortamlarda paylaşılmaktadır. Tarihi, genelde binlerce parçası olan bir yap-boz oyununa benzetirim. Aslında biz önce bu büyük tablonun bir yerinde bir bilgi kümesi oluşturur ve çevresine uygun bulduğumuz bilgi kırıntılarını yerleştirmeye başlarız....
Karşılaştırmalı Tarihle Akdeniz Coğrafyasının Düğümünü Çözmek
Yurt dışı gezilerimde Güney Akdeniz Latin ülkelerinde olduğumda anlatımlarım mutlaka bir noktada gelir, Endülüs’e dayanır. Dikey bilgi birikimimizle Endülüs Emevilerini, İslâm fethini, devamındaki Yeniden Hristiyan Fethi Reconquista’yı, diğer taraftan Osmanlıların 1400-1600 yılları arasındaki İstanbul’un alınışı öncesi ve sonrası genel durumunu ayrı ayrı bir noktaya kadar anlayabilir ve anlatabiliriz.
Buraya kadar tez ve anti-tezlerimiz tamam gibi görünür. Ama senteze, daha doğru bir tanımla ‘Karşılaştırmalı Tarih Okumalarına’ başladığımızda bu çalışmamın konusu olan can alıcı, can yakıcı soru ortaya çıkar: ‘Madem konu cihât, İslâm...
Zanzibar Soykırımı
1960 itibarıyla Zanzibar ve Pemba nüfusu kabaca dört yüz bin yerli/siyahi, yüz bin Arap, yirmi bin Hintli ile yüz elli kadar Avrupalı imiş. Arazinin tamamına yakını Araplarınmış. Rehavet içinde yavaş yavaş fakirleşen, Hintli tefecilere boğazına kadar borçlu, geçmişin anılarıyla yaşayan, nazik ve cömert insanlar olarak anlatıyorlar. Hintliler dükkâncıymış. Bütün bakkal dükkânları onlarınmış. Tüketici kredisi işine de onlar bakarmış.
İngilizler 1959’da giderayak parlamento seçimi yaptırmışlar. Pemba halkı Zanzibarlılara gıcık kaptığından, hem üstelik Zanzibar’dan daha dinibütün Müslüman olduklarından Arap partisini desteklemişler. Kıl...
Oğuzların Yirmi Dört Boyunu Nereden Biliyoruz?
Oğuz boylarına ilişkin eldeki en eski yazılı kayıt, Kaşgarlı Mahmud’un 1072 dolayında yazdığı Divan-i Lugati’t-Türk’te elyazmasının kırkıncı sayfasında verilen yirmi iki şube listesidir. Kaşgari bunların yirmi ikincisi olan Çarukluğ’ların sayıca az olduğunu ve damgalarının bilinmediğini belirtir. Nitekim bu isme diğer kaynakların hiçbirinde rastlanmaz. İkinci kaynak, Reşidüddin Hemedani’nin 1310 yılı civarında yazılmış olan büyük ansiklopedik tarih külliyatı Camiü’t-Tevarih’te verilen yirmi dört boy listesidir. Sonraki iktibasların hepsinin ilk kaynağı bu eserdir, zira Kaşgari’nin eseri daha eski olmakla birlikte 20'nci yüzyıla dek hemen hiç bilinmemiş...
Haşhaşilerden Jön Masonlara
Bu çok eski bir hikâyeydi, dünü anlamak için dünden önceki günlere gitmek, her gidilen yerden bir kayıp parça getirmek gerekiyordu. Gizli örgütlerin en eski biçimlerinden, Haşhaşilerden Jön Masonlara, Nizârîlerden İhvân-ı Sâfa’ya, Fütüvvet teşkilâtından tarikatlara, oradan gizli cemiyetlere uzanırken adım başı misyoner faaliyetlerine rastlamak mümkündü. Sözde açık kapıların arkasında, kapalı ve karanlık işler çeviren misyonu gizli cemiyetlerin hesapları ise çok daha karmaşıktı. Yargılama değil, yüzleşmeydi; muhasebe değil, musahabeydi arzu ettiğim.
Tarihin karanlık dehlizlerine hapsedilmiş yol hikâyelerinin anlatılması gerekiyordu. Düne kadar orada...
SSCB Ekonomik Kriz Yüzünden Mi Çöktü?
SSCB'nin neden çözüldüğü sorusu aradan geçen yirmi üç yıla rağmen hâlâ günceldir. Biz marksistlerin bu soruya verdiği yanıtların henüz yeterli olmadığı doğru. Çözülüşün sebebinin ne olmadığı hakkında net olmakla birlikte ne olduğu hakkında net değiliz. Yine de marksistler en azından soruya dürüstçe cevap vermeye çalışmaktadırlar. Oysa marksizm düşmanlarının cevapları totolojiktir, özcüdür ve olgulara dayanmadığı için tamamen ideolojiktir.
Liberal ideologlar SSCB'nin çöküşünü genelde şu temel argümana dayanarak açıklamaya çalışırlar: Sosyalist planlı ekonomi özünde insan doğasına ve piyasa yasalarına aykırıdır. Ayrıca milyonlarca...
Hemşirelik Mesleğinin Üsküdar Yolculuğu
Hemşirelik mesleğini modernleştiren Florence Nightingale 12 Mayıs 1820’de Floransa’da doğdu. Aristokrat bir ailenin içerisinde büyüdü. Dini inancı yüksekti ve bu yüzden hemşirelik mesleğini de dini bir hizmet olarak görüyordu. Ailesi de siyasetle doğrudan ilgiliydi ve yaşadıkları dönemin sorunlarıyla mücadele etmişlerdi. Babası William Nightingale aydın biriydi, modernleşme üzerine düşünceler benimsemişti ve toplumsal dönüşümün gerekliliğine inanıyordu. Anne tarafından dedesi William Smith, kırk altı yıl boyunca parlamentoda görev almış ve köleliğin kaldırılması için mücadele etmişti.
Büyük Britanya Kraliçesi Viktorya dönemi, kadının toplumsal açıdan...
Tarih Arenasında Getto
"Getto” terimi Venedik'te 1516'da oluşturulan, Venedikli yetkililerin şehrin Yahudilerini içinde yaşamaya zorladıkları bir Yahudi mahallesinin adından gelmektedir. Yerel kent yetkililerinden Avusturya İmparatoru V. Charles'a kadar çeşitli yetkililer, 16'ncı ve 17'nci yüzyıllarda Yahudiler için Frankfurt, Roma, Prag ve diğer şehirlerde gettolar oluşturma emri verdiler.
İkinci Dünya Savaşı sırasında gettolar, Almanların kentsel bazen de bölgesel Yahudi nüfusunu bir araya topladıkları ve onları sefil koşullarda yaşamaya zorladıkları, genellikle dışarıya kapalı olan şehir semtleriydi. Gettolar, Yahudileri Yahudi olmayan nüfustan ve diğer Yahudi topluluklarından ayırarak...
Teoloji (Popüler Makaleler)
Kamlık İnancında Kadın Haklarına Bakış
Kamlık inancı, bugün Sibirya bölgesinde yaşayan Türklerde devam etmekte, günlük yaşamın birçok alanında, tarihin geleneksel döneminde olduğu gibi kendini hissettirebilmektedir. Bunun yanı sıra Kamlık, Türk dünyasının diğer bölgelerinde de kendini çeşitli gelenekler altında devam ettirmektedir. Dolayısı ile Kamlık ya da bu inanç isteminden kaynaklanan gelenekler ile temsil edilen Kamlık inancı bir manevi altyapı olarak varlığını fiilî olarak Türklerin yaşadığı coğrafyada sürdürmektedir.
Türk dünyasında kadın haklarını Kamlık inancı bağlamında ele almak kolay bir iş değildir. Ancak yine de bu konuda bir...
Yeni Bir Temel Oluşturma Çabası
Felsefede, dinsel ve metafizik öğretileri anlamsız sayan mantıkçı pozitivizm etkisini yitirirken anlamına ilişkin daha esnek yeni çözümlemelerin etkinlik kazanması teologları yüreklendirmiştir. Bugün teolojiye daha açık bir düşünce ortamında olduğumuz söylenebilir. Fakat bir yandan da bilim ve ona dayalı teknolojinin atılımları sonucu önemli ölçüde prestij kaybına uğrayan teolojiye yeni bir temel oluşturma çabası başarılı olabilirliği ihtimali üzerinde duruluyor.
Dine akılcı bir temel bulma eski bir arayıştır. Katolik dünyasında bugün bile etkisini sürdüren skolastik düşünce, Hıristiyanlığa böyle bir temel oluşturma çabasının ürünüdür....
İslamın Kaderi ve İlk Dönem Yaşananlar
İslam Peygamberi, ölümünden sonra yakın çevresinde yaşanacak olan felaketleri tahmin etmiş midir acaba? Pek sanmıyorum. En azından geleceği o kadar hunharca yaşanacak bir yarınlar olarak düşünmemiştir. Nihai olarak peygamberliğin son on yılında “iktidar” olan, Mekke’nin ele geçirilmesi ile iktidar gücünü zirveye taşıyan biri; bu “geleceği” öngöremezdi. Belki kendisine düzenlenen “suikast” geleceğe dönük endişelerinin artmasına neden olmuştur ama nihai olarak en yakın çevresinin birbirlerini öldürmek üzere karşı karşıya geleceğini de düşünmemiştir.
Bununla birlikte “geleceğin” pek de aydınlık olamayacağı daha Peygamber’in öldüğü...
Ateistler Doğaüstüne İnanabilir Mi?
Ateistlerin çoğunun doğaüstü iddialara karşı genel bir şüphecilik taşıdıklarını görüyoruz. Hatta ateizmi tanımlarken buna tanrı ile beraber diğer bütün doğaüstü inançların da reddini dahil eden kişiler hiç de azınlık değil. Ancak bu ne kadar doğru? Bir ateist, doğaüstü iddiaları doğru kabul edemez mi? Örneğin ruhları düşünelim. Bir ateistin ruhlara inanamayacağı neden iddia edilir? Belki de ruhların varlığına kanıt olmadığı ya da karşıt yönde kanıtlar olduğu için var olduklarının ateistlerce kabul edilmemesi gerektiğini düşünüyorsunuz? Bizce bu doğrudur, ancak bu durum...
Dinlerin Gelecekle İmtihanı
İnsanlığı sonsuz doğada mevcut bitki ve hayvan âlemlerinden farklı kılan noktanın örgütlü dinler olgusu olduğu ileri sürülebilir. Geçmişten gelen bu inanç sistemleri günümüzde de insanlığı farklı kılmaya ve onun üzerinde etkili olmaya devam etmektedir. Esasında insanın algı, düşünce ve davranışlarını olumlu veya olumsuz anlamda etkileyebilen ve biçimlendirebilen inanç sistemlerinin ilan edildiği şekliyle geliş amaçları insanlığı “daha ileriye götürmek” ile ilgilidir. En azından anons edilen amaçlarının bu olduğuna inanılmakta ya da böyle anlatılmaktadır.
Asırlar boyunca dinlerin bu duruşu oldukça güçlü bir...
Bağışlanamaz Günah: Tövbesizlik
İsa’nın Kutsal Ruh’a küfretmenin ne bu dünyada ne de öteki dünyada bağışlanmadığını belirtmesi ve Ferisileri uyarmasının nedeni, cinleri şeytan ile anlaşarak kovduğunu söylemelerinden dolayıydı. Yaptığı uyarı Ferisilerin ruhsal durumu ile birçok görüşü ortaya koydu. Öte yandan Mesih, cehaletleri yüzünden kendisine küfredenlerin günahlarının bağışlanması için daha sonra dua etmişti. Ancak Mesih, Ferisileri hiç de böyle görmemişti.
İnsanların İsa’nın iddia ettiği gibi kutsal kurtarıcı olduğunu bilme noktasında aydınlanması, ancak bunu kabul etmenin gerektireceği bütün davranış değişiklikleri yüzünden açıkça ikrar etmeye istekli olmaması pek...
Teolojinin Kökeninde Yatanlar
Teolojinin özgür düşünceye, yeni arayış ve açılmalara karşı gösterdiği olumsuz tavrın kökeninde nelerin yattığı halen merak edilmekte ve bilimsel buluşların neden sert tepkiler ile karşılanmış olduğu, yasaklanarak gözlerden uzak tutulmak istendiği akılları kurcalamaktadır. Bu açıdan konuyu ele alacak olur isek, insanları yanlışlardan korumak için diyebilir miydik? Yoksa bunlar bir safsatadan öte bir şey değil miydi?
Örneklemeler üzerinden gitmek gerekir ise, bu örneklemelerden ilki buzun soğuk değil sıcak olduğunu, güneşin dünyayı değil dünyanın güneşi aydınlattığını ileri sürse herkes gibi teologlar da...
Ateizm Bir İnanç Mıdır?
"İnanç" kelimesi ateistlerin sevmediği bir kelime. Dolayısı ile ateizmin bir inanç olduğu iddia edildiği zaman pek çok ateistten memnuniyetsiz sesler yükseldiğini görüyoruz. Ancak, bu memnuniyetsizlik ne kadar haklı? Ateizm bir inanç mıdır ve bir inançsa bile bu ateizm için bir eksiklik midir? Bu sorulara cevap verebilmek için inanç kelimesinden ne anlamamız gerektiğini açıklığa kavuşturmamız gerekiyor. Özellikle yeni ateizmin yükselişi ile ateistlerin ciddi bir bölümü inanç kelimesini bir şeyi kanıtı olmadan kabul etmek olarak anlamaya başladı.
Bu anlamı savunan kişiler, inanç...
Doktrin Karmaşası: Kadercilik ve Önceden Belirleme
Hıristiyan doktrini olan "önceden belirleme" ve putperest doktrini olan "kadercilik" birbirleri ile karıştırılıyor. Ve bu sebep ile de birçok yanlış anlaşılma durumu ortaya çıkıyor. Gerçekte ise iki doktrin arasında sadece tek bir ortak nokta vardır; o da gelecekteki bütün olayların mutlak kesinliğini varsaymalarıdır denebilir. Aralarındaki temel farklılık ise kaderciliğin kendi içerisinde kişisel bir tanrıya yer vermemesi ile ilgilidir. Önceden belirleme, meydana gelen her olayın, bilgelikte, güçte ve kutsallıkta olan tanrının bu olayların o şekilde gerçekleşmelerini belirlemesi ile meydana gelir...
